Anlatıcı kavramının ortaokul Türkçe ders kitaplarına yansımaları

Yıl 2021, Sayı: 25, 18 - 37, 21.12.2021

Burcu Öztürk , Seher Çiçek

https://doi.org/10.29000/rumelide.1032361

Öz

Bu araştırmada ortaokul Türkçe ders kitaplarında anlatıcı kavramının nasıl bir görünüm sergilediğinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla araştırma tarama çalışması şeklinde düzenlenmiştir. Doküman inceleme yöntemiyle toplanan araştırmanın inceleme nesnelerini; MEB ve özel yayınevlerinin ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan seksen yedi öyküleyici metin oluşturmuştur. Araştırmanın sorun ve alt sorunları temelinde elde edilen verileri çözümlemek için nitel veri analizi yöntemlerinden biri olan betimsel analiz kullanılmıştır. Yapılan betimsel analizler sonucunda MEB ve özel yayınevlerinin incelenen öyküleyici metinlerinde; en fazla nesnel odaklayımın, ikinci sırada ise öznel odaklayımın bulunduğu; bu metinlerde sırasıyla elöyküsel, benöyküsel ve senöyküsel anlatıcı türlerinin kullanıldığı gözlemlenmiştir. Ayrıca MEB ve özel yayınevlerinin ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan öğretim etkinliklerinde anlatıcı kavramına yer vermede tutarsızlık olduğu belirlenmiştir. Bu öğretim etkinliklerinin birbirine benzer şekilde metin çözümleme üzerinde yoğunlaştığı, buna karşın metin üretmeyle ilgili etkinlik kurgulanmadığı görülmüştür. Bu sonuçlara ek olarak incelenen ders kitaplarının büyük çoğunluğunun metin içi sorularında yazar ve anlatıcı karmaşasının bulunduğu tespit edilmiştir. Buna göre ortaokul Türkçe ders kitaplarında metin çözümleme ve üretmenin önemli bir parçası olan anlatıcı türlerinin dağılımı sınıf seviyesine göre düzenlenebilir ve bu kavramla ilgili öğretim etkinliklerinde tutarlık ve üretkenlik artırılabilir. Ayrıca ders kitaplarında bu kavramla ilgili yanılgıların önüne geçmek için yazar ve anlatıcı ayrımı sağlanabilir.

Anahtar Kelimeler

Anlatıcı, metin, odaklayım, öyküleyici ortaokul Türkçe ders kitabı, yazar

Reflections of the concept of narrator on secondary school Turkish textbooks

Öz

In this research, it is aimed to determine how the concept of narrator displays in secondary school Turkish textbooks. The examination objects of the research collected by the document analysis method; eighty-seven narrative texts in secondary school Turkish textbooks of MEB and private publishing houses were created. Descriptive analysis was used to analyze the data obtained on the basis of the problems and sub-problems of the research. As a result, in the analyzed narrative texts of both publishing houses; the highest objective focalazition, followed by subjective focalazition; in these texts, it has been observed that the narrator genres are the first person narrator, the second person narrator and the third person narrator, respectively. In addition, it has been determined that there is an inconsistency in including the concept of narrator in the teaching activities the secondary school Turkish textbooks. It has been observed that these activities are focused on text analysis similar to each other, however, there is no activity related to producing text. In addition to these results, it has been determined that the majority of the examined textbooks have author and narrator confusion in the in-text questions. Accordingly, the distribution of narrator types, which are an important part of text analysis and production in the textbooks, can be arranged according to grade level, and consistency and productivity can be increased in teaching activities related to this concept. In addition, in order to avoid misconceptions about this concept in textbooks, a distinction can be made between author and narrator.

Anahtar Kelimeler

Narrator, author, focalazition, narrative text, secondary school Turkish textbook

Kaynakça

• Barthes, R. (2005). Göstergebilimsel serüven. (Çev. Mehmet-Sema Rifat). İstanbul: Yapı Kredi.
• Beard, A. (2001). Texts and contexts an ıntroduction to literature and language study. London: Routledge.
• Beard, A. (2003). The language of literature. London and New York: Routledge.
• Bennett, A., ve Royle, N. (2016). Şu edebiyat denen şey (okumak, düşünmek, yazmak). İstanbul: Notos Kitap.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. (19. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Canlı, S. (2014). Türkçe ders kitaplarına seçilecek metinlerin niteliği üzerine bir araştırma, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Demir, S. (2008). İlköğretim 6, 7 ve 8. sınıflar Türkçe ders kitaplarındaki öykülerin metin dilbilimsel yöntemlerle incelenmesi ve bu metinlerin öğrencilerin anlama düzeylerine etkisi (Malatya ili örneği) (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Dilidüzgün, S. (2004). Çağdaş çocuk yazını. İstanbul: Morpa Kültür.
• Ercantürk, O. K. (2015). Göstergebilim açısından Türkçe ders kitapları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(36), 93-109.
• Fraenkel, J.R. & Wallen, N.E. (2006). How to desing and evaluate research in education. New York: McGraw-Hill International Edition.
• Gülsoy, M. (2014). Büyübozumu: Yaratıcı yazarlık. İstanbul: Can.
• Günay, V. D. (2003). Metin bilgisi. İstanbul: Multilingual.
• Kale, Ö. (2017). Anlatıcının macerası. Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (6)12, 41-47.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kıran, A. E., ve Kıran, Z. (2003). Yazınsal okuma eüreçleri. Ankara: Seçkin.
• MEB. (2018). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Melrose, A. (2002). Write for children. London: Routledge Falmer.
• Miles, M. B. & Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis : An expanded source book. (2nd Edition). California : SAGE.
• Nikolajeva, M. (2014). Reading for learning (cognitive approaches to children’s literature). Amsterdam: John Banjamins.
• Özdemir, E. (2007). Eleştirel okuma. Ankara: Bilgi.
• Öztokat, N. T. (2005). Yazınsal metin çözümlemesinde kuramsal yaklaşımlar. İstanbul: Multilingual.
• Sever, S. (2013). Çocuk ve edebiyat. İzmir: Tudem.
• Sinan, A. T., ve Demir, S. (2021). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarındaki anlatısal metinlerin yapı özellikleri ve programa uygunluğu. Turkish Studies, 6(3), 1149-1167. doı:http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.2629
• Sözen, M. (2008). Anlatıcı kavramı, sinematografide anlatıcı tipolojisi ve örnek çözümlemeler. Selçuk İletişim (5)2, 167-182.
• Şen, E. (2020). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan kurmaca metinlerin “odaklayım” ve “anlatıcı” açısından incelenmesi. Turkish Studies-Education, 15(4), 2961-2980. https://dx.doi.org/10.47423/TurkishStudies.41712
• Tekin, M. (2009). Roman sanatı romanın unsurları I. İstanbul: Ötüken.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Baskı). Ankara: Seçkin.