Rus dilinde ilgeçler

Yıl 2022, Sayı: 27, 793 - 807, 21.04.2022

Süreyya Ömer

https://doi.org/10.29000/rumelide.1106141

Öz

Rusçada ilgeç anlamına gelen çastitsa (Rus. частица) terimi tek başına anlamı olmayan, cümle içerisinde başka sözcüklerle bir araya geldiğinde anlam kazanan sözcükler için kullanılır. Çeşitli görüşler olmakla beraber genel olarak bu sözcükler bağımlı ulamlar sınıfında ele alınır. Kullanıldığı yere göre anlamsal açıdan bilinen birincil anlamından büsbütün farklı anlama sahip olabilen ilgeçler, anlamsal ve işlevsel açıdan oldukça zor dilsel birimlerdir. İletişim sürecinde çok tercih edilen bu birimler, özellikle gündelik konuşmalarda hayli işlektir. Konuşan ile alıcının iç dünyasını yakınlaştıran ilgeçler sayesinde konuşanın tavrını alıcı kolayca anlayabilmekte, bunun sonucunda da başarılı bir iletişim sağlanmış olabilmektedir. İletişimi yöneten ilgeçlerin, sözün ve metnin kurucu bileşenleri olarak rolü son derece büyüktür. Bu nedenle ilgeçlerin anlamsal ve işlevsel açıdan ayrıntılı ele alınmasına yönelik gün geçtikçe ilgi artmaktadır. Makalemizde Rus dilinin en problematik ulamlarından biri olan ilgeçlerin betimlenmesinde mevcut olan çeşitli yaklaşımlar ortaya konulmuş ve araştırmacılar arasında ilgeçlerin bir kavram olarak tanımlanması, ilgeçlerin ulamlar arasındaki yeri, ilgeçlerin sınıflandırılması gibi konularda görüş ayrılığı olduğu tespit edilmiştir. XIX. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak günümüze kadar ilgeçler konusunu ele alan çok sayıda çalışma yapılmakla birlikte çok anlamlılığı, anlamsal sınırlarının belirsizliği gibi nedenlerden dolayı ilgeçlerin tanımlanması ve sınıflandırılması konusunda kesin çizgilerin çizilememiş olduğu kanısına varılmıştır. İlgeçler konusundaki birçok belirsizliğin ortadan kalkması için bu birimleri onların işlevsel-edimbilimsel özelliklerini dikkate alarak inceleyen çok yönlü çalışmaların hazırlanması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bağımlı ulam, yardımcı sözcükler, ilgeçler, Rusçadaki ilgeçler

On the general status of particles in Russian

Öz

The term çastitsa (частица), which means particle in Russian, is used for words that do not have a meaning on their own, but gain meaning when combined with other words in a sentence. Although there are various opinions, these words are generally considered in the category of dependent categories. Particles, which can have a completely different meaning from the primary meaning according to the place of use, are very difficult linguistic units in terms of semantic and functional. These units, which are highly preferred in the communication process, are quite busy in daily conversations. Thanks to the particles that bring the inner world of the speaker and the receiver closer, the receiver can easily understand the speaker's attitude, and as a result, successful communication is ensured. The role of the particles that govern communication, as the constituent components of the word and the text, is extremely large. For this reason, there is an increasing interest in dealing with particles in detail in terms of semantic and functional aspects. In our article, various approaches to describing particles, which is one of the most problematic categories of the Russian language, have been put forward and it has been determined that there is a difference of opinion among researchers on the definition of particles as a concept, the place of particles among categories, and the classification of particles. XIX. Although many studies have been carried out on the subject of particles starting from the second half of the century to the present, it has been concluded that definite lines could not be drawn in the definition and classification of prepositions due to reasons such as their polysemy and the ambiguity of their semantic boundaries. In order to eliminate many uncertainties about particles, it is necessary to prepare multidimensional studies that examine these units by taking into account their functional pragmatic features.

Anahtar Kelimeler

Dependent category, auxiliary words, particle, particles in Russian

Kaynakça

• Avanesov, R. İ. ve Sidorov, V.N. (1945). Oçerk grammatiki russkogo literaturnogo yazıka. Moskva: Gosudarstvennoye uçebno-pedagogiçeskoye izdatelstvo NARKOMPROCA RSFSR.
• Bogoroditskiy, V. A. (1935). Obşçiy kurs russkoy grammatiki. Moskva: Gosudarstvennoye sotsialno-ekonomiçeskoye izdatelstvo.
• Dobiaş, A. (1897). Opıt semasiologii çastey reçi i ih form na poçve greçeskogo yazıka. Praga: Tipografiya Dr.Ed.Gregra.
• Fasmer, M. (1986). Etimologiçeskiy slovar russkogo yazıka. (Tom. 1). Moskva: Progress.
• Fathutdinova, V. G. (2016). Morfologiya russkogo yazıka: za predelami znamenatelnıh çastey reçi. 10 Ocak 2021 tarihinde https://dspace.kpfu.ru/xmlui/bitstream/handle/net/32819/Morfoposobie%202016.pdf?sequence=1 adresinden erişildi.
• Fortunatov, F. F. (1956). İzbrannıye trudı. (Tom. 1). Moskva: Gosudarstvennoye uçebno-pedagogiçeskoye izdatelstvo Ministerstva prosveşçeniya RSFSR.
• Grammatika russkogo yazıka: fonetika i morfologiya, pod. red. L. V. Şçerbı. (1946). Moskva: Prosveşçeniye.
• Gvozdev, A. N. (1958). Sovremennıy russkiy yazık literaturnıy yazık. Moskva: Gosudarstvennoye uçebno-pedagogiçeskoye izdatelstvo Ministerstva prosveşçeniya RSFSR.
• Kolesnikova, S. M. (2012). Russkiye Çastitsı Semantika, Grammatika, Funktsii. Moskva: Nauka.
• Kurbanov, R. G. ve Zagirov, V. M. (2012). İzuçeniye çastits v russkom i dagestanskih yazıkah: k istorii voprosa. İzvestiya DGPU, №3, 77-83. 17 Eylül 2021 tarihinde https://cyberleninka.ru/article/n/izuchenie-chastits-v-russkom-i-dagestanskih-yazykah-k-istorii-voprosa adresinden erişildi.
• Meşçaninov, İ. İ. (1945). Çlenı predlojeniya i çasti reçi. Leningrad: İzd-vo Akademii nauk SSSR.
• Mlinarova, B. (2018), Semantika i funktsii çastits v sovremennıh gazetnıh statyah na russkom yazıke v diskursivnom aspekte, (Yayımlanmamış doktora tezi). Permskiy gosudarstvennıy natsionalnıy issledovatelskiy universitet. Perm. 07 Şubat 2021 tarihinde http://www.psu.ru/files/docs/science/dissertatsionnye-sovety/mlinarova/Mlinarova_Barbora_Dissertatsia.pdf adresinden erişildi.
• Peşkovskiy, A. M. (1956). Russkiy sintaksis v nauçnom osveşçenii. Moskva: Gosudarstvennoye uçebno-pedagogiçeskoye izdatelstvo Ministerstva prosveşçeniya RSFSR.
• Rozental, D. E. Golub İ.B. ve Telenkova M.A. (1991). Sovremennıy russkiy yazık. Moskva: Vısşaya şkola.
• Savelyeva, L. A. (2020), Çastitsı v russkom, nemetskom i angliyskom yazıkah (na primere tekstov russkoy, nemetskoy i angliyskoy hudojestvennoy literaturı), (Yayımlanmamış doktora tezi). Başkirskiy Gosudarstvennıy Universitet, Ufa. 17 Ekim 2021 tarihinde https://bashedu.ru/sites/default/files/dissovets_files/disrab/dissertaciya_savelevoy_l.a..pdf adresinden erişildi.
• Selemeneva, O. A. (2019). Slujebnıye i osobıye çasti reçi v russkom yazıke. Yeletskiy Gosudarstvennıy Universitet İm. İ.A.Bunina. 22 Ocak 2021 tarihinde https://www.elsu.ru/kaf/tir/edu adresinden erişildi.
• Starodumova, Ye. A. (1997). Russkiye çastitsı: Uçebnoye posobiye. Vladivostok: İzd-vo Dalnevostoçnogo universiteta.
• Starodumova, Ye. A., Priyatkina, A. F., Sergeyeva, G. N., Zaytseva, G.D., Şeremetyeva, Ye. S., Okatova, N.T., … Tokarçuk, İ.N. (2001). Slovar slujebnıh slov russkogo yazıka. Vladivostok: DVGU.
• Şahmatov, A. A. (1952). İz trudov A. A. Şahmatova po sovremennomu russkomu yazıku, Uçeniye o çastyah reçi. Moskva: Gosudarstvennoye uçebno-pedagogiçeskoye izdatelstvo Ministerstva prosveşçeniya RSFSR.
• Şapoşnikov, V. N. (2018). Çastitsı v sovremennom russkom yazıke. Moskva: İNFRA-M.
• Şimçuk, E. ve Şçur, M. (1999). Slovar russkih çastits. Frankfurt: PETER LANG.
• Şvedova, N. Yu. (1980). Russkaya grammatika. Moskva: Nauka.
• Şvedova, N. Yu., Kurkina, L. V. ve Krısin, L. P. (2011). Tolkovıy slovar russkogo yazıka. Moskva: İzdatelskiy tsentr “Azbukovnik”.
• Şçerba, L. V. (1946). Grammatika russkogo yazıka. (Tom. 1). Moskva: Gosudarstvennoye uçebno-pedagogiçeskoye izdatelstvo Ministerstva prosveşçeniya RSFSR.
• Tsoy, A. (2014). Russkiye çastitsı kak obyekt leksikografii. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica 10, 137-145. 10 Aralık 2021 tarihinde https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Acta_Universitatis_Lodziensis_Folia_Linguistica_Rossica/Acta_Universitatis_Lodziensis_Folia_Linguistica_Rossica-r2014- t10/Acta_Universitatis_Lodziensis_Folia_Linguistica_Rossica-r2014-t10-s137-145/Acta_Universitatis_Lodziensis_Folia_Linguistica_Rossica-r2014-t10-s137-145.pdf adresinden erişildi.
• Vasilyeva, A. N. (1964). Çastitsı razgovornoy reçi. Moskva: İzdatelstvo Moskovskogo universiteta.
• Vinogradov, V. V. (1972). Russkiy yazık grammatiçeskoye uçeniye o slove. Moskva: Vısşaya Şkola.