Öz
II. Bayezid’in (1447-1512) talimatı ile Osmanlı İmparatorluğu’na yakışır bir tarih kitabı olarak İdrîs-i Bidlîsî (1457-1520) tarafından Farsça kaleme alınan Heşt Bihişt (Sekiz Cennet), Osmanlı tarihi kaynakları açısından önemli bir eser niteliğindedir. Bir mukaddime, sekiz ketibe ve bir hatimeden oluşan bu eser, bugüne kadar hak ettiği değeri ve ilgiyi görmediğinden bir bütün olarak neşredilmemiş ve Türkçeye çevrilmemiştir. Bu çalışmada A ve B tipi şeklinde kategorize edilmiş olan iki nüshaya örnek olarak incelenen ve müsvedde nüsha olduğu kabul edilen B tipi nüsha Esed Efendi 2199 ile temize çekilmiş olan A tipi nüsha Nuruosmaniye 3209’un beşinci ve altıncı ketibeleri karşılaştırılmıştır. A tipi nüshaların, saraydaki vakanüvisler tarafından ağır eleştirilere maruz kaldığı görülmüştür. Bidlîsî’ye yöneltilen eleştirilerin başında ise karmaşık bir dil kullanması ve gereksiz uzatmalara yer vermesi gelmiştir. II. Bayezid’e sunulan A tipi nüsha ile Yavuz Sultan Selim’e sunulan B tipi nüsha arasındaki karşılaştırmadan da anlaşılacağı üzere Bidlîsî’nin bu eleştirileri dikkate aldığı ve temize çekilen nüshada hem hacim hem muhteva bakımından değişikliklere gittiği görülmüştür. Bidlîsî’nin, eserin nazım bölümlerinin çoğunda ister İranlı ister Arap olsun isim ve kaynak zikretmeden başka şairlerden alıntı yapmış olduğu tespit edilmiştir. Bidlîsî’nin, eserini anlam ve etki bakımından güçlendirmek amacıyla sıkça ayetlere vermesinin yanı sıra hadislere de başvurduğu görülmüştür.
Anahtar Kelimeler
İdrîs-i Bidlîsî Heşt Bihişt Osmanlı İmparatorluğu II. Bayezid
Kaynakça
- Genç, V. (2019). Acem’den Rum’a: İdris-İ Bidlîsî’nin Hayatı, Tarihçiliği ve Heşt Behişt’in II. Bayezid Kısmı (1481–1512). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Imazawa, K. (2005). İdris-i Bitlisî'nin Heşt Bihişt'inin İki Tip Nüshası Üzerine Bir İnceleme, BELLETEN, Cilt 69, Sayı 256, 859 – 896.
- Orhan B. (2000). İdris-i Bitlisî’nin Heşt Behişt’inin Hatimesi. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
- Özcan, A. (1998). Heşt Bihişt. TDV İslam Ansiklopedisi, C: 17, 271-273.
- Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi 2199 Nüshası
- Süleymaniye Kütüphanesi Nuruosmaniye 3209 Nüshası
- Yıldırım, İ. M. (2013). Heşt Behişt VII. Ketîbe Fatih Sultan Mehmet Devri (1451-1481). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Öz
Hasht Behesht (Eight Heavens) was written in Persian by İdrîs-i Bidlîsî (1457-1520) as a history book worthy of the Ottoman Empire, with the instruction of Bayezid II (1447-1512), and it represents a significant work in terms of Ottoman historical sources. Since this work, which consists of one introduction, eight inscriptions, and one epilogue, has not been appreciated as much as it deserves, it has not been published as a whole and translated into Turkish. This study, which categorizes two copies as the A-type and B-type, compares the fifth and sixth inscriptions of Esed Efendi 2199, which is acknowledged as an example of the A-type copy draft, and the Nuruosmaniye 3209, the B-type engrossed copy. It is seen that the A-type copies were subjected to heavy criticism by the chroniclers in the palace. The primary criticisms towards Bidlisî include that he used complex language and covered unnecessary details. As it can be understood from the comparison between the B-type copy presented to Bayezid II and the A-type copy presented to Selim I, Bidlisî took these criticisms into account and made changes in both volume and content in the engrossed copy. It has been found that Bidlisî has quoted other poets, whether Iranian or Arabic, in most of the verse parts of the work, without mentioning names and sources. It has been seen that Bidlisî frequently refers to verses from Quran and hadiths in order to strengthen his work in terms of meaning and influence.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Genç, V. (2019). Acem’den Rum’a: İdris-İ Bidlîsî’nin Hayatı, Tarihçiliği ve Heşt Behişt’in II. Bayezid Kısmı (1481–1512). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Imazawa, K. (2005). İdris-i Bitlisî'nin Heşt Bihişt'inin İki Tip Nüshası Üzerine Bir İnceleme, BELLETEN, Cilt 69, Sayı 256, 859 – 896.
- Orhan B. (2000). İdris-i Bitlisî’nin Heşt Behişt’inin Hatimesi. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
- Özcan, A. (1998). Heşt Bihişt. TDV İslam Ansiklopedisi, C: 17, 271-273.
- Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi 2199 Nüshası
- Süleymaniye Kütüphanesi Nuruosmaniye 3209 Nüshası
- Yıldırım, İ. M. (2013). Heşt Behişt VII. Ketîbe Fatih Sultan Mehmet Devri (1451-1481). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Dilbilim |
| Bölüm | Dünya dilleri, kültürleri ve edebiyatları |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 21 Ağustos 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Sayı: 29 |
- Makale Dosyaları