Küçük Hâfız Mustafa Efendi’nin Sofyalı Süleyman Rüsûhî’nin şiirine yazdığı şerh: Şerh-i Kasîde-i Rüsûhî

Yıl 2020, Sayı: Ö7, 439 - 454, 21.10.2020

Erdoğan Taştan

https://doi.org/10.29000/rumelide.813406

Öz

18. yüzyıl müelliflerinden biri olan Küçük Hâfız Mustafa Efendi (ö.1728-29’dan sonra) hakkında biyografik kaynaklarda herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Onun hakkında bildiklerimiz Nüzhetü’l-‘uşşâk adlı eserinde kaydedilenlerle sınırlıdır. Bu bilgilere göre müellifin, Sultan III. Ahmed (salt. 1703-1730) devrinde Enderûn’un Seferli Koğuşu’nda eğitim gördüğü, burada vaktinin çoğunu ilim öğrenmekle geçirdiği ve sonraki yıllarda da Enderûn’dan ayrıldığı anlaşılmaktadır. Hayatında zaman zaman geçim sıkıntı da çeken müellifin şerh türünde yazılmış Nüzhetü’l-‘uşşâk” ve “Şerh-i Kasîde-i Rüsûhî adlı iki eseri mevcuttur. Bu eserlerden ilki, Sofyalı Süleymân Rüsûhî (ö.?)’nin 13 beyitten meydana gelen “-ā nedir”kafiye ve redifli şiirindeki bir beyti, ikincisi ise aynı şiirin diğer beyitlerini şerh etmek amacıyla yazılmıştır. Bu çalışmanın konusunu teşkil eden Şerh-i Kasîde-i Rüsûhî, müellifin diğer eserine göre muhtasar bir şerh özelliği göstermektedir. Öyle ki Rüsûhî’nin bazı tasavvufi sualleri ihtiva eden şiirindeki beyitlerin birkaçı sadece birkaç cümle ile şerh edilmiştir. Bazı beyitlerin şerhinde ise müellifin açıklamayı geniş tuttuğu, farklı kaynaklardan alıntılarla konuyu teferruatıyla ele aldığı görülür. Eserde “esmâ, sıfât, akl-ı evvel, Ruh-ı Muhammedî, Kelime-i Tevhîd, şirk, îmân, kaza, kader, insan-ı kâmil ve insanın diğer varlıklardan üstün oluşu” gibi çeşitli konuların ele alındığı görülmektedir. Âyet ve hadis iktibaslarıyla da zenginleştirilen şerh, orta nesir türünde yazılmış bir eser olarak değerlendirilebilir. 

Anahtar Kelimeler

18. yy., Küçük Hâfız Mustafa Efendi, Süleymân Rüsûhî, şerh, tasavvuf

The commentary that Küçük Hâfız Mustafa Efendi wrote on the poem of Süleyman Rüsûhî from Sofia: Şerh-i Kasîde-İ Rüsûhî

Öz

There is no information in biographical sources about Küçük Hafiz Mustafa Efendi (d.?), one of the 18th century authors. What we know about him is limited to what is recorded in his work named Nüzhetü'l-‘uşşâk. According to this information, the author was educated in Enderûn in Seferli Koğuşu, where he spent most of his time learning science during the reign of Ahmed III (r. 1703-1730) and left Enderûn in the following years. There are two works of the author who sometimes had difficulties in his life, named Nüzhetü'l-‘uşşâk" and Şerh-i Kasîde-i Rüsûhî, written in the style of commentary. The first of these works is written to comment a couplet in the poem of Süleymân Rüsûhî which consist of 13 couplets and has the word “nedir” as rhyme, and the second is written to comment the other couplets of the same poem. Şerh-i Kasîde-i Rüsûhî, which constitutes the subject of this study, shows a concise commentary feature compared to the other work of the author. So much so that a few of the couplets in Rüsûhî's poem, which contains some mystical questions, were annotated with only a few sentences. In the commentary of some couplets, it is seen that the author kept the explanation wide and discussed the subject in detail with quotations from different sources. In the work, it is seen that various subjects such as "esmâ, sıfât, the wisdom, Rûh-ı Muhammedî, the Word of the Tawheed, polytheism, the faith, the destiny and superiority of man to other beings " are discussed. The commentary enriched by the quotations of verses and hadiths can be regarded as a work written in the middle prose type.

Anahtar Kelimeler

18th century, Küçük Hâfız Mustafa Efendi, Süleymân Rüsûhî, commentary, mysticism

Kaynakça

• Aclûnî (1421), İsmâil b. Muhammed, Keşfü’l-hafâ ve müzìlü’l-ilbâs, Dımışk: Mektebetü’l-‘ilmi’l-hadîs.
• Ceylan, Ömür (2000), Tasavvufî Şiir Şerhleri, İstanbul: Kitabevi Yay.............
• Dîvân-ı Hâfız (1397), Haz. Halîl Hatîb Rehber, Tahran: İntişârât-ı Safî Alişâh.
• Dîvân-ı Seyyid ‘İmâdü’d-dîn Nesîmî (1972), Haz. Hamîd Muhammedzâde, Bakü: Âzer Neşriyat.
• Gülistân (1379) , (Fârisî-İngilisî), Şeyh Muslihu’d-dîn Sa‘dî-i Şîrâzî, Haz. Seyyid Kemâl Hâc Seyyid Cevâdî (İngilizceye tercüme eden: Francis Gladwin), Tahran: İntişârât-ı Beyne’l-milelî-i El-Hüdā.
• el-Münâvî (1422/2001), Muhammed Abdü’r-ra’ûf, Feyzü’l-Kadîr Şerhu’l-Câmi‘i’s-Sagîr, Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, IV. Cild.
• Müsnedü Ebì Ya‘lā El-Mevsılî (1404-1410/1984-1990), Haz. Hüseyin Selîm Esed, Dımışk-Beyrut.
• Sahîh-i Müslim (1421/2000), nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Suûdi Arabistan: Dârü’s-selâm.
• Taştan, Erdoğan (2017), “Âyînezâde Muhammed Şemseddîn-i Sirozî’nin "Şerh-i Manzûme-i Rüsûhî" Adlı Eseri”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 19, İstanbul, s.313-344.
• Yâr Ahmed bin Hüseyn Reşîdî-i Tebrîzî (1367), Rubâ‘iyyât-ı Hayyâm (Tarab-hâne), (Tashîh: Üstâd ‘Allâme Celâle’d-dîn Hümâyî), Tahran: Müessese-i Neşr-i Hümâ.
• Yazar, Sadık (2011), Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılmaz, Ozan (2007), “Klâsik Şerh Edebiyatı Literatürü”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, S. 9, 271-304.