Şerif Benekçi’nin romanlarında dış göç olgusu: Almanya’da Türk ve Müslüman olmak

Yıl 2020, Sayı: 21, 280 - 304, 21.12.2020

Seda Gül Kartal

https://doi.org/10.29000/rumelide.835476

Öz

1960’lı yıllardan itibaren başlayan Türkiye’den Almanya’ya işçi göçü süreci, toplumsal tarihimiz açısından önemli bir kitlesel göç hadisesi olarak birçok yazar ve şairin eserlerine konu olmuştur. Şerif Benekçi de 1970’li yılların başında eğitim amacıyla gittiği Almanya’da iki yılı aşkın bir süre bulunmuş, bu süre içerisinde göçe dair yaptığı gözlemleri ve edindiği deneyimleri otobiyografik özellikler taşıyan romanları Şimdi Ağlamak Vakti(1986), Bir Şafak Yürüyüşü(1988) ve Kumsalı Olmayan Ada(1990)’da ele almıştır. Göç, farklı toplumları gönüllü veya zorunlu olarak bir araya getiren sosyal bir hareketlilik olduğundan kültürler arası etkileşim ve çatışmalara sebep olmaktadır. Bu açıdan çalışmamızda Almanya’da bulunan Türk ve Müslüman göçmenlerin kültürleşme süreçleri, uyum sorunları ve bu sorunlarla mücadele yöntemleri irdelenmiştir. Şerif Benekçi, göçmenlerin Almanya’daki yaşamlarını, Türk ve Alman toplumları arasındaki kültürel farklılıklara değinerek sosyolojik, bireysel sorunlarına odaklanarak psikolojik, çalışma koşullarına dikkat çekerek de ekonomik boyutu ile değerlendirir. Bunu yaparken her iki topluma mensup birey ve grupların aralarındaki ilişkiyi eleştirel bir bakış açısıyla Türk-Alman, Müslüman-Hristiyan ve Doğu-Batı karşıtlığı üzerinden ele alır. Bu karşıtlıktan kaynaklanan sosyal, ekonomik ve tarihî sebeplerle ötekileştirildikleri ve dışlandıkları bir toplumda Türk ve Müslüman göçmen şahıslar, çeşitli uyum sorunları ile baş etmek zorunda kalırlar. Bu sebeple her açıdan yabancı oldukları bir kültür içinde kaybolmamak için doğal bir savunma mekanizması geliştirerek kendi içlerine dönerler ve Alman toplumuyla etkileşime girmekten kaçınırlar. Bu süreçte kimliklerinin kaynağı olarak gördükleri dinî ve kültürel değerlerini korumaya veya yeniden keşfetmeye çalışırlar.

Anahtar Kelimeler

Almanya, dış göç, uyum, kültürleşme, Şerif Benekçi

Emigration in Şerif Benekçi's novels: Being Turkish and Muslim in Germany

Öz

The process of labor migration from Turkey to Germany that began in the 1960s has been the theme of the works of many writers and poets as a significant mass migration event with regards to our social history. Şerif Benekçi also stayed more than two years in Germany to study in the early 1970s, and during this time he covered his observations on immigration and his experiences in his autobiographical novels Şimdi Ağlamak Vakti (Time to Cry Now, 1986), Bir Şafak Yürüyüşü (A Dawn Walk, 1988) and Kumsalı Olmayan Ada (The Island without a Beach, 1990). Because migration is a social mobility that gathers different societies, whether voluntarily or necessarily, it causes cross-cultural interaction and conflict. From this point of view, our study examined the processes of acculturation of Turkish and Muslim immigrants in Germany, problems of adaptation, and methods of combating these problems. Şerif Benekçi evaluates the life of immigrants in Germany psychologically by focusing on their socio-cultural and individual problems, and economically by drawing attention to working conditions while addressing the cultural differences between Turkish and German societies. For this purpose, he discusses the relationship between individuals and groups belonging to both societies from a critical point of view through Turkish-German, Muslim-Christian, and east-west contradictions. Turkish and Muslim immigrant individuals are forced to deal with various adaptation problems in a society where they have been marginalized and excluded for social, economic, and historical reasons arising from these contradictions. Therefore, they turn in on themselves and avoid interacting with German society by developing a natural defense mechanism so as not to dissolve in a culture in which they are strangers in every respect. In this process, they try to protect or rediscover their religious and cultural values, which they see as the source of their identity.

Anahtar Kelimeler

Germany, emigration, adaptation, acculturation, Şerif Benekçi

Kaynakça

• Abadan-Unat, N. (2006). Bitmeyen göç: Konuk işçilikten ulus ötesi yurttaşlığa (2. baskı). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Adıgüzel, Y. (2016). Göç sosyolojisi. Ankara: Nobel..................................
• Akgün, A. (2015). Türk edebiyatı bağlamında edebiyat-göç ilişkisi ve göçmen edebiyatları üzerine bir değerlendirme. Göç Dergisi, 2(1), 69- 84.
• Akhtar, S. (2010). Göç ve kimlik: Kargaşa, sağaltım ve dönüşüm (M. Alkan, S. Uyanık, A. A. Köşkdere, Çev.). A. A. Köşkdere (Ed.). İzmir: Odağ Psikanaliz ve Psikoterapi Eğitim Hizmetleri.
• Alver, K. (2006). Edebiyat sosyolojisi (2. baskı). İstanbul: Hece.
• Aycan, Z. ve Berry, J. W. (1996). Impact of employment-related experiences on immigrants’ psychological well-being and adaptation to Canada. Canadian Journal of Behavioural Science / Revue canadienne des sciences du comportement, 28(3), 240-251.
• Aydın, N., Fischer, P. ve Frey, D. (2010). Turning to god in the face of ostracism: Effects of social exclusion on religiousness. Personality and Social Psychology Bulletin, 36(6), 742-753.
• Banu, A. (1977). Şerif Benekçi ile mülâkat. Töre Dergisi, 76, 28-29...............................
• Benekçi, Ş. (1988). Bir şafak yürüyüşü. İstanbul: İklim............................
• Benekçi, Ş. (1990). Kumsalı olmayan ada. İstanbul: Timaş........................
• Benekçi, Ş. (2013). Şimdi ağlamak vakti. İstanbul: Eşik..............................
• Berry, J. W. (1997). Immigration, acculturation, and adaptation. Applied Psychology: An International Review, 46(1), 5-34. Berry, J. W. (2001). A psychology of immigration. Journal of Social Issues, 57(3), 615-631.
• Berry, J. W. (2005). Acculturation: Living successfully in two cultures. International Journal of Intercultural Relations, 29(6), 697-712.
• Berry, J. W., Phinney, J. S., Sam, D. L. ve Vedder, P. (2006). Immigrant youth: Acculturation, ıdentity and adaptation. Applied Psychology: An International Review, 55(3), 303-332.
• Berry, J. W., Poortinga, Y. H., Breugelmans, S. M., Chasiotis, A. ve Sam, D. L. (2011). Cross-cultural psychology: Research and applications. New York: United States of America by Cambridge University Press.
• Canatan, K. (1990). Göçmenlerin kimlik arayışı -konuk işçilikten yerleşik göçmenliğe-. İstanbul: Endülüs.
• Castlers, S. ve Miller, M. J. (2008). Göçler çağı: Modern dünyada uluslararası göç hareketleri. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Değirmenci, H. (2008). Şerif Benekçi'nin romanlarında din ve mistisizm. 38. ICANAS: Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi-Edebiyat Bilimi, Sorunları ve Çözümleri (Cilt 1). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları. 491-506.
• Faist, T. (2003). Uluslararası göç ve ulusaşırı toplumsal alanlar (A. Z. Gündoğan, C. Nacar, Çev.). İstanbul: Bağlam.
• Gezici Yalçın, M. (2017). Göç psikolojisi: Göçmen gerçeğini anlamlandırmaya dönük bir sosyal psikoloji derlemesi. Ankara: Pharmakon.
• Göze, M. (1996, 20 Ağustos). Sanat, ahlâklı olmalı. Türkiye Gazetesi, 10.
• Günay, Ü. (2003). Göç, din ve değişme: Batı Avrupa’daki Türk işçileri örneği. Bilimname, 3, 35-64.
• Günay, Ü. (2012). Din sosyolojisi (11. baskı). İstanbul: İnsan. .................................
• Gündoğan, H. (1986a). Romancı Şerif Benekçi ile “roman ve romanımız” üzerine bir söyleşi. Aylık Dergi, 87, 90-94.
• Gündoğan, H. (1986b, 22 Nisan). Şerif Benekçi ile “Şimdi Ağlamak Vakti” üzerine bir sohbet. Millî Gazete, 5.
• Kartal, S. G. (2019). “Şerif Benekçi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (20. Yüzyıldan günümüze 1860-1985), 20.07.2020 tarihinde http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/benekci-serif adresinden edinilmiştir.
• Kaya, Ayhan (2016). İslâm, göç ve entegrasyon: Güvenlikleştirme çağı (N. Y. Ural, Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Nail, Thomas (2015). The figure of the migrant. Stanford, CA: Stanford University Press.
• Okyayuz, Mehmet (2012). Continuity and change: Immigration policies in Germany from the sixties to the present. Turkey, migration and the EU: Potentials, challenges and opportunities. S. Paçacı Elitok, T. Straubhaar (Ed.). Hamburg: Hamburg University Press. 229-258.
• Maydell-Stevens, E., Masgoret, A. ve Ward, T. (2007). Problems of psychological and sociocultural adaptation among Russian speaking immigrants in New Zealand. Social Policy Journal of New Zealand, 30, 178-198.
• Shamsuddin, M., Katsaiti, M. (2019, 4 December). Migration and happiness: Evidence from Germany. Journal of Happiness Studies, 1-25.
• Şen, F. (1994). Racism in Germany and its impact on the Turkish minority. The Turkish Yearbook of International Relations, 24, 1-10.
• Taşdelen, A. (1990). Günümüz romancılarından Şerif Benekçi ile. İslâm Aylık Mecmua, 83, 69-70.
• Toksöz, G. (2006). Uluslararası emek göçü. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi...................................
• Ward, C., ve Kennedy, A. (1993). Psychological and socio-cultural adjustment during cross-cultural transitions: A comparison of secondary students overseas and at home. International Journal of Psychology, 28(2), 129-147.
• Ward, C., ve Kennedy, A. (1999). The measurement of sociocultural adaptation. International Journal of Intercultural Relations, 23(4), 659-677.
• Ward, C., Okura, Y., Kennedy, A. ve Kojima, T. (1998). The U-curve on trial: A longitudinal study of psychological and sociocultural adjustment during cross-cultural transition. International Journal of Intercultural Relations, 22(3), 277-291.
• Ward, C., ve Rana-Deuba, A. (2000). Home and host culture influences on sojourner adjustment. International Journal of Intercultural Relations, 24(3), 291-306.
• Yardım, M. N. (1986, 5 Nisan). Şimdi ağlamak vakti üzerine Şerif Benekçi ile görüşme. Türkiye Gazetesi, 19.
• Zick, A., Wagner, U., van Dick, R., ve Petzel, T. (2001). Acculturation and prejudice in Germany: Majority and minority perspectives. Journal of Social Issues, 57(3), 541–557.