Rusçada fiillerin görünüş kategorisine özgü semantik işaretler

Yıl 2020, Sayı: 21, 823 - 836, 21.12.2020

Özlem Ünsal

https://doi.org/10.29000/rumelide.835795

Cited By: 1

Öz

Dil bilgisinin en karmaşık kategorilerinden biri olarak gösterilen ve aspektolojinin inceleme alanına giren “görünüş kategorisi”, eylemin akışındaki bütünlük, süreç, uzunluk gibi farklılıkları yansıtan bir fiil kategorisidir. Rusçada категория вида (kategoriya vida) olarak adlandırılan ve “bitmişlik-bitmemişlik” olmak üzere iki görünüş türüne dayanan kategori, Rusçadaki fiil işletiminin temelini oluşturması bakımından dil bilgisinin en önemli kategorileri arasında yer alır. Rusçada bitmiş ve bitmemiş görünüşlü fiiller, ön ek-son ek gibi oluşum biçimleri, ifade ettikleri zamansal paradigmalar, gerçekleşen eylemlere özgü bazı semantik işaretler, içerdikleri özel anlamlar gibi bir takım özellikler açısından birbirinden ayrılırlar. Görünüş türleri arasında semantik açıdan oluşan farklılıklar kategorinin işleyişini kavramada son derece önemli bir etken olarak karşımıza çıkar. Kategoriye özgü bu semantik farklılıklar, bazı ayırt edici anlamsal özellikler, eylemin meydana geliş biçimleri ve genel çerçevede belirlenen semantik işaretleri kapsar. Bunlar arasında semantik işaretler görünüş türlerinin sınırlarını belirlemede en belirgin özellik olarak değerlendirilir. Rusçada her bir semantik işaret yalnızca bir görünüş türüne ait olabileceği gibi bazı özel koşullar doğrultusunda her iki görünüş türünü de kapsayabilir. Bu çalışmada öncelikle Rusçadaki görünüş kategorisi genel bir çerçevede ele alınmış, daha sonra ise bitmiş ve bitmemiş görünüş türüne özgü semantik işaretler, görünüş ve zaman kategorisi üzerine önemli çalışmaları bulunan Rus Dilbilimci A. V. Bondarko’nun sınıflandırması temelinde ele alınarak incelenmiş ve her bir semantik işaret edebi örnekler çerçevesinde izah edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Görünüş, semantik işaret, bitmiş görünüşlü fiil, bitmemiş görünüşlü fiil, Rusça

Semantic signs of the category of aspect in Russian language

Öz

“The category of aspect”, which is shown as one of the most complex categories of grammar and is included in the field of aspectology, is a verb category that reflects the differences such as integrity, process, duration in the flow of action. The category of aspect, which is called категория вида (kategoria vida) in Russian and is based on two types of appearances, "perfective-imperfective aspect", is among the most important categories of grammar in terms of forming the basis of verb category in Russian. In Russian language, perfective and imperfective verbs differ from each other in terms of their formation forms such as prefix-suffix, temporal systems they have, semantic features of actions and special meanings they contain. Semantic differences between types of verb aspects are very important factors in understanding the functioning of the category. These semantic differences belonging to the category include some specific semantic features, forms of action and some semantic signs. Among these, semantic signs are considered as the most prominent feature in determining the boundaries of types of verb aspects. In Russian, each semantic sign may belong to only one type of verb aspect, or it may include both verb types according to some special conditions. In this study, the category of aspect in Russian language is dealt with in a general framework, the semantic signs of perfective and imperfective verbs are examined on the basis of the classification of Russian Linguist A. V. Bondarko, who carried out studies on the aspect and time category, and each semantic sign is examined within the framework of literary examples.

Anahtar Kelimeler

Aspect, semantic sign, perfective verb, imperfective verb, Russian

Kaynakça

• Bak H. (2017). Faktorı vliyaniya na smıslovıe otnoşeniya v predlojeniyah russkogo yazıka. Shevchenko Institute of Literature of the National Academy of Sciences of Ukraine Khmelnytskyi Humanitarian-Pedagogical Academ, C.20, S 2. 212-220.
• Beloşapkova A. V. (1989). Sovremennıy russkiy yazık. Moskva: Vısşaya şkola.
• Bondarko A. V. (1971). Vid i vremya russkogo glagola (znaçenie i upotreblenie). Moskva: Prosveşenie.
• Bondarko A. V. (1987), Vremennaya lokalizovannost. A. V. Bondarko (Ed.), Teoriya funktsionalnoy grammatiki. Vvedenie. Aspektualnost. Vremennaya lokalizovannost. Taksis içinde (s. 210-230) Leningrad: Nauka.
• Galkina-Fedoruk Y. M., Gorşkova K. V., Şanski N. M. (1958). Sovremennıy russkiy yazık. Moskva: Gosudarstvennoe uçebno-pedagogiçeskoe izdatelstvo ministerstva prosveşeniya RSFSR.
• Gureviç V. V. (2008). Glagolnıy vid v russkom yazıke: znaçenie i upotreblenie. Moskva: Flinta-Nauka.
• Kasatkin L. L., Klobukov Y. V.: Lekant P. A. (2004). Sovremennıy russkiy yazık. Slovar-spravoçnik. Moskva: Prosveshenie.
• Korkmaz Z. (2007). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Lopatin V. V., Lopatina L. Y. (2001). Russkiy tolkovıy slovar. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• Maslov YU, S. (2006). Vvedenie v yazıkoznanie. Moskva: Akademiya.
• Ojegov, Şvedova. (2008). Tolkovıy slovar russkogo yazıka. Moskva: OOO “ITI Tehnologii”.
• Polukhina YA. P. ve Tumakova Y. V. (2014). Russkiy yazık (s praktikumom po russkomu pravopisaniyu i kalligrafii). Tyumen: Tyumenskiy gosudarstvennıy universitet.
• Polyanski S. M. (1987). Odnovremennost/raznovremennost i drugie tipı taksisnıh otnoşenii. Otnoşeniya odnovremennosti. A. V. Bondarko (Ed.), Teoriya funktsionalnoy grammatiki. Vvedenie. Aspektualnost. Vremennaya lokalizovannost. Taksis içinde (s. 243-253) Leningrad: Nauka.
• Rozental D. E., Golub İ. B. ve Telenkova M. A. (2010). Sovremennıy russkiy yazık. Moskva: Airis-press.
• Sebzecioğlu T. (2016). Dilbilim Kavramlarıyla Türkçe Dilbilgisi. İstanbul: Kesit.
• Şelyakin M. A. (1983). Kategoriya vida i sposobı deystviya russkogo glagola. Tallin: Valgus.
• Zaliznyak A. A. ve Şmelev A. D. (2000). Vvedenie v russkuyu aspektologiyu. Moskva: Yazıki russkoy kulturı.