Geleneksel eril aktarımdan modern kadın yazınına: Christa Wolf’un Kassandra alımlaması – Bir karşı okuma

Yıl 2022, Sayı: 27, 589 - 609, 21.04.2022

Yıldız Aydın Semra Öğretmen Aslan

https://doi.org/10.29000/rumelide.1105422

Öz

Demokratik Almanya Cumhuriyeti’nin (Doğu Almanya) tartışmalı yazarları arasında yer alan Christa Wolf (1929-2011), Kassandra (1983) adlı yapıtında Troya savaşını ve yıkılışını alışılagelenin dışında gözler önüne sermiştir. Yapıt yayımlandıktan kısa bir süre sonra Doğu Almanya’nın yıkılışını ve gerekli önlemlerin alınmaması durumunda bir devletin nasıl felakete sürüklenebileceğini öngören bir öykü olarak yorumlanmıştır. 1989 yılında Berlin Duvarı’nın yıkılmasının ardından Doğu Almanya’nın Federal Almanya Cumhuriyeti’ne katılarak tarih sahnesinden silinmesi, yapıtın söz konusu öngörülerini yanıltmamıştır. Öte yandan yapıtın başka bir sorunsalı daha vardır ki bu da mitsel kadın figürlerin eril inşasıdır. Bilinen klasik Yunan mitolojisinde Kassandra yaklaşan felaketleri öngören, ancak kimseyi kendisine inandıramayan bilici, rahibe, deli, kara kâhin olarak geçmektedir. Bilicilik yetisini tanrı Apollon’dan aldıktan sonra söz verdiği halde onunla birlikte olmayı reddettiği için lanetlenmiştir. Mitsel bir kadın figür olarak Kassandra’ya dair bilinen bu geleneksel imgeler Homeros, Aiskhylos ve Euripides gibi antik dönem ozanları tarafından inşa edilmiş ve tarihten günümüz dünyasına kadar aktarılagelmiştir. 20. yüzyılın ikinci yarısında artan feminist çalışmaların ve kadın hareketinin etkisiyle yazın tarihi yeniden okumalara tabi tutulmuş, eril inşa geleneksel kadın imgeleri mercek altına alınmış, sorgulanmış ve tartışmaya açılmıştır. Bu eleştirel çalışmalarla birlikte Kassandra’nın yeniden canlandırılma süreci başlamış ve süregelenden farklı bir eğsinim ortaya çıkmıştır. Christa Wolf, döneminin güncel sorunları ve tartışmalarından hareketle yazın tarihine, mitolojiye, mitsel kadın figürlere yönelmiş ve Kassandra’yı kadın bakış açısıyla yeniden ele alarak Troya savaşının yanı sıra alışılagelinin dışında bir Kassandra imgesi ortaya koymuştur. Wolf’un da katkısıyla Kassandra bu süreçte, tarihte ezilen ve sözü elinden alınan kadınların simgesi haline gelmiştir. Bu çalışmada alımlama, okuma ve yazma edimlerinin cinsiyeti olduğunu savunan, geleneksel kadın imgelerini yapısöküme uğratan, kadın bakış açısını dikkate alan feminist kuramdan hareketle Christa Wolf’un mitosa yaklaşırken nasıl bir yol izlediğini, geleneksel Kassandra karakterini nasıl okuduğunu ve yorumladığını çözümlemek erek edinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Christa Wolf, Mitos, Kassandra, kadın imgesi, kadın yazını

From traditional male transfer to modern women’s literature: Christa Wolf's Cassandra reception – A contrary reading

Öz

Christa Wolf (1929-2011), one of the controversial authors of the Democratic Republic of Germany (East Germany), portrayed the Trojan war and the fall of Troy in an unconventional style in her work named Kassandra (1983). Shortly after the work was published, it was interpreted as a story that foreshadowed the fall of East Germany and how a state could be drawn into a catastrophe if necessary measures were not implemented. The disappearance of East Germany from the scene of history by joining the Federal Republic of Germany after the fall of the Berlin Wall in 1989 did not nullify the forecasts attributed to the work. Besides, the work problematizes another issue, which is the masculine construction of mythical female figures. According to classical Greek mythology, Kassandra is known as a seer, priestess, mad, black seer who predicts forthcoming disasters but cannot make anyone believe in her. Kassandra was cursed due to refusing him even though she promised after acquiring the power of foresight from the God Apollo. These traditional images known to belong to Kassandra as a mythical female figure were formed by ancient poets such as Homer, Aeschylus and Euripides and they have been transferred from history to today's world. With the effect of increasing feminist studies and the women's movement in the second half of the 20th century, the history of literature has been re-read, and traditional female images of masculine construction have been scrutinized, questioned, and opened to discussion. Kassandra's revitalization process began with these critical studies, and a different direction emerged from the ongoing one. Based on the current problems and discussions of her period, Christa Wolf turned to literary history, mythology, and mythical female figures. By reconsidering Kassandra from a female perspective, she revealed an unusual image of Kassandra besides the Trojan war. With Wolf's reinterpretation, Kassandra has become the symbol of women who have been oppressed and whose voices have been taken away in this process. This study is aimed to analyze how Christa Wolf approached the myth, read and interpreted the traditional Kassandra character, with respect to the feminist theory, which defending that reception, reading and writing acts have a gender, deconstructing traditional female images and taking into account the female perspective.

Anahtar Kelimeler

Christa Wolf, Mythos, Kassandra, the image of woman, woman literature

Kaynakça

• Aiskhülos. (2010). Oresteia. (Y. Onay, Çev.) İstanbul: Mitos-Boyut Tiyatro Yayınları.
• Aydın, Y. (2016). Reflexionen über Entfremdungserscheinungen in Christa Wolfs Medea. Stimmen. Frankfurt am Main: Peter Lang Verlag.
• Baumer, F. (1996). Christa Wolf. Berlin: Morgenbuch Verlag.
• Bovenschen, S. (1979). Die imaginierte Weiblichkeit. Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag.
• Böthig, P. (2004). Christa Wolf - Eine Biographie in Bildern und Texten. München: Luchterhand Literaturverlag.
• Cixous, H. (1976). The Laugh of the Medusa. Signs - The University of Chicago Press Journals, 1(4), 875-893.
• Cixous, H. (1977). Die unendliche Zirkulation des Begehrens. (E. Meyer, & J. Kranz, Çev.) Berlin: Merve Verlag.
• Culler, J. (1995). Feminist olarak okumak. (S. Öncü, Çev.) İstanbul: AFA Yayınları.
• Ege, U. (2005). Bir Yazın Kuramı Olarak; 'Gynocriticism (Jino-Eleştiri) Feminizm Geleneğinin İncelenmesi. Littera: Yazınbilim Kuramları Özel Bölümü, 17 (Aralık), 41-46.
• Emmerich, W. (2000). Kleine Literaturgeschichte der DDR. Berlin: Aufbau Taschenbuch Verlag.
• Epple, T. (1993). Der Aufstieg der Untergangsseherin Kassandra. Würzburg: Verlag Königshausen & Neumann.
• Euripides. (2014). Troyalı Kadınlar. (Y. Onay, Çev.) İstanbul: Mitos-Boyut Tiyatro Yayınları.
• Felsner, K. (2010). Perspektiven literarischer Geschichtsschreibung: Christa Wolf und Uwe Johnson. Göttingen: V&R unipress.
• Gerdzen, R., & Wöhler, K. (1991). Matriarchat und Patriarchat in Christa Wolfs "Kassandra". Würzburg: Königshausen & Neumann Verlag.
• Gilbert, S., & Gubar, S. (2016). Tavan Arasındaki Deli Kadın. (N. Sakman, Çev.) İstanbul: Aylak Adam.
• Graves, R. (2012). Yunan Mitleri. (U. Akpur, Çev.) İstanbul: Say Yayınları.
• Habhab, H. (2011). Konstruktionen von Identität in der Literatur von Autorinnen der DDR in den 1970er und 1980er Jahren (Doktora Tezi). Paderborn: Üniversität Paderborn.
• Hilmes, C., & Nagelschmidt, I. (2016). Christa Wolf - Handbuch, Leben – Werk - Wirkung. Stuttgart: J.B. Metzler Verlag.
• Hilzinger, S. (1986). Christa Wolf. Stuttgart: J.B. Metzlersche Verlagsbuchhandlung.
• Hilzinger, S. (2007). Christa Wolf. Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag.
• Homeros. (2016). İlyada. (A. Erhat, & A. Kadir, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hörnigk, T. (1989). Schriftsteller der Ggegenwart Christa Wolf. Berlin: Volk und Wissen Volkseigener Verlag.
• Humm, M. (2002). Feminist Edebiyat Eleştirisi. (G. Bakay, Dü.) İstanbul: Say Yayınları.
• Irigaray, L. (2006). Ben Sen Biz. (S. Büyükdüvenci, & N. Tutal, Çev.) İstanbul: İmge Kitabevi.
• Irzık, S., & Parla, J. (2014). Kadınlar Dile Düşünce-Edebiyat ve Toplumsal Cinsiyet. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Jäger, M. (1995). Kultur und Politik in der DDR 1945-1990. Köln: Edition Deutschland Archiv.
• Janke, A. (2010). Antiker Mythos und moderne Literatur: Zum Problem von Tradition und Innovation im Werk von Christa Wolf („Kassandra“ und „Medea. Stimmen“) (Doktora Tezi). Hamburg: Universität Hamburg.
• Krischel, V. (2003). Erläuterungen zu Christa Wolf Medea. Hollfeld: Bange Verlag.
• Loster-Schneider, G. (1993). "Den Mythos lesen lernen ist ein Abenteuer": Christa Wolfs Erzählung 'Kassandra' im Spannungsverhältnis von Feminismus und Mythenkritik. H. Laufhütte içinde, Literaturgeschichte als Profession - Festschrift für Dietrich Jöns (s. 385-404). Tübingen: Gunter Narr Verlag.
• Manola, A. (2010). Der Dichter-Seher als Dicher-Warner. Würzbung: Verlag Königshausen & Neumann.
• Matzkowski, B. (2008). Erläuterungen zu Christa Wolf Kassandra. Hollfeld: Bange Verlag.
• Moi, T. (1991). Feministische Literaturkritik. I. Schieth içinde, Frauenliteratur (C. Wolters, Çev., s. 11-24). Bamberg: C. C. Buchners Verlag.
• Moran, B. (2016). Edebiyat Kuramları ve Eleştirisi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Neumann, G. (1985). Christa Wolf: Kassandra - Die Archäologie der weiblichen Stimme. W. Mauser içinde, Erinnerte Zukunft - 11 Studien zum Werk Christa Wolfs (s. 233-264). Würzburg: Verlag Dr. Johannes Königshausen und Dr. Thomas Neumann.
• Nünning, V., & Nünning, A. (2010). Methoden der feministischen Literaturwissenschaft und der Gerder Studies. V. Nünning, & A. Nünning içinde, Methoden der literatur- und kulturwissenschaftlichen Textanalyse (s. 251-269). Stuttgart: Verlag J. B. Metzler.
• Opitz, M., & Hofmann, M. (2009). Metzler Lexikon DRR-Literatur. Stuttgart: J.B. Metzler Verlag.
• Sert, G. (2008). Truva’dan Yükselen Çığlık ve Christa Wolf’un Kassandra Adlı Öyküsü. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (1), 85-108.
• Stephan, I. (1999). „Was geht uns Kassandra an?" Zur Funktion des Mythos in Hans Erich Nossacks frühen Nachkriegstexten. L. Fischer, K. Jarchow, H. Ohde, & H.-G. Winter içinde, „Dann waren die Sieger da”: Studien zur literarischen Kultur in Hamburg 1945-1950 (Cilt 7, s. 111-129). Hamburg: Dölling und Galitz Verlag.
• Stephan, I. (2004). Inszenierte Weiblichkeit: Codierung der Geschlechter in der Literatur des 18. Jahrhunderts. Köln: Böhlau Verlag.
• Walther, J. (1991). Protokoll eines Tribunals. Die Ausschlüsse aus dem DDR-Schriftstellerverband 1979. (J. Walther, W. Biermann, G. d. Bruyn, J. Fuchs, C. Hein, G. Kunert, . . . C. Wolf, Dü) Hamburg: Rowolt Taschenbuch Verlag.
• Weigel, S. (1989). Die Stimme der Medusa. Reinbek bei Hamburg: Rowolt Taschenbuch Verlag GmbH.
• Wilke, S. (1992). Poetische Strukturen der Moderne: zeitgenössische Literatur zwischen alter und neuer Mythologie. Stuttgart: Metzler.
• Wehrli, B. (1995). Wenn Frauen Lesen: Das doppelte Spiel der Wahrheit. W. Malte Fues, & W. Mauser içinde, Verbergendes Enthüllen - Zu Theorie und Kunst dichterischen Verkleidens (s. 41-52). Würzburg: Verlag Königshausen & Neumann GmbH.
• Wolf, C. (1983). Voraussetzungen einer Erzählung: Kassandra. Frankfurt am Main: Luchterhand Literaturverlag.
• Wolf, C. (1986). Kassandra. Darmstadt: Sammlung Luchterhand Verlag.
• Wolf, C. (1999). Hierzulande Andernsorts. München: Luchterhand.
• Wolf, C. (2000). Essays, Gespräche, Reden, Briefe 1975-1986 (Cilt 8). (S. Hilzinger, Dü.) Müchen: Luchterhand.