Necib Mahfûz’un “Evlâdu Hâratinâ” adlı romanının Türkçe ve İngilizce çevirilerinin karşılaştırılması

Yıl 2022, Sayı: 26, 1141 - 1154, 21.02.2022

Ercan Baran

https://doi.org/10.29000/rumelide.1074099

Cited By: 2

Öz

Necip Mahfûz, Mısırlı olup tüm dünyaca tanınan ünlü bir roman yazarıdır. Yazarın dünyaca tanınır olmasında hiç şüphesiz 1988 de Nobel Edebiyat ödülünü almasının büyük payı vardır. Yazar anlatılarında toplumsal sorunları ele almakla kalmayıp, ülkenin siyasal sorunlarıyla da ilgili olarak mesajlarını sembolik romanlarıyla vermeye çalışmıştır. Yazar kendi ülkesindeki Cemal Abdunnasır ve benzeri tiranlar için özellikle sembolik romanı Evlâdu Hâratinâ’yı yazmıştır. Yazar bu romanını öncelikle günlük olarak yayınlanan el-Ehram gazetesinde 1959 yılında neşretmiş ve bu roman sebebiyle bazı sıkıntılar yaşamıştır. Yazarın romanının Mısır’da basılamayacağına dair resmi bir yasak olmamasına rağmen romanının basımı yazarın ölümünün hemen ardından Mısır’da 2006 yılında yapılmıştır. Evlâdu Hâratinâ adlı sembolik anlatı Mısır’da ki diktatör Cemal Abdunnasır ve gibilerini eleştirirken aynı zamanda Sami dinlerin kıssalarının ana çerçevesini oluşturduğu adil bir düzen ve sosyal adalet arayışını romanında bize anlatmaktadır. Müellif bu romanında dinsiz bilimin bizlere felaket getireceğini anlatmak istemektedir. Dünyada yayınlanan sanatsal eserlerin kaynak dilden hedef dile çevirileri önem arz etmekte olup okuyucunun sanatsal anlatıları okurken zevk alması önem arz etmektedir. Bu da çeviriyi ve çeviride eşdeğerliliği önemli hale getirip çeviri stratejilerinin önemini artırmaktadır. Çeviriyi yapan çevirmenin kaynak dile hâkim olduğu kadar hedef dile de hâkim olması çeviriden okuma yaparken alınan okuma hazzını artıracaktır. Bu makalede Evlâdu Hâratinâ adlı roman ara dil İngilizceden ve Arapçadan olmak üzere iki Türkçe çevirisi ile Kahire’deki Amerikan Üniversitesinin yaptığı İngilizce dâhil üç çevirisi eşdeğerlilik kapsamında karşılaştırılıp olup farklı çeviri stratejileri açısından da değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Necib Mahfûz, Cemal Abdunnasır, Evlâdu Hâratinâ, çeviri stratejileri, eşdeğerlilik

Comparison of Turkish and English translations of Naguib Mahfouz 's novel "Evladu Haratina"

Öz

Naguıb Mahfoûz, is a famous Egyptian novelist who is known all over the world. Undoubtedly, the fact that he was awarded the Nobel Prize for Literature in 1988 played a major role in the author's world-renown. The author not only deals with social problems in his narratives, but also tries to give his messages about the political problems of the country with his symbolic novels. The author first published this novel in the daily al-Ehram newspaper in 1959 and experienced some difficulties due to this novel. Although there is no official ban that the author's novel cannot be published in Egypt, the publication of his novel took place in Egypt in 2006, right after the author's death. While the symbolic narrative Evlâdu Haratinâ criticizes the dictator Jamal Abdunnasir and others in Egypt, it also tells us in his novel the search for a just order and social justice, which is the main frame of the stories of Semitic religions. In this novel, the author wants to explain that irreligious science will bring disaster to us. In this article, the novel Evlâdu Haratinâ is compared in terms of equivalence and evaluated in terms of different translation strategies, with two Turkish translations from the intermediate language English and Arabic, and three translations made by the American University in Cairo, including English.

Anahtar Kelimeler

Naguıb Mahfoûz, Jamal Abdunnasir, Evlâdu Haratinâ, translation strategies, equivalence

Kaynakça

• Abd'u'l-Aziz, İ. (2006) "Ene Necib Mahfûz Sire Hayâtî Kâmile". Kahire: Munteda Suru'l-Ezbekiyye.
• Aksan, D. (2015). Her yönüyle dil (6. bs., C. 1-3, C. 1). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Aksoy, N. B. (2002). Geçmişten günümüze yazın çevirisi (1. bs.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Aktaş, T. (1996). Çeviri işlemine genel bir bakış. Ankara: Orsen Matbaacılık.
• Baker, M. (2011). In Other Words: A coursebook on translation (2. bs.). USA: Routledge.
• Baran, E. (2015) Üç Mısır Romanında Cemal Abdunnâsır Dönemi (el-Kernek, Tilke'r-Râiha, el-Leyâli't-Tavîle), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Berk, Ö. (2005). Kuramlar ışığında açıklamalı çeviribilim terimcesi. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• Bölükbaşı, M. (2020). ‘‘Eski Arap Dünyasının Önemli Tercümanları ve Tercümanlık Faaliyetleri’’- Turkish Studies-Social Sciences, 2867-2877 Volume(Issue): 15(6) 27 October/Ekim.
• Bölükbaşı, M. (2020). “Arap Dünyasında Tercüme Faaliyetleri”- Turkish Studies-Social Sciences, 1005-1015 Volume(Issue): 15(3) 30 April/Nisan.
• Bölükbaşı, M. (2021). Beytu’l-Hikme’nin Kuruluşu, Önemli Mütercimleri ve Çeviri Faaliyetlerine Katkısı. (Ed.) Kurt,G. Işık, R. Filoloji Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Bölükbaşı, M. (2021). Batı Dünyasında Yapılan İlk Kur’ân-ı Kerîm Çevirileri. Social Sciences Research Journal, 10 (3), 558-563.
• el-Câhız, Kitâbu’l-Hayevân, I-VII, (nşr. ‘Abdusselâm Muhammed Hârûn), Kahire 1938, I, 76-78; Sarıkaya, M. "el-Câhız’dan Es-Safedî’ye Çeviri Teorisi", Bilimname 2003 / 3 (Eylül 2003).
• Dickins, J., Hervey, S. ve Higgins, I. (2017). Thinking Arabic Translation. A Course in Translation Method: Arabic to English (2. bs.). London and New York: Routledge,
• Doğru E. (2011). Dilin Derin Devleti Deyimler, (1. bs.). Ankara: Fecr Yayınları.
• Durmuş, İ. (2004) “Menfeluti, Mustafa Lutfî”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Ankara: C. 29.
• Er, R. (2012). Çağdaş Arap Edebiyatı Seçkisi. Ankara: Vadi Yayınları.
• Göktürk, A. (2016) Çeviri: Dillerin Dili (12. bs.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
• Gitânî, C. (1980). Necib Mahfûz Yetezekker. Beyrut: Dâru’l Meysere.
• -----------. (2007). el-Meclisi’l-Mahfûziyye. Kahire: Dâ'u'ş-Şuruk.
• el-Hâmisi, A. (2011), Necib Mahfûz fi Mir’atu’l İstişrak es-Sufiyye. Kahire
• Haridy. M. (2017). “Arapça Türkçe çevirisinde problem olarak deyimlerin çevirisi”, Uluslararası Ortadoğu Kongresi(Dil, Tarih ve Edebiyat) Bildiriler Kitabı 2.cilt. Ankara
• Keşk, A. (1979). Kelimetuna fi red ala Evlâdu Hâretinâ Necib Mahfûz. Kahire: Kitabul-Muhtar
• Kurt, G. (2019). Necîb Mahfûz romanlarının Arapçadan Türkçeye çevirilerinin erek odaklı çeviri kuramı ve çeviri stratejileri açısından incelenmesi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Köprülü, O. F. "Efendi"(1992-94), TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, cilt 10- “Bey” cilt 6.
• Mahfûz, N. (1996). Hırsız ve köpekler, Çev. Rahmi Er. Konya: Vadi Yayınları.
• ------------. (1988). el-Baki mine’z-zaman sa’a. Kahire: Mektebetu’l-Masr.
• ------------. (2006). Hemsu’l-cünun. Kahire: Dâr’u’ş-Şüruk.
• ------------. (2013). Ezilenler, Çev. Volkan Atmaca. İstanbul. Kırmızı Kedi.
• ------------. (2015). Nil üzerinde gevezelik, Çev. Rahmi Er. Ankara. Hece Yayınları.
• Mansûr, M. A. (2006). et-Terceme beyne’n-nazariyye ve’t-tatbîk (2. bs.). Kahire: Dâru’l- Kemâl.
• Munday, J. (2001). Introducing translation studies: theories and applications. London; New York: Routledge.
• Nakkaş,. (1995). fi Hubb Necib Mahfûz. Kahire: Dâru’ş-şuruk.
• ----------. (1997). Safahât min muzekkirât Necib Mahfûz. Kahire: Dâru'ş-şuruk.
• Newmark, P. (1988). A textbook of translation. New York - London: Shanghai Foreign Language education Press.
• Nida, E. ve Taber, C. (1982). The theory and practice of translation. Leiden: E. J. Brill.
• Özer, S. Ö. (2007). Osmanlı Devleti idaresinde Mısır (1839-1882), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Elâzığ.
• Özyön, A.. (2014) “Çeviride eşdeğerlik kavramının yeniden tanımlanması ve eşdeğerlik kavramı ile ilgili sorunlar”. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 2(1) Kütahya.
• Snell-H. M. (2006). The turns of translation studies: new paradigms or shifting viewpoints? Amsterdam; Philadelphia: J. Benjamins Pub.
• Suçin, M. H. (2013). Öteki dilde var olmak: Arapça çeviride eşdeğerlik (2. bs.). İstanbul: Say Yayınları.
• Şanverdi, H.İ. – Yıldız, M. (2019). “Azrâ’u Câkartâ Adlı Romanın Türkçe Çevirilerinin Çeviri Stratejileri Açısından İncelenmesi” - Dil ve Edebiyat Araştırmaları (DEA), Bahar.
• Ürün, K. (2002). Necîb Mahfûz toplumsal gerçekçi romanları. Konya: Çizgi Yayınları.
• Venuti, L. (2004). The translator’s invisibility: a history of translation, London and New York.
• Yazıcı, M. (2011). Çeviribilimde araştırma: disiplinlerarasılıktan disiplinlerötesiliğe. İstanbul: Multilinugal.
• Yıldız, M. (2017) "Türkiye’de Necib Mahfûz literatürüne genel bir bakış", Uluslararası Ortadoğu Kongresi (Dil, Tarih ve Edebiyat), Bildiriler Kitabı II. Cilt 78-87, Ankara.
• ------------.(2002). ”Necîb Mahfûz’un el-Liss ve’l-Kilab adlı romanı”, Nüsha, yıl:2, sayı:5, Bahar.