Kent ve Nostalji: Melisa Gürpınar’ın İstanbul Anlatıları

Yıl 2022, Sayı: 27, 393 - 406, 21.04.2022

Sezin Seda Altun

https://doi.org/10.29000/rumelide.1104558

Cited By: 1

Öz

Melisa Gürpınar, Türk edebiyatında 1960’lardan 2000’lere uzanan süreçte şiir, roman, deneme, düzyazı-şiir, çocuk kitabı ve anlatı türlerinde kaleme aldığı yapıtlarıyla kendine önemli bir yer edinmiştir. Onu kuşatan evrenin, doğanın, kentin, insanların, yaşam pratiklerinin duyarlı bir sesi olmuştur. Yapıtlarında, özellikle anlatılarında, geçmiş zamana duyulan özlem, çocukluk ve gençlik anılarını hatırlayış metinlerin odak noktasını oluşturmaktadır. İstanbul Anlatıları başlığı altında yayımlanan Dul Evinde İncesaz ve Mühür Kesesi, 1950’lerden 2000’lere İstanbul’un kent yaşamına ait önemli tespit, değerlendirme ve eleştirilerin yer aldığı metinlerdir. Anlatılar bireysel duygulanımların ifadesi olmakla kalmamış, belli bir dönemin toplum hayatına ve kültürel dinamiklerine ışık tutan vesikalara dönüşmüştür. Bu metinlerde, İstanbul’un tarihine ve kentin günlük yaşayışına ait unsurlar, kentte yaşanan değişimin insanların kişisel hayatlarında yarattığı etkiler, doğa ve mevsimler, kaybolan değerler ile yitirilen kent duyarlığı aktarılmaktadır. Anlatılar kaynağını yaşanmışlıklardan ve anılardan, diğer bir deyişle gerçeklikten alır. Söz konusu gerçekliğin yazıya aktarılma sürecinde ise güçlü bir nostalji duygusu kendini gösterir. Bu çalışma, şairin İstanbul’a yönelttiği nostaljik bakışa odaklanmaktadır. Bu bağlamda önce, kent üzerine yazmanın kaçınılmazlığını ve kendisi için bir tür zorunluluğu ifade ettiğini vurgulayan Gürpınar’ın kentle olan ilişkisine değinilmiştir. Ardından nostalji kavramının ortaya çıktığı tarihsel/toplumsal koşullara, kavramın kullanım alanlarına, yüzyıllar içinde değişen anlamlarına yer verilmiştir. Daha sonra anlatılar, Svetlana Boym’un, düşünsel nostalji kavramı merkezde olmakla birlikte, nostalji kuramının ışığında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Melisa Gürpınar, kent, nostalji, İstanbul anlatıları, Dul Evinde İncesaz, Mühür Kesesi

The City and Nostalgia: Melisa Gürpınar’s İstanbul Narratives

Öz

Melisa Gürpınar assumes an important place in the process of Turkish literature from the 1960s to the 2000s with her works in the genres of poetry, novel, essay, prose-poem, children’s literature and narrative. She proves to be a sensitive voice of the cosmos, nature, city, people and life practices surrounding her. In her works, especially in the narratives, longing for the past, childhood and youth memories compose the main point of focus. Published under the title of Istanbul Narratives, Dul Evinde İncesaz and Mühür Kesesi are texts that include important determinations, evaluations and criticisms of Istanbul’s urban life in the period from the 1950s to the 2000s. The narratives are not limited to the expression of individual feelings, but also turned into can be viewed as documents that shed light on the social life and cultural dynamics of the period. In these texts, elements of the history of Istanbul and the daily life of the city, the effects of the transformations of the city on people’s personal lives, nature and seasons, lost values and lost urban sensitivity are conveyed. The narratives take their source from experiences and memories, in other words, from reality. A strong sense of nostalgia manifests itself in the process of translating the aforementioned reality into writing. This study focuses on the poet’s nostalgic view towards Istanbul. In this context, I first analyse Gürpınar’s relationship with the city, who states it to be inevitable for her not to write about the city. This is followed by an exposition of the historical/social conditions in which the concept of nostalgia emerged, as well as its areas of usage and the relevant changes of meaning over the centuries. Lastly I evaluate the Gürpınar’s narratives in the light of Svetlana Boym’s theory of nostalgia, with the concept of reflective nostalgia at the centre.

Anahtar Kelimeler

Melisa Gürpınar, city, nostalgia, İstanbul narratives, Dul Evinde İncesaz, Mühür Kesesi

Kaynakça

• Aydın, Sena (2017), Melisa Gürpınar’ın Hayatı, Edebî Fikirleri ve Şiirleri (1941-2014), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Boym, Svetlana (2009), Nostaljinin Geleceği, çev. Ferit Burak Aydar, İstanbul: Metis Yayınları.
• Calvino, Italo (2014), Görünmez Kentler, çev. Işıl Saatçıoğlu, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Çopuroğlu, Büşra (2017), Cities Of Nostalgia: Collision Of Past, Present And Memory in Space in Nostalgia, The Black Book and Ignorance, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• FioRito TA and Routledge C (2020), “Is Nostalgia a Past or Future-Oriented Experience? Affective, Behavioral, Social Cognitive, and Neuroscientific Evidence”, Frontiers in Psychology. 11:1133. Gürpınar, Melisa (1992), Yeni Zaman Eski Hayat, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gürpınar, Melisa (2008), Dul Evinde İncesaz, İstanbul Anlatıları, İstanbul: Gürer Yayınları.
• Gürpınar, Melisa (2009a), Mühür Kesesi, İstanbul Anlatıları, İstanbul: Gürer Yayınları.
• Gürpınar, Melisa (2009b), Çamlıca’dan Yeldeğirmeni’ne Rüzgârın Peşinde, İstanbul: Heyamola Yayınları.
• Kahraman, Alim (2010), “İstanbul ve Edebiyat”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 8 Sayı 16, ss. 149-170.
• Kundera, Milan (2011), Bilmemek, çev. Aysel Bora, İstanbul: Can Yayınları.
• Özyürek, Esra (2008), Modernlik Nostaljisi, Kemalizm, Laiklik ve Gündelik Hayatta Siyaset, çev. Ferit Burak Aydar, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Pamuk, Orhan (2010), İstanbul: Hatıralar ve Şehir, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sezer, S. (2 Şubat 2022). Kaybolan bir kente ağıt…İnsanokur. https://www.insanokur.org/dul-evinde-incesaz-melisa-gurpinar-kaybolan-bir-kente-agit/
• Şüyün F. (2 Şubat 2022). Onlar, geçmiş zaman düşüydü. Dünya. https://www.dunya.com/ozel-dosya/quotonlar-gecmis-zaman-dusuyduquot-haberi-153254
• Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi Cilt:1 (2010), “Melisa Gürpınar”, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Wildschut T and Sedikides C vd. (2006), “Nostalgia: Content, Triggers, Functions”, Journal of Personality and Social Psychology, Vol. 91, No.5, 975-993.