Türk komedi filmlerinin bağıntı kuramı bağlamında sesli betimlenmesi: Neşeli Günler

Yıl 2021, Sayı: 22, 991 - 1004, 21.03.2021

Pelin Şulha

https://doi.org/10.29000/rumelide.897310

Öz

Çeviri alanında engelsiz erişim için yapılan çeviri türlerinden biri olarak araştırmalara konu olan sesli betimleme ülkemizde giderek ilgi çekmektedir. Medya ürünlerini uygun formatlarda görme engelliler için erişilebilir hale getirme işlemi olan sesli betimlemenin en sık uygulandığı ortamlardan biri özellikle yerli komedi filmleridir. Bu makalede Neşeli Günler (1978) adlı klasikleşmiş bir Türk komedi filminin sesli betimlemesi bilişsel edimbilimsel bir bakış açısıyla bağıntı kuramı çerçevesinde irdelenmiştir. Görme engellilerin diğer seyirciler gibi komik sahnelere gülebilmeleri için işitme yoluyla erişemedikleri görsel bilgilerin betimlemede yer alması gereklidir. Sesli betimlemede bir sahnenin içerdiği görsel bilgileri tümüyle iletmekten ziyade, diyaloglar arasındaki boşluk süreleri de göz önüne alınarak mevcut bilgilerle bağlamsal bilgiler yorumlandığında ortaya çıkan bilişsel etkilerin gülme tepkisinin oluşumunu sağlayacak şekilde seyircinin en az çabayla işlemleyebileceği en bağıntılı görsel bilgilerin seçilmesi önemlidir. Bu çalışmada sosyo-kültürel dokumuzun döneme özgü komedi anlayışını yansıtan sahnelerde bu ilkeyi temel alan çevirmenin metin yazarı olarak betimleme metnini nesnel ve öznel yaklaşımlarla nasıl oluşturduğu incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Görsel-işitsel çeviri, sesli betimleme, bilişsel edimbilim, bağıntı kuramı, Türk Komedi filmleri

Audio description of Turkish comedy films in the frame of relevance theory: Neşeli Günler

Öz

Audio description as a form of accessibility and a topic widely researched in the field of translation studies has been increasingly attracting interest in our country. Audio description is a process making media products accessible in appropriate formats to the visually impaired individuals. Domestic comedy films are one media where audio description is utilized extensively. This article looks into the audio description of a classic Turkish comedy film Neşeli Günler (1978) (Happy Days) from a cognitive pragmatics perspective in the framework of relevance theory. Visual information that visually impaired cannot access through hearing must be provided in the description text so that they can laugh at funny scenes just like the other spectators. Instead of transferring the entire visual information in the scene, considering the gaps between dialogues, the most relevant visual information necessitating minimum effort should be selected which ensures that the emerging cognitive effects following the audience’s interpretation of his/her existing and contextual information results in the production of laughter. This study explores the scenes that reflect the concept of comedy specific to the given period of our socio-cultural texture, and how the translator as a script writer composes the description by an objective and/or subjective approach.

Anahtar Kelimeler

Audiovisual translation, audio description, cognitive pragmatics, relevance theory, Turkish comedy films

Kaynakça

• Doğan, G. (1990). Bir Edimbilim Kuramı Olarak Bağıntı. Dilbilim Araştırmaları,63-72.
• Doğan, G. &Yavuz, H. (2013). Şiir Dili, Bağıntı ve Zayıf Sezdirimler. Bilig 64, 123-150. http://dergipark.org.tr/tr/pub/bilig/issue/25367/267746
• Gallai, F. (2019). Cognitive Pragmatics and Translation Studies. Rebecca Tipton, Louise Desilla (Ed.). The Routledge Handbook of Translation and Pragmatics. New York & Londra: Routledge. https://www.routledgehandbooks.com/doi/10.4324/9781315205564-4. Erişim tarihi 9 Ocak 2020.
• Grice, H. P. (1975). Logic and Conversation. Syntax and semantics 3: Speech acts. Peter Cole, Jerry L. Morgan (Ed.). New York: Academic Press. 41-58. Jakobson, R. (1959). On Linguistic Aspects of Translation. Reuben Arthur Brower (Ed.). On Translation. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. 232-239. http://web.stanford.edu/eckert/PDF/jakobson.pdf
• Kansu-Yetkiner, N. (2009). Çeviribilim Edimbilim İlişkisi Üzerine. İzmir: İzmir Ekonomi Üniversitesi.
• Martinez-Sierra, J. J. (2009). The Relevance of Humour in Audio Description. inTRAlinea 11. http://www.intralinea.org/archive/article/1653
• Maszerowska, A. (2015). Genre. Aline Remael, Nina Reviers, Gert Vercauteren. (Ed.). Pictures Painted in Words: ADLAB Audio Description Guidelines. AB Yaşam Boyu Öğrenme Programı ADLAB Projesi, Avrupa Komisyonu. http://www.adlabproject.eu/Docs/adlab%20book/index.html#genre
• Mazur, I. (2014). Gestures and facial expressions in audio description. Anna Maszerowska, Anna Matamala, Pilar Orero. (Ed.). Audio Description: New perspectives illustrated. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. 179-197.
• Neşeli Günler (1978). Yönetmen: Orhan Aksoy. Yapım Şirketi: Arzu Film. https://www.youtube.com/watch?v=FQ_7cabWOv0
• Önk, Ü.Y. (2011). Türk Sineması’nda Türler Üzerine Bir İnceleme (1970-1980). Journal of Yaşar University 23(6), 3866-3877.
• Remael, A. & Reviers, N. & Vercauteren, G. (Ed.). (2015). Preface. Pictures Painted in Words: ADLAB Audio Description Guidelines. AB Yaşam Boyu Öğrenme Programı ADLAB Projesi, Avrupa Komisyonu. http://www.adlabproject.eu/Docs/adlab%20book/index.html
• Snyder, J. (2008). Audio Description: The Visual Made Verbal. Jorge Diaz Cintas (Ed.). The Didactics of Audiovisual Translation. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. 191-198.
• Şulha, P. (2019). Görsel-İşitsel Çeviri: Görme Engelliler İçin Sesli Betimleme. İstanbul: Çeviribilim Yayınları.
• Şulha, P. & Dalaslan, D. & Beyaz E. (2019). Sesli Betimleme Destek Projesi. (Yayınlanmamış Proje). Dokuz Eylül Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi, İzmir.
• Wilson, D. & Sperber, D. (2004). Relevance Theory. Laurence R. Horn, Gregory Ward (Ed.) The Handbook of Pragmatics. Oxford: Blackwell Publishing. 607-632. Yağbasan, M. & Ateş, U. (2018). 1980 Öncesi ve 2000 Sonrası Türk Sinemasında Ailenin Temsili. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi 67, 26-40. http://dergipark.org.tr/abuhsbd/issue/39323/463437