Ötekiler ve uyanış: Ömer Seyfettin’in Ashab-ı Kehfimiz Hikâyesi ve E. M. Forster’ın A Passage to India Romanı

Yıl 2020, Sayı: Ö7, 253 - 263, 21.10.2020

Abdullah Nejat Töngür

https://doi.org/10.29000/rumelide.808690

Öz

E. M. Forster’ın A Passage to India (1924) ve Ömer Seyfettin’s Ashab-ı Kehfimiz (1918) adlı eserleri 20.yüzyılın ilk çeyreğinde, o zaman İngiliz İmparatorluğunun bir sömürgesi olan Hindistan’ın Çandapur isimli hayalî bir şehrindeki ve Osmanlı İmparatorluğunun başkenti İstanbul’daki siyaset, toplum, kültür ve hayatı yansıtmakla beraber farklı milletlere, etnik kaynaklara, ırklara, dillere ve dinlere mensup insanlar arasındaki ilişkilere de ışık tutar. Bu çalışmanın amacı bu iki eseri konuları ve olay örgüsü itibari ile karşılaştırmak ve benzerliklerini ortaya koymaktır. Aynı zamanda çalışmaya konu olan eserlerin olay örgülerinin geçtiği, çok milletli, çok kültürlü, çok dilli ve çok dinli devletler olan Osmanlı İmparatorluğunun ve İngiliz İmparatorluğunun coğrafi, sosyal, kültürel, etnik, dilsel ve dini farklılıkları da dikkate alınmaktadır. Ayrıca emperyalizm, sömürgecilik, milli kimlik ve ötekileştirme bağlamında bu iki eser incelenerek Hindistan’daki önemli mevkileri işgal eden ve İngiliz-Hint Kulübünün hayatlarının merkezine koyan az sayıdaki sömürge idarecisinin kendi ülkelerinde ırkçılığına, aşağılamalarına ve ‘ötekileştirmelerine’ katlanmak zorunda kalan Hintliler ile halâ Osmanlı İmparatorluğu egemenliğinde yaşamakta olan Osmanlı Kaynaşma Kulübüne üyesi olan değişik milletlerin mensupları tarafından ve bazı Türkler tarafından kendi ülkelerinde ‘öteki’ muamelesi gören Türklerin durumu da araştırılmaktadır. Bu anlamda ele alınan bir başka konu da Ashab-ı Kehfimiz’deki ‘İnsanlık’ gazetesindeki yazının ve A Passage to India’da Aziz’in yargılanmasının Türkleri ve Hintlileri içinde bulundukları duruma nihayet itiraz ettiren ve isyan ettiren olaylar olduğu savıyla bu olayların gelişim sürecini ve Ömer Seyfettin’in ve E. M. Forster’ın bu olaylara yaklaşımını ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Öteki, E. M. Forster, A Passage to India, Ömer Seyfettin, Ashab-ı Kehfimiz

Others and awakening: Ömer Seyfettin’s Ashab-ı Kehfimiz and E. M. Forster’s A Passage to India

Öz

E. M. Forster’s A Passage to India (1924) and Omer Seyfettin’s Ashab-ı Kehfimiz (1918) reflect the politics, society, culture and life and shed light upon the relationships between people of different nationalities, ethnicities, races, religions, languages and cultures in Chandapore, a fictional city in colonial India and Istanbul, the capital city of the Ottoman Empire in the first quarter of the 20th century. The aim of the study is to compare and show the similarities of the works as for the themes covered and their plots in spite of the geographical, social, cultural, ethnical, linguistic and religious differences of the multinational, multicultural, multi-language and multi-religious Ottoman Empire and British Empire where the plots unfold. Besides, Indians who are subjected to racism, humiliation and othering by a few colonial officials who man the prominent posts in India and who put the Anglo-Indian Club in the center of their lives as well as the Turks who are treated as the other in their own land by the people of different nationalities and some Turks from the Ottoman Merging Club (Osmanlı Kaynaşma Kulübü) will be within the scope of the study with an analysis of the works within the context of imperialism, colonialism, national identity and othering. With the assumption that the article in the newspaper, ‘Humanity’ (İnsanlık) in Ashab-ı Kehfimiz’ , and the trial of Aziz in A Passage to India are the events which led the Turks and the Indians to protest and to rebel, another relevant concern of the study is to describe the events and Ömer Seyfettin’s and E. M. Forster’s attitude to those events.

Anahtar Kelimeler

The other, E. M. Forster, A Passage to India, Ömer Seyfettin, Ashab-ı Kehfimiz

Kaynakça

• Baytimur, N.M. (2015). Ömer Seyfettin’in şiirlerinde uluslaşma bilincinin yansımaları. KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 174-192.
• Bhaduri, L.S. (2018). History and passage to India – A study. The Indian Review of World Literature in English, 14(1), 26-30.
• Boehmer, E. (1995). Colonial and post-colonial literature: Migrant metaphors. Oxford: Oxford University Press.
• Christensen, T. (2006, Spring). Bearing the white man's burden: Misrecognition and cultural difference in E.M. Forster's a passage to India. Novel, 1, 155-178.
• Crane, R. (2011). Reading the club as colonial island in E.M. Forster’s a passage to India and George Orwell’s Burmese days. Island Studies Journal, 6(1), 17-28.
• Çelik, H. (2017). Ashab-ı kehf kıssası ve içerdiği mesajlar. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 189-217.
• Demir, A. (2007). Ömer Seyfettin’in hikâyelerinde millî kimlik inşa unsuru olarak mekân. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi ICANAS 38, 10-15 Eylül 2007, Ankara. 195-207.
• Erdem, M., & Demir, A. (2019). Metinsel-aşkınlık bakımından ashâb-ı kehf’in Türk dili ve edebiyatına yansımaları. Millî Folklor, 121, 16-29.
• Ferguson, Niall. (2003). Empire: How Britain made the modern world. London: Penguin.
• Forster, E.M. (1984). A passage to India. New York: A Harvest/HBJ Book. (İlk basım 1924).
• Kuchta, T. (2003, Summer). Suburbia, ressentiment, and end of empire in a passage to India. Novel, 1, 307-329.
• Loomba, A. (1998). Colonialism postcolonialism. London: Routledge..................
• Maalouf, A. (2005). Ölümcül kimlikler. (Çev. Aysel Bora). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (İlk basım 1998). Melfi, M.A. (2019, Spring). The solidity of the self: turning and returning in a passage to India. REN 71(2), 113-132.
• McLeod, J. (2000). Beginning postcolonialism. Manchester: Manchester University Press.
• Poyraz, T., & Arıkan, G. (2003). Avrupa-Türkiye ilişkileri ve dönemsel olarak değişen ‘öteki’ tanımları. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 20(2), 61–71.
• Said, E. (1993). Culture and imperialism. London: Chatto & Windus..............................
• Seyfettin, Ö. (1914). Türkçe’ye kimler Osmanlıca der? Türk Sözü, 1(7). https://turkcetarih.com/tarihte-turkler/turk-dili-turkce/turkceye-kimler-osmanlica-der/
• Seyfettin, Ö. (2017a). Ashab-ı kehfimiz. (Haz. N.H.Polat). Ötüken. (İlk basım 1918).
• Seyfettin, Ö. (2017b). Tatlısu Frenkleri. Ashab-ı kehfimiz. (Haz. N.H.Polat). Ötüken. (İlk basım 1918). (s. 121-141).
• Seyfettin, Ö. (2017c). Gayet büyük bir adam. Ashab-ı kehfimiz. (Haz. N.H.Polat). Ötüken. (İlk basım 1918). (s. 142-149).
• Seyfettin, Ö. (2017d). Gayet büyük bir adam. Şimeler. Ashab-ı kehfimiz. (Haz. N.H.Polat). Ötüken. (İlk basım 1918). (s. 150-166). Solak, Ö. (2009). II. Meşrutiyet romanında ‘Türk’ ve Türklük. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 419-429.
• Şen-Sönmez, Ü. (2017). Ashâb-ı kehfimiz adlı hikâyede II. Meşrutiyet devri fikir hareketlerinin yansımaları. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5(1), 673-689.
• Taş, K., & Göksüçukur, B. (2019). Osmanlı dönemi batıcılık, İslamcılık, Türkçülük fikir akımları ve din. Dini Araştırmalar, 22(56), 463-488. DOI: 10.15745/da.583546
• Tyson, L. (2006). Critical theory today. New York: Routledge. ................................
• Ulu, Y.S. (2019). Ömer Seyfettin’in öykülerinde devlet ve iktidar algısı. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 7(19), 291-305.