Rusçadan Türkçeye çeviri bazlı dil eğitiminde zarf-fiil yapılarının incelenmesi (L.N. Tolstoy’un Anna Karenina adlı eser örneği)

Yıl 2020, Sayı: 21, 869 - 888, 21.12.2020

Leyla Çiğdem Dalkılıç

https://doi.org/10.29000/rumelide.841119

Öz

Çeviri çalışmaları, dil eğitiminde öğrenilen dilin ve bu dile özgü yapısal ifadelerin anlaşılmasında önemli bir yere sahiptir. Eğitim sürecinde çeviri çalışmalarının önemi iki açıdan ele alınabilir: Bunlardan birincisi, dilbilgisel düzlemde yani teoride öğrenilen dil yapılarına ilişkin bilgilerin, incelemede veya pratikte çok farklı bir yaklaşım gerektirebilmesi; ikincisi ise tek başına öğrenilen dil yapısı ile bağlam içerisinde incelenen dil yapısının, çeviri sürecinde sahip olduğu anlamsal özelliğin dışında farklı bir biçimde aktarılması gerekliliğidir. Genel kurallar sistemi çerçevesinde incelenen bir sözcüğün ve büründüğü gramer yapısının anlamı kaynak dilden erek dile çevrildiğinde anlamsal özelliğini bağlam içerisinde tam olarak ortaya koyabilmektedir. Sahip olduğu yapısal özellik ile metinde aktarılmak istenen anlamın çok çeşitli olabileceği yapılardan bir tanesi de Rus dilindeki zarf-fiil yapılarıdır. Bu yapılar sayısal açıdan Türkçeye oranla daha kısıtlı olduklarından aktardıkları anlamlar ancak metin bütünlüğü içerisinde belirginlik kazanmaktadır. Bu bağlamda söz konusu çalışmada Rusçadaki zarf-fiil yapıları çeviri çalışmaları üzerinden ele alınmaktadır. Bununla birlikte edebi eser çevirisi sırasında hem tecrübeli çevirmenlerin hem de Rusçayı yabancı dil olarak öğrenen Türk öğrencilerin Rusçadaki zarf-fiil yapılarından yola çıkılarak söz konusu formları Türkçeye aktarma süreçleri incelenecektir. Çalışmanın amacı, her iki dildeki zarf-fiil yapılarının aktarımında söz konusu dil öğesinin morfolojik olarak sahip olduğu ifadesel özellikten farklı bir biçimde Türkçeye aktarılmasında rol oynayan süreçleri ele almaktır.

Anahtar Kelimeler

çeviri, zarf-fiil, bağlam, Rusça, Türkçe

Study of verbal adverbs in translation-based teaching from Russian to Turkish (on the material of the novel of L.N. Tolstoy’s “Anna Karenina”)

Öz

Translation studies are very important for the understanding of the teaching language and structural expressions, peculiar for this language. The importance of the translation during the teaching process can be looked upon from two angles: On one hand, the theoretically taught language structures can acquire quite different character during their practical usage, that’s why a different approach can be required for the understanding and usage of these structures. On the other hand, during the translation of the meaning of the language form, studied separately from other linguistic factors, and the meaning of the language form, which is studied on the basis of the context can be conveyed differently. The meaning of the word and the semantic peculiarities of the grammatic structure, which the word acquire during the translation from the source language to the target language, can be clearly understood particularly from the context. One of such language forms with its structural peculiarities, which can have different semantic options in the text are the verbal adverbs. The number and meanings of these language forms in comparison with Turkish is quite limited and can be understood only from the whole text. In this context the verbal adverbs in Russian language are studied through the prism of the translation studies. The different translations and processes of the verbal adverb forms translation into Turkish, performed by the experienced translators and students, who are learning Russian as foreign language, are studied in this work as well. The novel of the famous Russian writer L.N.Tolstoy “Ana Karenina” , the translation of which is given in different variants, is used as the source material. The aim of the study is to find out the varieties in the meanings of the verbal adverb forms, which we are coming across during their translation into Turkish, taking into consideration their morphological and semantic peculiarities, and to define the processes.

Anahtar Kelimeler

translation, verbal adverbs, context, Russsian, Turkish

Kaynakça

• Banguoğlu, T. (1995), Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Belusov, N., Kovtunova İ.İ., Kruçinina İ.İ. (1989), Kratkaya Russkaya Grammatika. Moskova: Russkiy yazık.
• Barhudarov, L. (1975), Yazık i perevod. Voprosı Obşey i Çastnoy Teorii Perevoda. Moskova: Mejdunarodnıe otnoşeniya.
• Bozkurt, Bülent. (1979). Çeviri. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Dalkılıç, L.Ç. (2006), “Rusça ve Türkçedeki Zarf-Fiil yapılarındaki Anlamsal Özellikler ve Zaman Kavramı”. DTCF Dergisi, 58/ 2, 1184-1210.
• Ergin, M. (1993), Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak...................................
• Gülsevin, G. (2001), “Türkiye Türkçesinde Birleşik Zarf-fiiller”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 122-143.
• Hengirmen, M. (2015), Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Engin....................
• Korkmaz, Z. (2009), Türkiye Türkçesi Grameri - Şekil Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Leontiç, M. (2017), “Türkçede fiilimsiler” 26 Temm2020 tarihinde http://eprints.ugd.edu.mk/19365/2/hikmet-29-marija%20leontik.pdf adresinden alındı.
• Novikov L., Zubkova L.G., İvanov V.V. (2003), Sovremennıy russkiy yazık: Uçebnik: Fonetika, Leksikologiya, Slovoobrazovanie, Morfologiya, Sintaksis, St. Petersburg: Lan.
• Tolstoy L (1969), Anna Karenina. Roman v vosmi çastyah, Çasti 5-8. Leningrad: Hudojestvennaya Literatura.
• Tolstoy L. “Anna Karenina”. Çev. Hasan Ali Ediz. İstanbul: Cem, 1996.
• Tolstoy L. “Anna Karenina”. Çev. Ayşe Hacıhasanoğlu İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür, Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi, 2011.
• Tolstoy L. “Anna Karenina”. Çev. Ergin Altay, Ankara: İletişim, 2019.