Eş anlamlı kelime öğretimi açısından Fakir Baykurt’un Eşekli Kütüphaneci romanı

Yıl 2020, Sayı: Ö7, 224 - 236, 21.10.2020

İsmail Çoban Faruk Polatcan

https://doi.org/10.29000/rumelide.808484

Öz

Eş anlamlılık, iki ya da daha çok sayıda göstergenin aynı anlama gelme, ayrı gösterenlerin aynı gösterileni belirtme özelliğidir. Herhangi bir konu ile ilgili eş anlamlı kelimelerin sayıca fazla olması o dilin gelişmişlik düzeyinin göstergelerinden biridir. Ana dili ve yabancı dil öğretiminde kelime öğretimi önemli bir yer tutmaktadır. Eş anlamlı kelimelerin öğretimi, kelime öğretiminin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Bu nedenle dil öğretimi kitaplarında eş anlamlı kelimelerin öğretimine yönelik pek çok etkinlik örnekleri bulunmaktadır. Tarama modelinde yapılan bu araştırmada Fakir Baykurt’un Eşekli Kütüphaneci adlı romanı eş anlamlı kelimelerin öğretimi açısından değerlendirilmiştir. Doküman incelemesi yöntemiyle toplanan verilerin analizinde, nitel veri analizi yöntemlerinden betimsel analizden yararlanılmıştır. Eşekli Kütüphaneci’de kullanılan eş anlamlı kelimelerden “konuk”, “aygıt”, “işgören”, “ayırt”, “ayaktopu”, “sevi” ve “doyumevi”nin geçiş sıklıklarının 4 ve daha fazla kez olduğu tespit edilmiştir. Diğer kelimelerin geçiş sıklıklarının ise 1 ila 3 kez arasında olduğu görülmektedir. 30 farklı kelimenin yerine toplam 80 kez eş anlamlıları kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eş anlamlı kelime, kelime öğretimi, dil bilgisi öğretimi, Eşekli Kütüphaneci

A review of the novel Eşekli Kütüphaneci by Fakir Baykurt with respect to the teaching of synonymous words

Öz

Synonymy describes in which two or more signs have the same meaning, in other words, different signifiers represent the same signified. The large number of synonymous words related to a certain subject is an indicator of the development level of a language. Vocabulary education holds an important place in teaching the mother tongue and any foreign language. The teaching of synonymous words is a major part of vocabulary education. Therefore, language course books contain many examples of activities aimed at the teaching of synonymous words. In this research, which is based on survey model, the novel Eşekli Kütüphaneci by Fakir Baykurt has been reviewed with respect to the teaching of synonymous words. Collected by using document review method, the data were analyzed using descriptive analysis as a method of quantitative data analysis. It was determined that among the synonymous words used in Eşekli Kütüphaneci,“konuk”, “aygıt”, “işgören”, “ayırt”, “ayaktopu”, “sevi” and “doyumevi” had an occurrence frequency of 4 or more. Occurrence frequency of the other words were found to be varying between 1 - 3 times. 30 different words were replaced with their synonyms for 80 times in total.

Anahtar Kelimeler

Synonymous word, vocabulary teaching, grammar education, Eşekli Kütüphaneci

Kaynakça

• Aksan, D. (2006). Anlambilim anlambilim konuları ve Türkçenin anlambilimi. Ankara: Engin.
• Akyalçın, N. ve Gürcü, H. (2017). Orhan Pamuk ve Fakir Baykurt’un iki romanında deyim, atasözü ve ikilemeler bakımından söz varlığı. Journal of Awareness, 2(3S), 55-67.
• Altınörs, A. (2000). Dil felsefesi sözlüğü. İstanbul: Paradigma......................
• Alyılmaz, C. (2004). Eski Türkçenin söz varlığının düz ve ters dizimi. Ankara: Kurmay.
• Başar, M., Batur, Z. ve Karasu, M. (2014). Kukset tekniğinin öğrencilerin zıt ve eş anlamlı sözcükleri anlamalarına etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(3), 909-922.
• Baykurt, F. (2019). Eşekli kütüphaneci. İstanbul: Literatür......................................
• Bayraktar, İ. (2018). Ortaokul 5. sınıf Türkçe ders kitaplarında bulunan sözcük öğretimi etkinliklerinin incelenmesi. Journal of Language Research (JLR), 2(1), 1-7.
• Büker, M. ve Zeytinkaya, D. (2013). Eş anlamlı ve zıt anlamlı kelime öğretiminin dil edinimindeki yeri ve önemi. Turkish Studies, 8(10), 185-191.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. (20. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Çeçen, M. A. (2007). Kelime hazinesinin geliştirilmesinde dikkat edilmesi gereken hususlar. Journal of Turkish Linguistics, 1(1), 116-137.
• Demirezen, M. (1991). Türkçe’ye İngilizce’den geçen sözcükler ve eşanlamlılık. Dilbilim Araştırmaları 1991, 133-136.............
• Dilidüzgün, Ş. (2014). Türkçe öğretiminde sözcük öğretme yöntemlerinin yeterliliği. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(17), 233-258.
• Dinç, E. (2013). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve etik. (3. Baskı). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber içinde (s. 199-228). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Doğan, N. (2011). Türkiye Türkçesi fiillerinde eş anlamlılık. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(19), s. 78-88....
• Efe, M. ve Asutay, H. (2018). Fakir Baykurt’un göçmen edebiyatındaki yeri. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 1-8.
• Gündoğdu, A. E. (2012). İlköğretim altıncı sınıf Türkçe dersi sözcük öğretimi etkinliklerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1(1), 201-217.
• Hızlan, D. (2001). Eşekli kütüphaneci’ye devlet ilgisi. Hürriyet gazetesi, 30.01.2001........
• İmer, K., Kocaman, A. ve Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Karadağ, Ö. (2013). Kelime öğretimi. İstanbul: Kriter..........................
• Karatay, H. (2007). Kelime öğretimi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(1), 141-153.............
• Korkmaz, Z. (2017). Dil bilgisi terimleri sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları......................
• MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara................
• Öksüzoğlu, A. F. (2016). Ankara’da gezici kütüphane hizmetini başlatan belge. Türk Kütüphaneciliği, 30(2), 263-265.....
• Özbay, M. ve Melanlıoğlu, D. (2008). Türkçe eğitiminde kelime hazinesinin önemi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 30-45.
• Özden, H. İ. (2014). Türkiye Türkçesinde eş anlamlılık ve örtmece (tabu) kelimelerin eş anlamlılık içindeki yeri. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16 (Özel Sayı I), 160-165.
• Pilten, Ş. (2008). Türkçede eş anlamlılık. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sarı, M. (2011). Türkiye Türkçesinde eş anlamlılık ile ilgili bazı sorunlar. Turkish Studies, 6(1), 533-538..................
• Sert, G. (2019). Anlam alanı ve anlam ezgisi açısından eş anlamlı durum sıfatları: “muhtemel” ve “olası” örneği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(1), 93-121.
• Suvağci, İ. (2019). Fakir Baykurt’un Almanya’yı anlatan hikâyelerinde eğitim sorunu. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 43, 105-122.
• Ulutaş. B. (2015). Doküman analizi. (ed. Fatma Nevra Seggie ve Yasemin Bayyurt). Nitel araştırma yöntem, teknik analiz ve yaklaşımları içinde (s. 279-297). Ankara: Anı.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: Multilingual.........................................................
• Yanardağ, M. F. (2005). Fakir Baykurt’un hikâye ve romanlarının tema ve yapısı üzerine bir inceleme. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yanardağ, M. F. (2007). Fakir Baykurt’un hikâyelerinde tema. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 227-263.
• Yazıcı Okuyan, H. (2007). Fakir Baykurt romanlarına yansıyan Burdur’un söz varlığı. I. Burdur Sempozyumu: Bildiriler, 245-252.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (9. Baskı). Ankara: Seçkin.