Itamar Even Zohar’ın çoğuldizge kuramı ışığında Ahmed Saadavi’nin “Frankenstein Bağdat’ta” adlı eseri’nin incelenmesi

Yıl 2022, Sayı: 26, 841 - 854, 21.02.2022

Tuba Cansız , Zeynep Arkan

https://doi.org/10.29000/rumelide.1074110

Cited By: 1

Öz

20.yy’ın başlarında, çeviriye ilişkin görüşler ve çalışmalar aracılığıyla çeviri, dilbiliminden ayrılarak bağımsız bir bilim dalı haline gelmiş ve çeviri biliminin kuramsal temeli atılmaya başlanmıştır. Çeviri bilim odaklı yaklaşımların gündeme geldiği bu dönem çalışmalarında ekinsel dizge ve erek odaklı kuramların yoğun ilgi görmesiyle çeviri ediminde yeni çalışma alanları meydana gelmiştir. Çevirinin kaynak kültürün aksine erek kültürün bir gerçeği olduğunu kabul gören betimleyici çeviri bilim çalışmalarının ortaya çıkmasında erek odaklı yaklaşımlar etkili olmuştur. Betimleyici çeviri kuramı alanında çalışmalar yapan kuramcılar arasında; Itamar Even Zohar, James Holmes ve Gideon Toury bulunmaktadır. Bu çalışmada da 2018 Arap Kurgu ve Fransa Büyük Fantestik Kurgu Ödülüne layık görülen Ahmed Saadavi’nin Frankenstein Bağdat’ta adlı eseri’nin Türkçe çevirisinden seçilen kesitler, betimleyici çeviri kuramcılarından Itamar Even-Zohar’ın “çoğul dizge kuramı” ışığında incelenmiştir. Araştırma yorumlayıcı paradigmayı esas almakta ve nitel araştırma yöntemine dayanmaktadır. Çalışmada başvurulan Ahmed Saadavi’nin Frankenstein Bağdat’ta adlı eserinin araştırmanın odak noktasını oluşturan Itamar Even- Zohar’ın “Çoğul Dizge Kuramı” bağlamında incelenmesi ile nitel çalışma desenlerinden biri olan durum çalışması kullanılmıştır. Çalışma kapsamında elde edilen veriler doküman analizi tekniği ile toplanmış ve betimleyici analiz yöntemi ile incelenmiştir. Ulaşılan bulgular kuram kapsamında “kabul edilebilir” ve “yeterli” çeviri kavramları ile değerlendirilmiştir. Bu bağlamda çevirmenin her iki kültürde de kullanılan ifadeleri birebir çevirerek yeterli bir çeviri, kaynak kültürde bulunan fakat erek kültürde bulunmayan ifadeleri ise erek kültürde kullanılan yaygın ifade ve kullanışları ile aktararak kabul edilebilir çeviri yapmış olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu çerçevede çalışma yapmak isteyenlere kaynak eserin diğer dillere yapılmış çevirilerinin araştırılması ve çalışmada kullanılan kuramın ele alınmamış diğer kategorisinin incelenmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çeviri bilim, Arapça, Arap Edebiyatı, Çoğul Dizge Kuramı, Itamar Even Zohar

The investigation of Ahmed Saadavi's "Frankenstein in Bagdat" in the light of the "Plural String Theory" of Itamar Even-Zohar

Öz

At the beginning of the 20th century, translation became an independent discipline as it was separated from linguistics. The theoretical foundation of translation studies began to be laid through opinions and studies on translation. In this period, when translation studies-oriented approaches came to the fore, new fields of study emerged in the act of translation, with the cultural system and target-oriented theories attracting significant attention. Target-oriented approaches have been influential in the emergence of descriptive translation studies, which accept that translation is a fact of the target culture, unlike the source culture. Among the theorists studying descriptive translation theory are Itamar Even Zohar, James Holmes and Gideon Toury. In this study, selected sections from the Turkish translation of Ahmed Saadavi's Frankenstein in Baghdad, which was awarded the 2018 Arab Fiction and France Great Fantasy Fiction Awards, were examined in the light of the "plural string theory" of Itamar Even-Zohar, one of the descriptive translation theorists. The research is based on the interpretative paradigm and the qualitative research method. The case study, one of the qualitative study patterns, was used by examining Ahmed Saadavi's work called Frankenstein in Baghdad, which is the focus of the study in the context of the plural system theory of Itamar Even-Zohar. The data obtained within the scope of the study were collected through document analysis technique and examined by descriptive analysis method. The findings were evaluated with the concepts of "acceptable" and "adequate" translation within the scope of the theory. In this context, it was concluded that the translator did an adequate translation by translating the expressions used in both cultures and an acceptable translation by transferring the expressions found in the source culture but not in the target culture with the everyday expressions and usages in the target culture. In this context, it is recommended to investigate the translation of the source work into other languages and examine the other category of the theory used in the study, which has not been addressed.

Anahtar Kelimeler

Translation, Arabic, Arabic Literature, Plural String Theory, Itamar Even Zohar

Kaynakça

• Aytaçlı, B. (2012). "Durum Çalışmasına Ayrıntılı Bir Bakış." Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi,3(1), 1-9.
• Baltacı, A. (2018). "Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme." Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 231– 274.
• Baltacı, A. (2019). "Nitel Araştırma Süreci: Nitel Bir Araştırma Nasıl Yapılır? " Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,5(2), 368-388.
• Corbin, J., & Strauss, A. (2008). "Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory (3rd ed.). " Thousand Oaks: Sage.
• Demir E. (2019). "Notlarım: Bilimsel Araştırma Paradigmaları." Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Ölçme Ve Değerlendirme Anabilim Dalı, 1-17
• Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (2008b). The landscape of qualitative research (C. 1). Sage.
• Göksoy, S. (2019). "Paradigma Ve Paradigmalar." Uluslararası Liderlik Eğitimi Dergisi, 1(1), 1-15.
• Karataş, Z. (2015). "Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri." Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Kıral, B. (2020). "Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi." Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (15), 170-189
• Kocaman, A. (1993). "Çeviri, Çeviri Eleştirisi, Dilbilim." Dilbilim Araştırmaları,4, 1-4.
• Neuman, W. L. (2006). Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar. çev. Sedef Özge. İstanbul: Yayın Odası Yayınları.
• Özcan, M., & Eray, A. (2017). "Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Huzur Adlı Romanının Arapçaya Çevirisindeki Deyiş, Deyim, Atasözleri Ve Manilerin Çoğul Dizge Kuramı Işığında İncelenmesi." Turkish Studies,12(3), 701-716.
• Özdemir M. (2010). "Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalışma." Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343
• Rakova, Z. (2016). Çeviri Kuramları. Ankara: Çevirmenin Yayını.
• Saadavi, A. (2018). Frankenstein Bağdat'ta.çev. Süleyman Şahin. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Subaşı, M., & Okumuş, K. (2017). "Bir Araştırma Yöntemi Olarak Durum Çalışması." Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 419-426.
• Tanrıkulu, L. (2018). "Çoğuldizge Kuramı Işığında Sabahattin Ali'nin İçimizdeki Şeytan Adlı Romanının İncelenmesi." Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 4(1), 27-38.
• Türk Dil Kurumu. www.tdk.gov.tr.Erişim tarihi: 28.12.2020.
• Yazıcı, M. (2005). Çeviri Biliminin Temel Kavram Ve Kuramları. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• Yıldırım A., & Şimşek H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yıldırım, K. (2010). "Nitel Araştırmalarda Niteliği Artırma." Elementary Education Online, 9(1), 79-92.
• Yoldaş, Ü. (2016). Çoğul Dizge Kuramı. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mütercim¬tercümanlık Bölümü, Çeviri Ve Kültürel Çalışmalar.
• Yücel, F. Çevirinin Tarihi. (2020). İstanbul: Çeviribilim Yayınları.
• Zeytinkaya, D. (2016). Gideon Toury’nin Erek Odaklı Kuramı Işığında Bedrettin Tuncel’in İnsandan Kaçan Başlıklı Çevirisi. Rumelide Dil Ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (4), 35-47.
• سعداوي, ا. (2013). فرانكشتاين في بغداد. بيروت: منشورات الجمال.