Kemāl Paşa-zāde’nin Āh-nāme’si

Yıl 2020, Sayı: Ö7, 391 - 399, 21.10.2020

Ömer Zülfe

https://doi.org/10.29000/rumelide.808735

Cited By: 1

Öz

Şimdilik dört kaynağın tanıklığıyla âlim ve şair Şeyḫülislām Kemāl Paşa-zāde Şemseddīn Aḥmed’e ait gösterilen Āh-nāme hacim olarak küçük fakat muhteva bakımından oldukça dikkat çekici bir eserdir. Kısa bir nesir parçası olan secilerle süslü metin, sade ve akıcı bir dille kaleme alınmıştır. Ahlâkî eserler kategorisinde değerlendirilebilecek olan metnin, insanoğlunun merhamete muhtaç yönlerini incelikli ve etkili bir üslupla dile getirdiği söylenebilir. Kemāl Paşa-zāde Şemseddīn Aḥmed bu kısa parçada insanın yeryüzündeki macerasına değinip kulluk vazifesinin güçlüklerinden söz ederken dünyada olup bitenleri insanoğlunun bağışlanması için birer bahane olarak gösterir. Eserin belki de en başarılı yanı, şathiyeleri andıran bir üslupla insanın dünyadaki acizliği ve çaresizliği üzerinden ince bir şikâyeti dile getirmesidir. Karamsar eda takınarak kurguladığı parçada Kemāl Paşa-zāde Şemseddīn Aḥmed, kaynak gösterdiği ayetleri de maksadına uygun olarak bağlamından uzak bir tarzda yorumlamış ve insanoğlunun içine düştüğü açmazlara ve acziyete dikkat çekmeyi başarmıştır. Kısa bir parça olmasına rağmen Āh-nāme onun, şair kimliğine bürünmekten çekinmediği, şiirin cesur ve aşkın düşüncelere tanıdığı imkânları kullanarak kaleme aldığı ustalıklı bir nesir örneğidir. Āh-nāme’de münacat üslubuyla nesri şiire yaklaştıran Kemāl Paşa-zāde Şemseddīn Aḥmed, derin düşünceleri dengeli bir üslupla dile getirirken adeta şair kimliğini konuşturur. Bu makalede, girişin ardından metnin bulunduğu kaynaklar tanıtılıp eser hakkında bazı değerlendirmelere yer verildikten sonra Āh-nāme’nin tenkitli metni yayınlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kemāl Paşa-zāde, Âh-nâme, nesir

Āh-nāme of Kemāl Paşa-zāde

Öz

The Āh-nāme, which is shown to be belonged to the scholar and poet Şeyḫülislām Kemāl Paşa-zāde Şemseddīn Aḥmed with the testimony of four sources, is a work that is small in volume but quite remarkable in terms of content. The text, which is a short piece of prose, decorated with sajis, was written in a plain and fluent language. It can be said that the text, which can be evaluated in the category of moral works, expresses the aspects of human being in need of compassion in a nuanced style. In this short piece, Şeyḫülislām Kemāl Paşa-zāde Şemseddīn Aḥmed refers to the adventure of man on earth and talks about the difficulties of his duty of servitude and shows what is happening in the world as an excuse for the forgiveness of mankind. Perhaps the most successful aspect of the work is that it expresses a subtle complaint about the inability and helplessness of the human being in the world in a style that resembles shathiyes. In the piece that he composed in a pessimistic manner, Kemāl Pasha-zāde interpreted the verses he referred to in a way that was out of context and managed to draw attention to the dilemmas and incompetence of mankind. In this article, after introducing the sources containing the text and making some evaluations about the work, the critical text of Āh-nāme was published.

Anahtar Kelimeler

Kemāl Paşa-zāde, Âh-nâme, prose

Kaynakça

• Atsız, N. (1966). “Kemal Paşaoğlu’nun Eserleri”; Şarkiyat Mecmuası: İstanbul 1966, VI. sy., 71-112. s.; İstanbul 1972, VII. sy., 83-135. s.
• Dalkıran, S. (1997). “İrşâdü’l-Mütehayyirîn”; Türk Dünyası Araştırmaları: Ağustos 1997, 1097. sy., 111-122. s.
• Diez, H. F. (1811). Denkwürdigkeiten von Asien in Künsten und Wissenschaften, Sitten, Gebrauchen und Alterthümern, Religion und Regierungsverfassung aus Handschriften und eigenen Erfahrungen: Berlin 1811, I. C., XXVIII+314 s., In Commission der Nicolaischen Buchhandlung; II. C., Berlin 1815, XII+1079 s., In Commission der Halleschen Waisenhaus-Buchhandlung.
• Gümüş, N. (2005). “Türk Tarih ve Edebiyatına Dair Değerlendirilmemiş Bir Kaynaklardan Bir Mecmua Örneği: Tuhfe-i İsmailiye”; Türklük Bilimi Araştırmaları: Niğde/Güz 2005, XVIII. sy., 129-162. s.
• Ḥācı Nūrī (1868). Münşe’āt-ı ῾Azīziyye fī Āṯāri ῾Oṯmāniyye (İbtidā-i Münşe’āt): İstanbul 1284/1868 2+156+25 s., Vezir Hanı Matbaası.
• Ḥācı Nūrī (1870). Münşe’āt-ı ῾Azīziyye fī Āṯāri ῾Oṯmāniyye (İbtidā-i Münşe’āt): İstanbul 1286/1870 2+262 s., Muhib Matbaası.
• Ḥācı Nūrī (1872). Münşe’āt-ı ῾Azīziyye fī Āṯāri ῾Oṯmāniyye (İbtidā-i Münşe’āt): İstanbul 1289/1872, 2+294 s., Vezir Hanı Matbaası.
• Ḥācı Nūrī (1875). Münşe’āt-ı ῾Azīziyye fī Āṯāri ῾Oṯmāniyye (İbtidā-i Münşe’āt): İstanbul 1292/1875, 336 s., Matbaatü’ş-Şeyh Yahya Efendi.
• Ḥācı Nūrī (1886). Münşe’āt-ı ῾Azīziyye fī Āṯāri ῾Oṯmāniyye (İbtidā-i Münşe’āt): İstanbul 1303/1886 332+4 s., Mehmed Cemal Efendi Matbaası.
• Kaya, V. (2005). “Nûh b. Mustafa el-Konevî Risâle-i Necâti’l-Mütehayyirîn”; Marife: Kış 2005, 5. y., 3. sy., 473-476. s.
• Yazır, E. H. (2002). Hak Dîni Kur’ân Dili Kur’ân-ı Kerîm ve Me’âli: Hazırlayan ve Notlandıran: Dücane CÜNDİOĞLU, İstanbul 2002, XXXIV+606 s.
• Canım, R. (2000). Latîfî: Tezkiretü᾽ş-Şu῾arā ve Tabsıratü᾽n-Nuzamâ (İnceleme-Metin): Hazırlayan: Rıdvan Canım, Ankara 2000, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını: 225 Tezkireler Dizisi: 7.
• Mecmū῾a: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Revan Kitaplığı 1973, 222 yk.......................
• Müstáḳīm-zāde Süleymān S. (1839). Şerḥ-i Dīvān-ı ῾Aliyyü’l-Murteżā: Bulaḳ 1255/1839-40, 576 s., Dārü’ṭ- ṭıbā῾ati’l-Kā’ine.
• Öçal, Ş. (2000). Kemal Paşazâde’nin Felsefî ve Kelâmî Görüşleri: Ankara 2000, XVIII+481 s., T. C., Kültür Bakanlığı Yayınları: 2408, Yayımlar Dairesi Başkanlığı, Osmanlı Eserleri Dizisi/20.
• Risāle-i Necātü’l-Müteḥayyirīn: Millî Kütüphane Yz. A. 8009, 5 yk.......................
• Saraç, M. A. Y. (1995). Şeyhülislam Kemāl Paşa-zāde: Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve Bazı şiirleri: İstanbul 1995, 126 s., Risale Basın Yayın.
• Saraç, M. A. Y. (1999): Şeyhülislam Kemāl Paşa-zāde: İstanbul 1999, 143 s., Şule Yayınları: 113; Bizim Klasiklerimiz Dizisi: 7.
• Şefīḳ M. (1871). Şefīḳ-nāme: İstanbul 1288/1871-72, 3+154 s.........................