Geleneksel masal anlatısında “hilebaz” kadın karakterler: “Helvacı Güzeli” ve “Molly Whuppie”

Yıl 2022, Sayı: 29, 845 - 850, 21.08.2022

Sinem Çapar İleri

https://doi.org/10.29000/rumelide.1164895

Öz

Ignácz Kúnos (1860-1945) Macar asıllı bir dilbilimci ve Türkologdur. Geleneksel Türk masallarını derleyen öncü isimlerden biri olduğu için Anadolu folklor geleneğinde önemli bir figür haline gelmiştir. 1885-1890 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'nu dolaştı ve Osmanlı toplumundan çok sayıda hikâye anlatıcısını dinledi. Anadolu folklorunu ve etnografyasını araştırma çabaları sayesinde Anadolu sözlü geleneğinin birkaç ciltlik masal külliyatını oluşturmuştur. Kúnos, Türk halk geleneğindeki uluslararası unsurları ve temaları, onları Avrupalı muadilleriyle ve Doğu'daki Binbir Gece Masalları gibi örneklerle karşılaştırarak bulmaya çalıştı. Türk masallarını Batılı oryantalist perspektif içerisinde incelemeye çalıştı. Kırk Dört Türk Masalı (1913) adlı masal koleksiyonu bu girişimi örneklemektedir. Bu hikâyelerde doğaüstü, tek tanrılı ya da çok tanrılı dini öğeler barındıran öyküler tematik olarak Avrupa masallarına benzeyen kahraman, kötü adam, yardımcı, büyücü ve cadı karakterlerini içerir. Bu makalede, Kúnos'un masal koleksiyonundan “Helvacı Güzeli” incelenerek İngiliz folklorundan seçilen bir diğer eser “Molly Whuppie” ile karşılaştırmalı olarak analiz edilecektir. “Helvacı Güzeli”, Anadolu kültüründen vezir ve hoca gibi geleneksel figürlerini de içeren Anadolu masal geleneğinin bir örneğidir. “Molly Whuppie” ise ilk olarak halk bilimci yazar Joseph Jacobs’un 1890 tarihli English Fairy Tales adlı eserinde derlenen ve bu tarihten itibaren de birçok masal koleksiyonuna eklenen önemli bir masaldır. Bu makaledeki ana argüman, kadın kahraman ve hikâye anlatıcısı “Helvacı Güzeli” ve “Molly Whuppie”nin, onları öldürmeye çalışan geleneksel erkek figürleri (hoca, vezir, dev vb.) alt ederken hikâyedeki hilebaz figür olduklarıdır. Böylece, helvacı kız ve Molly Whuppie kılık değiştirme gibi hileler kullanarak düşmanlarını alt ederek ve yaşadıkları haksızlıkları doğru bir şekilde anlatarak güç kazanmaktadırlar.

Anahtar Kelimeler

Masal, Türk folkloru, Türk masalları, İngiliz folkloru, İngiliz edebiyatı

"Trickster" female characters in traditional fairy tale: "Helvacı Güzeli" and "Molly Whuppie"

Öz

Ignácz Kúnos (1860-1945) was a Hungarian-born linguist and Turkologist. He became an important figure in the Anatolian folklore tradition as he was one of the pioneers who compiled the Turkish fairy tales. He traveled throughout the Ottoman Empire between 1885 and 1890 and listened to many storytellers in the Ottoman society. Thanks to his efforts, with his research on Anatolian folklore and ethnography, several volumes of Anatolian oral tradition have been preserved. Kúnos sought to find international elements and themes in the Turkish folk tradition by comparing them with their European counterparts and those in the East, such as in the Arabian Nights. He tried to examine Turkish tales in a Western orientalist perspective. The fairy tale collection The Forty Four Turkish Tales (1913) exemplifies this attempt. The stories that contain supernatural, monotheistic or polytheistic religious elements include heroes, villains, helpers, sorcerers and witches which resembles European fairy tales thematically. In this article, “Helvacı Güzeli” from Kúnos' fairy tale collection will be analyzed in comparison with another selected work from English folklore, “Molly Whuppie”. “Helvacı Güzeli” is an example of Anatolian fairy tale tradition, which also includes traditional figures from Anatolian culture such as vizier and hodja. Furthermore, “Molly Whuppie” is compiled in folklorist writer Joseph Jacobs’ book English Fairy Tales for the first time, and ever since it is added in many fairy tale collections. The main argument in this article is about the heroine and storyteller “Helvacı Güzeli” and “Molly Whuppie” are the trickster figures in the stories while defeating traditional male figures (teacher, vizier, giant etc.) who try to kill them. Thus, Helvacı Güzeli and Molly Whuppie gain strength while defeating their enemies by using tricks such as disguise and properly exposing the wrongs they have experienced.

Anahtar Kelimeler

Fairy tale, Turkish folklore, Turkish fairy tales, English folklore, English literature

Kaynakça

• Babcock-Abrahams, B. (1975). “A Tolerated Margin of Mess”: The Trickster and His Tales Reconsidered. Journal of the Folklore Institute, 11(3), 147–186. https://doi.org/10.2307/3813932
• Hansen, William. Handbook of Classical Mythology. ABC-CLIO, 2004.
• Hyde, L. (2010). Trickster Makes This World: Mischief, Myth, and Art. Farrar, Straus and Giroux.
• Jacobs, J. (2002). “Molly Whuppie.” English Fairy Tales: And, More English Fairy Tales, California: ABC-CLIO, 94–98.
• Jung, C. G.. (2001). Dört Arketip. Çev. Zehra Aksu Yılmazer. İstanbul: Metis Yayınları.
• Kúnos, I. (2018). 44 Türk Masalı. İstanbul: Nefes Yayıncılık.
• Maurone, J. (2002). “The Trickster Icon and Objectivism.” The Journal of Ayn Rand Studies. Penn State University Press, 3/2, 229–58, jstor.org/stable/41560188/.
• Monsma, B. J. (1996). “Active Readers . . . Observe Tricksters”: Trickster Texts and Cross-Cultural Reading. Modern Language Studies, 26(4), 83–98. https://doi.org/10.2307/3195326
• Radin, P. (1971). The Trickster: A Study in American Indian Mythology. New York: Schecken.
• Shelby, A. (2009). The Adventures of Molly Whuppie and Other Appalachian Folktales. United States: The University of North Carolina Press.