Türkçede soru kategorisinin biçimsel özellikleri, evrensel gramer ve beyin çalışmaları açısından yabancılara öğretimi

Yıl 2022, Sayı: 27, 184 - 198, 21.04.2022

Hatice Parlak

https://doi.org/10.29000/rumelide.1104176

Öz

İnsanın toplumsal varlığının bir ürünü olan dil, iç ve dış dünyanın tanınması, duygu ve düşüncelerin ifade edilmesinde ortak birtakım ilkelerden yararlanır. Bu ortak ilkelerden biri de sorudur. İnsanlar çevreyi ve kendini tanıma konusunda bir merak duygusuna sahiptir. Dış dünyaya ait bilgileri zihninde sınıflandırarak öğrenen insanoğlu bu sınıflandırma özelliğinin bir neticesi olarak dilde birtakım soru yapma stratejileri kullanır. Dünya üzerinde incelenen dillere göre yedi tip soru yapma stratejisi vardır ve diller bu stratejilerden birkaçını kullanır. Biz bu çalışmada Türkçede kullanılan soru yapma stratejilerini Yabancılara Türkçe Öğretimi açısından değerlendirmeye çalışacak ve özellikle sorunun biçimsel özellikleri üzerinde duracağız. Soru tek bir ünitede ele alınıp bitirebilecek bir konu değildir. Soru yapılabilmesi için dilin fonolojik, morfolojik ve semantik özelliklerinin de kavranmış olması gerekir. Kısacası soru, gramerin birçok alt dalıyla ilişki içerisindedir. Günümüzde Türkçe öğretmek amacıyla yazılmış birçok set bulunmaktadır. Bu çalışmada doküman analizi yöntemi kullanılarak özellikle Türkçe öğretiminde yaygın olarak kullanılan dört set -Gazi Üniversitesi TÖMER Yabancılar İçin Türkçe, Yedi İklim, Yeni Hitit ve İstanbul Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı- beyin araştırmaları ve evrensel dilbilimin verileri ışığında sorunun biçimsel özellikleri açısından değerlendirilmeye çalışılacaktır. Amacımız söz konusu alanlardaki verilerden yararlanarak Türkçe soru kategorisinin yabancılara Türkçe öğretiminde nasıl ele alındığını ortaya koymak ve konuyla ilgili bazı öneriler sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Soru, evrensel dilbilim, zihin ve dil, Türkçe öğretimi

The formal characteristics of interrogative in Turkish, teaching to foreigners in terms of universal grammar and brain studies

Öz

Language, being a product of the social existence of humans, benefits from a number of common principles for getting to know the inner and outer world and expressing feelings and thoughts. One of these is the interrogative. Humans have a sense of wonder about the environment, as well as self-knowledge. The human being, who learns about the inner and outer world by classifying them both in their mind, uses some questioning strategies in the language as a result of this feature. There are seven types of questioning strategies according to the languages researched in the world so far, and these languages each use several of them. In this study, we will try to evaluate the questioning strategies used in Turkish in terms of Teaching Turkish to speaker of other languages and will especially focus on the formal features of the interrogatives. They are not a subject that can be explained in a single unit: phonological, morphological and syntactical features of the language should all be comprehended in order to be able to make the questions. In brief, the interrogative is related to many sub-branches of grammar. Currently, there are many course books written to teach Turkish to foreign learners. In this study, we will evaluate four of them-Yedi İklim, Yeni Hitit, Teaching Turkish for Foreigners (İstanbul TÖMER-Gazi TÖMER by using document analysis techniques, in terms of the formal characteristics of the interrogatives, and by means of the data of brain research and universal grammar. Our aim is to reveal how the Turkish question category can be approached and to offer some suggestions regarding the subject.

Anahtar Kelimeler

Interrogative, Universal grammar, brain and language, Teaching Turkish

Kaynakça

• Aksan, D., Atabay, N., Özel, S., Çam, A. Ve Pirali, N. ( 1978), Türkiye Türkçesi Gelişmeli Sesbilimi, Ankara Üniversitesi Basımevi, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Altmışdört, G.(2013). Dil Edinimi ve Dil Öğrenimi Olgusuna Beyin ve Dil Gelişimi Açısından Bir Bakış. Ege Eğitim Dergisi, (14) 2: 41–62
• Bulak, Ş. (2019). Türkçede “-mI/-mU” Soru Unsuru, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, o (66), 309-330, DOI: 10.14222/Türkiyat 4196
• Cormrie, B. (2005). Dil Evrensellikleri ve Dilbilim Tipolojisi. Hece Yay.
• Çakır, C. (2004). Anlamın Bağlam Açısından İncelenmesi: Kökanlambilim ve Artanlambilim. GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 24, Sayı 3 s.245-255
• Değer C., Çetin A., , Oflaz B.,Köleci, E. ( 2017). Kuramdan Uygulamaya Yabancılara Türkçe Dil bilgisi Öğretimi, Pegem Akademi.
• Demircan, Ö. (1978). Türkiye Türkçesinin Ses Düzeni Türkiye Türkçesinde Sesler. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Durmuş, M. (2013). İkinci/Yabancı Dil Öğretiminde Özgün Ve Değiştirilmiş Dilsel Girdi Üzerine. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/1 Winte, p. 1291-1306, ANKARA-TURKEY
• Durmuş, M. (2013). İkinci/Yabancı Dil Öğretiminde Sadeleştirilmiş Metin Sorunları Üzerine. Bilig, SAYI 65, 135-150
• Eagleman, D.(2016). Beyin Senin Hikayen. Domingo yay. 6. Baskı
• Eker, S. (2007)ç Türkçenin Sesbirimleri ve Belirgin Alt Ses Birimleri. İlmi Araştırmalar, Sayı 24, 23-42
• Ergenç, İ. Dilin Beyindeki Gerçekleşimi ve Konuşma Eylemi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dilbilim Bölümü, https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/30136/mod_resource/content/1/DBB302%20-%20Dil%20ve%20Beyin%20-%203.%20Hafta%20-%20Dil%20Sistemi.pdf, (ET: 04.03.2020)
• Ergin, M. (1994). Türk Dili. Bayrak Yay., İstanbul.
• Gazi Üniversitesi TÖMER (2013), Yabancılar İçin Türkçe A1, A2, B1, B2, C1, Ankara
• Gedik, E., Göçen, G., Gönültaş, G., Keskin, F., Özenç, F., Tokgöz, H., Ünsal, G. Yavuz, S.. (2012). İstanbul Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı B1. Yrd. Doç. Dr. Ferhat ASLAN (Editör), Kültür Sanat Basımevi Gencan, T. N. (1979). Dil Bilgisi. TDK Yay., Ankara.
• Göksel, A. Kerslake, C. (2005). Turkish a comprehensive grammar. London&New York: Routlege
• Gültekin, İ., Kalfa, M., Atabey, İ., Mete, F., Eryiğit, A., Kılıç, U. (2015). Yedi İklim Türkçe A1/A2/B1/B2/C1/C2. Türkiye Diyanet Vakfı Yayın ve Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi.
• Güneş, F. (2011). Dil Öğretim Yaklaşımları Ve Türkçe Öğretimindeki Uygulamalar. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Mustafa Kemal University Journal of Social Sciences Institute Yıl/Year: 2011, Cilt/Volume: 8, Sayı/Issue: 15, s. 123 – 148
• Hoşgör, K. (2016). Simbiyotik Bir Bakışla Dilin Evrimi. DTCF Dergisi 56.2 (2016): 332-364
• Karahan, L.(2007). Türkçede Söz Dizimi. Akçağ Yay.
• Kaymaz, Z. (2000). Türkçede Soru Yapma Şekilleri ve Anlam Özellikleri. IV. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri, 24-29 Eylül
• Keleş, E. Çepni, S. (2006). Beyin ve Öğrenme. Türk Fen Eğitimi Dergisi, Yıl 3, Sayı 2, Aralık
• Koç, N.(1990). Yeni Dilbilgisi. İnkılap Yay., İstanbul.
• Korkut, E., Ayırır, İ. (2016). Dil Bilimleri ve Dil Öğretimi. Seçkin Yay.
• Kornflit, J. (1997). Turkish. Blackwell: Routlege
• Koyuncu, Z., Mercan, B. (2019). Konuşma ve Dile Özgü Nörogelişimsel Bozukluklar. İKSSTD; 11(Ek sayı):40-46
• Köpke, B. (2004). Neurolinguistic Aspects of Attrition. Journal of Neurolinguistics. 17 : 3-30.
• KÖZ, İ.(2002), Aristoteles Mantığı ile Felsefe-Bilim İlişkisi, AÜİFD Cilt XL/LL, Sayı 2 s.355-374
• Krashen, S. D. (1985). The Input Hypothesis: Issues and Implications. Longman.
• Lüleci, M. (2011). Gerçek’leşsek de mi, Öğretsek? Yabancı Dil Olarak Türkçenin Öğretiminde Otantik Malzeme, III. Uluslar arası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildiler Kitabı 26-29 Mayıs 2010, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü ve Türk Dil Kurumu Yay., 541-553.
• Mergen, F. (2010). İki Dilli Bireylerin Ana dillerinde ve İkinci Dilde Dilbilgisel ve Anlambilimsel İşlemlemelerinin Nörodilbilimsel Açıdan İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi, İzmir
• Min, H.-J. and Park Jong C. (2007), Analysis of Indirect Uses of Interrogative Sentences Carrying Anger Intelligent Robotics Development Program. One of the 21st Century Frontier R&D Programs, and Brain Science Research Center
• Özgen, M. (2010). Türkçe Soru Tümcesi Türleri ve Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretim Materyallerindeki Yeri. Dil Dergisi Sayı: 150, Ekim-Kasım-Aralık, 50-69
• Paradis, M. (2004). A Neurolinguistic Theory of Bilingualism. Hollanda: John Benjamins Publishing Company.
• Parlak, H. (2018). Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitaplarında Görevsel Sesbilimin Kullanım Özellikleri Üzerine Bir Değerlendirme. International Journal of Languages’ Education and Teaching Volume 6, Issue 4, December , p. 230-243
• Peterson, B.(2009). Dilin Evrimi. Bilim ve Teknik, Haziran
• Ross W. D. (1930). Aristo. Paris (Çev: S. Hayri Bolay) https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/49657/9572.pdf?sequence=1&isAllowed=y (E.T 09.02.2022)
• Sakai, K. L. vd. (2005). Language Acquisition and Brain Development. Science, (310): 815-819.
• Savran, N. Z.(2002), Cevapta Açıklama İsteyen Soru Zamirleri “Welch_/ Was Für Ein_/ Was” Türkçede Hangi Anlamlarla Karşılanır? G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 22, Sayı 1 (2002) 231-239
• Siemund, P. (2001). Interrogative Constructions. TY - CHAP, SN - 9783110114232 PY - 2001/01/01, SP - 1010, EP - 1028 file:///C:/Users/h_par/Downloads/InterrogativeConstructions.2001.WalterdeGruyter.pdf
• Sofu, H. (1998). Soru Tümcelerinin Edinimi. Dilbilim Araştırmaları
• Torun, Ş. (2018). Beyin ve Dil. Detay Yayıncılık
• Uzun, E. (1998). Dilbilgisinin Temel Kavramları. A. Ü. Yay., Ankara.
• Uzun, N. E. (2006). Türkcenin Öğretimi İçin Soru Tümcesi Türleri Üzerine Bir Sınıflama Denemesi. Dil Dergisi: Sayı 131, .s. 15-32. Ankara: TOMER.
• Uzun, N. E. (2018), Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı 1 B1 Orta Düzey
• Uzun, N. E. (2018, Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı 1 B2/C1 İleri Düzey, Ankara Üniversitesi TÖMER.
• Uzun, N. E.(2018). Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı 1 A1/A2 Temel Düzey. Ankara Üniversitesi TÖMER
• Ülken, H. Z. (1972). Genel Felsefe Dersleri. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları
• Üngüren, E. (2015). Beynin Nöroanatomik ve Nörokimsayal Yapısının Kişilik ve Davranış Üzerindeki Etkisi. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi International Journal of Alanya Faculty of Business Yıl:2015, C:7, S:1, s.193-219
• Ünsal, G. (2009). Türkçede Soru Durumları. Orta Doğu Araştırmaları, cilt 28 sayı 1, s. 111-131