Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan okuma kitaplarında örtülü anlam unsurlarının değerlendirilmesi

Yıl 2022, Sayı: 29, 133 - 151, 21.08.2022

Nuray Kayatürk Esra Nur Tiryaki

https://doi.org/10.29000/rumelide.1164859

Öz

Dil öğrenimi ve öğretiminde kullanılan etkili araçlardan biri de ders kitaplarıdır. Metin, dile ait yapıların bir arada sunulduğu zengin bir materyaldir. Türkçe öğretiminde üzerinde durulması gereken konulardan biri de anlam bilgisidir.Metinlerde yer alan anlamsal yapılar bazen açık olarak bazen de örtülü olarak verilir. Bir metinde yer alan mecaz, atasözü, deyim gibi ifadeleri bilmek gereklidir.Bu nedende yabancılara Türkçe öğretiminde örtülü anlamlara da yer vermek gereklidir. Bu çalışmanın amacı, yabancılara Türkçe öğretmek için hazırlanan ders kitaplarındaki metinlerde yer alan örtülü anlam unsurlarının tespit edilmesidir. Araştırmada araştırma evreni, İstanbul Yabancılara Türkçe Öğretimi Ders Kitabı B1, B2 ve C1/+ seviyesindeki kitapların okuma metinleri oluşturmaktadır. Araştırmada veriler “Örtülü Anlam Unsurları Değerlendirme Formu” na göre incelenmiştir.Formda 9 madde başlığı bulunmaktadır. Ölçeğin kapsam geçerliliğini sağlamak için uzman görüşüne başvurulmuştur. Uzman görüşü sonucunda kodlayıcılar güvenilirliği 0.92 olarak tespit edilmiştir. Buna göre ölçek geçerli ve güvenilirdir. Verilerin çözümlenmesinde betimsel istatistik teknikleri frekans ve yüzde) kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda, ders kitaplarındaki örtülü anlam unsuru olan aktarma kullanımı seviyelere göre dengeli bir dağılım göstermiştir. Derin yapı- yüzey yapı ayrımı gösteren cümle kullanımına bakıldığında, B1- B2 ve C1/+ seviyelerinde yaklaşık aynı oranda dağılım gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır.D eyim-atasözü ve sezdirim unsurları beklenen düzeyde seviyelere göre artış göstermiştir. Bağdaştırma, Duygu değeri/çağrışım, mecaz, önvarsayım unsurları ise seviyeler arasında dengeli dağılım göstermemiştir. Metafor unsuru C1/+ seviyesi dışındaki seviyelerde düzenli artış göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Ders kitapları, okuma metinleri, örtülü anlam, yabancılara Türkçe öğretimi

An evaluation of implicit information in reading texts of the coursebooks used for teaching Turkish as a second/foreign language

Öz

One of the effective tools used in language learning and teaching is textbooks. Text is a rich material in which structures of the language are presented together. One of the topics to be emphasized in Turkish teaching is knowledge of meaning.These semantic structures contained in the texts are sometimes given explicitly and sometimes implicitly. It is necessary to know expressions such as metaphors, proverbs and idioms in a text. For this reason, it is necessary to give foreigners implicit meanings in turkish teaching. This study aims at determining and evaluating elements of implicit meaning included in textbooks designed for teaching Turkish to foreigners. The study group is composed of reading passages in a set of İstanbul Teaching Turkish as a foreign language textbooks whose levels are B1, B2 ve C1/+. The obtained data were examined in the light of “Evaluation Form of Implicit Meaning Elements” which was developed on the basis of Onan and Tiryaki’s (2012) studies entitled “Elements Assigning Implicit Meaning in Turkish”. In the form, there were 9 sections. Expert opinion was obtained to ensure content validity of the scale. As a result of the expert opinion, the inter-rater reliability was found to be 0.92. Accordingly, the scale was accepted to be valid and reliable. To analyze the data, descriptive statistical techniques (frequency and percentage) were utilized. The results of the study revealed that the use of quotation in textbooks demonstrated a well-balanced distribution depending on the levels. In the use of sentences indicating the distinction of deep structure-surface structure, this element, however, it was concluded that it showed a distribution approximately at the same rate for the levels of B1-B2 and C1/+ . Elements of idiom-proverb and implicature showed an increase according to the levels as expected. Elements of association, connotation, figurative and pre-supposition did not display a balanced distribution among the levels. There was a regular increase in the element of metaphor at all levels except for C1/+.

Anahtar Kelimeler

Textbooks, Reading Passages, Implicit Meaning, Teaching Turkish to Foreigners

Kaynakça

• Aksan, D. (2006). Anlambilim konuları ve Türkçenin anlambilimi. Ankara: Engin Yayınevi.
• Alkayış, M.F. (2011), Türkçeyi iyi bilmeyen ya da yeni öğrenen bireylerin mecazları anlamada karşılaştıkları güçlükler. The Journal of International Lingual, Social and Educational Sciences, 2/1, s.35-39.
• Balcı, U. (2012). Şiir dilinde sapma ve alışılmamış bağdaştırmaların çevirisi. The Journal of Academic Social Science Studies, International Journal of Social Science, 5(2), 43-53.
• CEF (2001). Common European framework of reference for language, learning, teaching, assesment, Cambridge: Cambridge University Press.
• Charteris Black, J. (2004). Corpus approaches to critical metaphor analysis. Basingstoke, UK: Palgrave Macmillan.
• Demirel, Ş. (2006). 17. yüzyıl Sebk-i Hindî şairlerinden Nâilî ve Fehîm’in şiirlerinde somutlaştırma veya alışılmamış bağdaştırmalar. Sekb-i Hindi Çalıştayı, İstanbul Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul: Turkuaz Yayınları.
• Dinç Yıldırım, A. (2005). Bahaettin Karakoç'un şiirlerinde sıra dışı bağdaştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dinçer, A. (2004). Âşık Veysel’in şiirlerinde alışılmamış bağdaştırmalar. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi TÜBAR, 15, 231-242.
• Duman, A. (2009). Metin dil bilimi açısından Hacı Bektaş Velî’nin şiirleri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 51, 211-222.
• Dong, Y. R. (2004). Don't keep them in the dark! Teaching metaphors to English language learners. The English Journal, 93/4, 29-35.
• Deignan, A. Gabrys, D. ve Solska, A. (1997). Teaching English metaphors using cross-linguistic awareness raising activities. ELT Journal, 51/4, 352-360.
• Ergene, O. (2014). Türkiye Türkçesinin söz varlığında hayvan adlarının organ adlarıyla ya da vücut bölümlerine ilişkin adlarla oluşturduğu deyim aktarması örnekleri. Turkish Studies, 9/6. 319-365
• Erdmann, S. (2016). Figurative language and multicultural education: metaphors of language acquisition and retention. Journal of Multilingual and Multicultural Development, 37/2, 184-198.
• Günay, D. (2007). Sözcükbilime giriş. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Günay, D. (2003). Metin bilgisi. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• İspirli, Ö. L. (2014). Almanca ve Türkçede eğretileme süreci. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Karasar, N. (2010). Bilimsel araştırma yöntemi, Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kayatürk, N. ve Karakuş, O. (2017). Suriyelilere Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitaplarındaki metinlerin örtülü anlam unsurları açısından incelenmesi. (ed.: Prof. Dr. M. Ertan Gökmen, Prof. Dr. Nazan Tutaş ve Dr. Sebahat Alan). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi ve Yabancı Dil Öğretimi Araştırmaları (147-162). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Keklik, M. (2013). Dilbilimsel açıdan şiir dili ve bu bağlamda Baki'nin gazellerinde alışılmamış bağdaştırmalar duygu değeri ve uzak çağrışımlar. Turkish Studies, 9, 1801-1818.
• Kıran, Z. ve Eziler Kıran, A. (2004). Dilbilime giriş. Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Littlemore, J. ve Low, G. (2006). Figurative thinking and foreign language learning. New York, NY: Palgrave MacMillan.
• Lowery, D. (2013). Helping metaphors take root in the EFL classroom. English TeachingForu1,12-17.Retrievedfrom
• Low, G. (1988). On teaching metaphor. Applied Linguistics, 9/2, 125-147.
• Littlemore, J. (2001). A Language learning strength of students with a holistic cognitive style? TESOL Quarterly, 35/3, 459-491.
• Nam, H. (2010). Reflections on conceptual metaphors and pedagogical implications. Issues in EFL, 8/1, 15-32.
• Naz, H. (2012). Asaf Halet Çelebi’nin şiirlerinde sıra dışı bağdaştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Onan, B. (2013). Dil eğitiminin temel kavramları. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Onan, B. ve Baş, B. (2009). Türkçe öğretmeni adaylarının yazılı anlatımlarında deyim kullanımı: Hatay ve Sivas örneği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(12). 113-139.
• Onan, B. ve Tiryaki, E. N. (2012). Türkçede örtülü anlam oluşturan unsurlar ve ana dili öğretimindeki işlevleri, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 223-240.
• Onan, B. ve Tokdemir, N. (2012). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders uzak bağdaştırmalar kullanımı üzerine bir araştırma. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 29-44.
• Öztekin, Ö. (2009). Eski şiire diyalektik gönderme: Sebk-i Hindî’nin alışılmamış bağdaştırmalarında metaforik bir yansıma olarak karşıtların birliği. Turkish Studies, 4(1-1), 519-528.
• Patton, Q. M. (2014). Nitel Araştırma ve Değerlendirme. Ankara: Pegem Yayınevi.
• Radencich, M. C., ve Baldwin, R. S. (1985). Cultural and linguistic factors in metaphorical interpretation. Bilingual Review, 12(1/2), 43-54.
• Radić- Bojanić, B. (2013). Internalization and production of metaphorical 121 expressions with EFL students. Romanian Journal of English Studies, 10/1, 135-144.
• Taşdemir, E. (2016). 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında yakın ve uzak bağdaştırmalar ve Türkçe öğretmeni adaylarının bağdaştırma algıları. Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Tiryaki, E.N. (2017). Yabancılara Türkçe öğretimi kitaplarındaki metinlerin örtülü anlam açısından değerlendirilmesi. (İstanbul b1 seviyesi ders ve çalışma kitabı). 3rd International Symposium on Language Education and Teaching(20-23April 2017). ( Ed.: A. Akdemir, A. Akçay, L. Loprıore, M. D. Erdem)Turkish Studies Journal (1308-2140). 191-192.
• Tiryaki, E.N. ve Kayatürk, N. (2017). Yabancılara Türkçe öğretimi kitaplarındaki dinleme metinlerinin örtülü anlam açısından değerlendirilmesi (İstanbul B1-B2 seviyesi ders kitabı). Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 39, 300-319.
• Türkoğlu, (2013a). Pertınence, ımpertınance et metaphore dans l e langage poetıque , relevence, ımpertınence and metaphore ın poetıc language. Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 26 51-66.
• Türkoğlu, (2013b). Rimbaud’nun şiirlerinde alışılmamış bağdaştırmalar. Turkish Studies, 8(10). 671-684.
• Uzun, N. E. (2012). Türkçenin dünya dlleri üzerindeki yeri üzerine. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 19, 115-134.
• Yıldırım, Enes (2010). Yabancı dil olarak Türkçe öğretim sürecinde mecazlar. (Yüksek Lisans Tezi).İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yabancı Dil Olarak Türkçe Bilim Dalı
• Yurdugül, H. (2005). Davranış bilimlerinde ölçek geliştirme çalışmaları için bazı ayrıntılar,http://yunuhacettepe.edu.tr/~yurdugul/3/indir/FA_OrneklemGenislikleri.pdf , (İnternet Adresi, Erişim Tarihi: 10.05.2020).