Bu çalışmada çağdaş Rus dilindeki morfonolojik sözlükselleşme sorunu ele alınmıştır. Rus dilbiliminde ayrıca Rus dili araştırmalarında geliştirilen sözlükselleşme olgusuna yönelik temel yaklaşımlar incelenmiştir. Çağdaş Rus dilindeki sözlükselleşme sorununun araştırılmasının 1960’lı yıllarda ivme kazandığı ancak günümüzde sözlükselleşme türlerinin ele alındığı ve özellikle morfonolojik sözlükselleşme türünün tahlil edildiği çalışmaların olmadığı tespit edilmiştir. Sözlükselleşme ile ilgili araştırmaların incelenmesine dayanılarak çağdaş Rusçadaki sözlükselleşme türleri ile ilgili bilgiler özetlenmiştir. Çağdaş Rus diline özgü morfonolojik sözlükselleşme türü ayrı bir şekilde ele alınmıştır. Çağdaş Rusçadaki morfonolojik sözlükselleşmenin bir örneği olarak «-раз-/-рез-» kökü bazında oluşan dilsel birimler betimlenmiş ve tahlil edilmiştir. Kök bazında oluşmuş dilsel birimlerin sözlükselleşme modelleri tespit edilmiştir. Dilsel birimlerin düz anlamdan metafora geçiş modelleri belirlenmiş, birincil ve ikincil sözlükselleşme süreçleri çözümlenmiştir. Rusçadaki sözlükselleşmiş birimler Türkçe açısından ele alınmıştır. Morfonolojik ve diğer sözlükselleşme türlerinin, diller arasındaki yapısal ve anlamsal benzerlikler ile farklılıkları inceleyen karşıtsal dilbilim çerçevesinde betimlenmesinin önemi vurgulanmıştır. Ayrıca bu tür betimlemelerin geliştirilmesi Türkçe-Rusça dilleri için önemlidir. Günümüzde Türkiye’deki Rus dili araştırmalarında dilsel birimlerin arkasındaki anlamların dönüşümlerinin çözümlenmesini öngörmeyen yaklaşımlar hakimdir. “Sözlükselleşme” kavramının tanıtılması, gerek evrensel gerekse özgün yapısal ile anlamsal unsurların belirlenmesi doğrultusunda “dil mimarisi”nin ve dillerin dünya görüşlerinin karşıtsal çözümlenmesi açısından son derece önemlidir.
This paper deals with the problem of morphonological lexicalization in modern Russian language. The main approaches to the lexicalization developed within Russian linguistics, especially in the field of Russian language studies, are outlined. It is shown that the problem of lexicalization in modern Russian language has been in focus of the researchers since 1960’s, but currently there are no studies, covering the types of lexicalization and analysing morphonological lexicalization in particular. The lexicalization studies are analysed and the types of lexicalization in modern Russian are outlined. Morphonological lexicalization is particularly highlighted as a characteristic phenomenon for the modern Russian language. The lexical units derived from the root «-раз-/-рез-» are analysed as an example of morphonological lexicalization in modern Russian. Models of lexicalization of derived units are defined. The models of transition from direct meaning to metaphor are described, and the processes of primary and secondary lexicalization of derived units are examined. Lexicalized units in Russian are analysed in relation with the Turkish language. The importance of developing descriptions of morphonological and other types of lexicalization within the framework of comparative lexicology with focuses on structural and semantic similarities and differences between languages is emphasized. It is underlined that the development of such descriptions is important for the Turkish-Russian language pair. Russian language studies in Turkey are dominated currently by approaches that do not involve the analysis of the transformation of meanings behind language forms. The introduction of the lexicalization concept is thought to be important for comparing "language architectures" and language pictures of the world in order to identify universal and unique structural and semantic features.
В работе рассматривается проблема морфонологической лексикализации в современном русском языке. Проанализированы основные подходы к явлению лексикализации, выработанные в российском языкознании, в частности, в русистике. Выявлено, что активное изучение проблемы лексикализации в современном русском языке началось в 1960 годы, однако на сегодняшний день отсутствуют работы, освещающие виды лексикализации и анализирующие, в частности, морфонологическую лексикализацию. На основе анализа исследований по лексикализации в данной работе кратко освещены виды лексикализации в современном русском языке. Особо выделена морфонологическая лексикализация как характерное явление для современного русского языка. В качестве примера морфонологической лексикализации в современном русском языке описаны и проанализированы языковые единицы, образовавшиеся на основе корня «-раз-/-рез-». Определены модели лексикализации производных единиц. Выявлены модели перехода от прямого значения к метафоре, проанализированы процессы первичной и вторичной лексикализации производных единиц. Лексикализованные единицы русского языка проанализированы относительно турецкого языка. Подчеркнута важность разработки описаний морфонологической и других видов лексикализации в рамках сопоставительной лексикологии, исследующей структурно-семантические сходства и различия между языками. Отмечено, что разработка подобных описаний актуальна для турецко-русской языковой пары. На современном этапе в турецкой русистике господствуют подходы, которые не предполагают анализ трансформации смыслов, стоящих за языковыми формами. Введение понятия «лексикализация» представляется крайне важным с точки зрения сопоставления «языковых архитектур» и языковых картин мира для выявления универсальных и уникальных структурных и семантических черт.
Birincil Dil | Rusça |
---|---|
Konular | Dilbilim |
Bölüm | Dünya dilleri, kültürleri ve edebiyatları |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 21 Eylül 2020 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Sayı: 20 |