Edebiyata yansımalarıyla Ermeni Diasporasının kültürel kimliği

Yıl 2022, Sayı: 29, 568 - 581, 21.08.2022

Doğanay Eryılmaz , Hülya Eraslan

https://doi.org/10.29000/rumelide.1164184

Öz

Bu çalışmanın amacı Ermeni Diasporasının edebî üretimleri üzerinden kültürel kimliklerinin nasıl aktarıldığını ortaya koymaktır. Antik dönemlerden bu yana kullanılagelen kavramlardan olan “diaspora” terimi, başlangıçta asıl Grek yerleşiminin dışında kalan bölgelerde yaşayanları ifade etmek için kullanılırken, zamanla anlam genişlemesine uğramıştır. Bu nedenle, çalışmamızda öncelikle kavram olarak “diaspora”nın geçmişte ve günümüzde ifade ettiği anlamlara kısaca değinilecektir. Bir diasporanın oluşması için gerekli koşulları hazırlayan etkenler, temel olarak göçle başlayan süreçlerde ortaya çıkan anavatan algısı ve kimlik sorunudur. Bu etkenler birbirine sıkı sıkıya bağlıdır ve bu ilişkinin sonucu olarak ortaya çıkan diaspora kimliği farklı kültürel pratiklerin oluşmasına neden olur. Bu kültürel pratiklerden biri de edebiyattır. Diaspora edebiyatının herhangi bir yerel edebiyattan farklı olduğu kesindir. Dolayısıyla diaspora oluşumunda etkili olan etkenlere değinmeden diasporaların edebî faaliyetlerini anlamak mümkün olmayacaktır. Bu nedenle makalede, diasporik yapılarda edebiyatın nasıl oluştuğuna değinilecek, daha sonra Ermeni Diaspora edebiyatının kültürel kimliği konusu irdelenecektir. Çalışmamızda, Ermeni nüfusunun etkin bir şekilde faaliyet gösterdiği Amerika Birleşik Devletleri’nden William Saroyan’ın öyküleri, yine Ermeni diasporasının etkin olduğu Fransa’dan Şahan Şahnur’un ilk romanı Şarkısız Ricat ve farklı bir diasporik yapı olan İran Ermenilerinden Zoya Pirzad’ın Işıkları Ben Söndürürüm adlı eseri incelenecektir. Bu eserlerin diaspora kültürel yaşantısını doğrudan yansıtması söz konusu olduğu için, çalışmamızda edebiyat sosyolojisi kuram ve yöntemlerinden yararlanılacaktır. Ayrıca, İran Ermenilerinin yapısı ve tarihsel arka planındaki farklılıklardan dolayı diğer diasporik unsurlardan ayrıldığı noktalar göz önünde bulundurularak karşılaştırmalı edebiyat bilimi kuram ve yöntemlerine de başvurulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ermeni Diasporası, edebiyatın kimliği, edebiyat sosyolojisi, diaspora edebiyatı, kültürel kimlik

The cultural identity of the Armenian diaspora with its reflections in literature

Öz

The aim of this study is to reveal how the cultural identities of the Armenian Diaspora are conveyed through their literary productions. The word “diaspora”, which is one of the concepts that has been used since ancient times, was initially used to express those living in areas outside the original Greek settlement, but over time, its meaning has expanded. For this reason, in our study, first of all, the meanings of “diaspora” as a concept in the past and today will be briefly mentioned. The necessary elements for the formation of a diaspora are basically immigration, perception of homeland and identity problem. These elements are closely interconnected and the resulting diaspora identity causes the formation of different cultural practices. One of these cultural practices is literature. It is certain that Diaspora literature is different from any local literature. Therefore, it will not be possible to understand the literary activities of diasporas without mentioning the factors that are effective in the formation of diaspora. For this reason, in this article, it will be mentioned how diasporic structures are formed, and then it will be examined how diasporic literature is formed. In our study, our sample will be selected from the works of Armenian literature written by diaspora writers. In this context, the stories of William Saroyan from the United States, the first novel of Shahan Shahnour from France, Retreat without Song, and the work of Zoya Pirzad, a woman writer from Iran, I Will Turn off the Lights will be examined. Since these works directly reflect the diaspora cultural life, the theories and methods of sociology of literature will be used in our study. In addition, considering that Iranian Armenians are different from other diasporic elements due to the differences in their structure and historical background, comparative literature science theories and methods will be applied, as the studied works will be compared with each other.

Anahtar Kelimeler

Armenian diaspora, identity of literature, sociology of literature, diaspora literature, cultural identity

Kaynakça

• Beledian, K. (2001). Cinquante Ans de Littérature arménienne en France . Paris: CNRS.
• Clifford, J. (Aug., 1994). Diasporas. Cultural Anthropology, 9(3), 302-338.
• Cohen, R. (1996). Diasporas and the Nation-State: From Victims to Challengers. International Affairs (Royal Institute of International Affairs 1944-), 72(3), 507–520. doi:https://doi.org/10.2307/2625554
• Dolunay, H. (2020). Ermeni Tarih Algısını Şekillendirmek İçin Üretilmiş Bir Çizgi Film: Anavatana Giden Yol. A. Kılıç içinde, Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2019 (s. 129-155). Ankara: Terazi.
• Dufoix, S. (2011). Diasporalar. İstanbul: Uluslararası Hrant Dink Vakfı.
• Gökdemir, A. (. (2008). Amerika'dan Bitlis'e William Saroyan. İstanbul: Aras.
• https://sozluk.gov.tr/. (2020, Aralık 14). Aralık 14, 2020 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
• https://www.nisanyansozluk.com/?k=Diaspora. (2020, Aralık 14). Aralık 14, 2020 tarihinde https://www.nisanyansozluk.com/?k=Diaspora adresinden alındı
• Karaca, B. (Mart-Nisan 2011). Metin Turan’la Edebiyatın Ulusal Kimliğini Tartışırken-II. Afrodisyas Sanat Dergisi, 5(26), 41–45.
• Karaca, B. (Mayıs-Haziran 2011). Metin Turan’la Edebiyatın Ulusal Kimliğini Tartışırken-III. Afrodisyas Sanat Dergisi, 5(27), 37–42.
• Karaca, B. (Ocak-Şubat 2011). Metin Turan’la Edebiyatın Ulusal Kimliğini Tartışırken-I. Afrodisyas Sanat Dergisi,, 5(25), 40–43.
• Karinyan, A. (2007). Ermeni Milliyetçi Akımları. İstanbul: Kaynak.
• Minassian, A. T. (1989). La Diaspora arménienne. Y. Lacoste içinde, Hérodote : stratégies, géographies, idéologies (s. 123-157). Paris: La Découverte.
• Özşavlı, H. (2014). Ermeni Diasporasının Yapısı ve Ortadoğu'daki Ermeni Diasporaları. Yeni Türkiye, 64, Ermeni Meselesi Özel Sayısı, 3555-3578.
• Pirzad, Z. (2008). Işıkları Ben Söndürürüm. (E. Yakut, Çev.) İstanbul: Aras Yayıncılık.
• Ravenstein, E. G. (June, 1885). The Laws of Migration. Journal of the Statistical Society of London, 198-199.
• Robins, K., & Morley, D. (2015). Kimlik Mekanları. (E. Zeybekoğlu, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Safran, W. (Spring 1991). Diaspora in Modern Societies: Myths of Homeland and Return. Diaspora A Journal of Transnational Studies, 1(1), 83-99. doi:10.1353/dsp.1991.0004
• Saroyan, W. (1995). Here comes, there goes, you know who. New York: Barricade Books.
• Saroyan, W. (2001). Ailede Delilik. Ödlekler Cesurdur (O. Kılıçdağı, Çev.). içinde İstanbul: Aras.
• Saroyan, W. (2001). Yabancı. Ödlekler Cesurdur (O. Kılıçdağı, Çev.). içinde İstanbul: Aras Yayıncılık.
• Şahnur, Ş. (2016). Nahançı Arantz Yerki. Yerevan: Havruhrad.