Almancadaki ikili Ad+Ad Birleşimlerinde önekimsiler

Yıl 2020, Sayı: Ö7, 468 - 476, 21.10.2020

Neriman Nacak

https://doi.org/10.29000/rumelide.808743

Cited By: 1

Öz

Yeni sözcüklerin oluşum yolları ve adın hal çekimlerinin aksine sözcük üretimiyle ilgilenen sözcük yapımı, biçimbilimin alt alanı olarak karşımıza çıkmaktadır. Yeni sözcükler, eklerle oluşabildiği gibi iki sözcüğün bir araya gelerek oluşturduğu birleşimler yoluyla da gerçekleşmektedir. Biçimbilimde sözcük yapıcı biçimbirimler olarak adlandırılan bu ekler (önek, sonek, kaplayıcı ek), Almancada sözcük yapım yollarından biri olan türetme yoluyla sözcük üretimine katkı sağlamaktadır. Aynı zamanda iki bağımsız sözcüksel biçimbirimin yan yana gelerek oluşturduğu oluşumlar, yani birleşimler de sözcük yapım yollarından bir diğeridir. Bu ekler, bu birleşimlerde birinci ya da ikinci bağımsız sözcüksel biçimbirimlere eklenerek de sözcük üretimini sağlamakta ve kendi yapıları içinde sınıflar oluşturmaktadırlar. Diğer yandan söz konusu olan bu eklerin dışında ise tam olarak önek ya da sonek olmayan ancak onlar gibi hareket eden önekimsi ve sonekimsiler de mevcuttur. Önek ya da sonek eklendiği birime bağımlı iken, önekimsi ve sonekimsiler bağımsız sözcüksel biçimbirimlerdir. Bağımsız sözcüksel biçimbirim olmakla birlikte, eklendiği sözcüklerde aynı işlevi üstlenerek önek ve sonek gibi hareket ederler. Çalışmada belirlenen çerçeve dâhilinde Almancadaki birleşik sözcüklerden yalnız İkili Ad+Ad birleşimleri ele alınacaktır. Derleme Wahrig Deutsches Wörterbuch adlı sözlüğün 2011 baskısı esas alınarak yapılmıştır. Çalışmanın amacı gereği yabancı sözcükler derleme dışı tutulmuştur. Derlenen birleşimlerde sadece önekimsiler araştırılmış, çalışmaya sonekimsiler dâhil edilmemiştir. Çalışmada biçimbilimsel yöntem kullanılarak İkili Ad+Ad Birleşimlerinde önekimsilerin yapısal özellikleri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Biçimbilim, sözcük yapımı, biçimbirim, önekimsiler

Prefixoids of binary noun + noun combinations in German

Öz

Word formation, unlike the conjugation of nouns, emerges as a sub-field of morphology that includes the formation of new words and enables word production. In addition to being formed with affixes, new words also occur through combinations of two words coming together. These suffixes (prefix, suffix, covering suffix), which are called word-forming morphemes in morphology, contribute to word production through derivation, which is one of the ways of making words in German. At the same time, formations formed by two independent lexical morphemes, that is, combinations, are another way of making words. These suffixes are added to the first or second independent lexical morphemes in these combinations, and they provide word production and form classes within their own structures. On the other hand, apart from these suffixes, there are prefixoids and suffixoids that are not exactly prefixes or suffixes, but act like them. While the prefix or suffix is dependent on the unit to which it is added, prefixoids and suffixoids are independent lexical morphemes. Although they are independent lexical morphemes, they act as prefixes and suffixes, assuming the same function in words to which they are added. Within the framework determined in the study, only Binary Noun + Noun combinations among the compound words in German were handled. The review is based on the 2011 edition of the Wahrig Deutsches Wörterbuch dictionary. For the purpose of the study, foreign words were excluded from the compilation. In the compiled combinations, only the prefixoids were searched, the suffixes were not included. In the study, structural properties of prefixes in Binary Noun + Noun Combinations were examined by using the morphological method.

Anahtar Kelimeler

Morphology, word formation, morpheme, prefixoids

Kaynakça

• Altmann, H. (2011). Prüfungswissen Wortbildung. 3. durchgesehene Aufl. Göttingen: Vandenhoeck & Puprecht Verlag,
• Büyükkantarcıoğlu, N. (2000). Türkçe Sözcük Biçimlenmesinde Düzlemler ve Türetmeler. Nalan Büyükkantarcıoğlu, “Türkçe Sözcük Biçimlenmesinde Düzlemler ve TüHacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 17, Sayı: 1, 81-94, s, 82.
• Eisenberg, P. ( 2013). Grundriss der Deutschen Grammatik Band 1: Das Wort. Stuttgart Weimar: J. B. Metzler Verlag.
• Eker, S. (2013). Çağdaş Türk Dili, (8. baskı). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Elsen, H. (2011). Grundzüge der Morphologie des Deutschen. Berlin/Boston: Walter de Gruyter Verlag.
• Ernst, P. (2004). Germanistische Sprachwissenschaft, Eine Einführung in die synchrone Sprachwissenschaft des Deutschen. Wien: Facultas Verlags- und Buchhandel.
• Naumann, B. (2000). Einführung in die Wortbildungslehre des Deutschen. 3. neubearbeitete Aufl. Tübingen: Max Niemeyer Verlag,
• Pelz, H. (1990). Linguistik für Anfänger. (9. Aufl.).Hamburg: Hoffmann und Campe Verlag,
• Römer, C., & Matzke, B. (2003). Lexikologie des Deutschen- Eine Einführung. Tübingen: Gunter Narr Verlag.
• Schöneck, W. (2005). W. Schöneck, „Morphologie: Die Lehre von den Bausteinen der Wörter“. J. Volmert içinde, W. Schöneck, „Morphologie: Die Lehre von den Grundkurs Sprachwissenschaft. Eine Einführung in die Sprachwissenschaft für Lehramtsstudiengänge, (5. korrigierte und ergänzte Aufl.) (s. 104). München: Wilhelm Fink Verlag.
• Türkçe Sözlük (2011), Türk Dil Kurumu Yayınları, 11.Baskı, Ankara.
• Vardar, Berke, (2002), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Multilingual Yabancı Dil Yayınları (1. baskı), İstanbul.
• Wahrig, (2011) Deutsches Wörterbuch, (9. Auflage), C. H. Beck Verlag, Nördlingen.