Bourdieucu oyun hissi/strateji kavramları ışığında Bozkırdaki Çekirdek romanını okumak

Yıl 2022, Sayı: 30, 1045 - 1060, 21.10.2022

Atalay Gündüz

Öz

Özellikle altmışlı yıllardan itibaren köy enstitülerinin romantik bir tablo içinde idealize edilerek mitleştirilmesine yönelik sol eğilimlere Kemal Tahir Bozkırdaki Çekirdek (1967) ile içeriden en sert eleştiriyi getirenlerden biri olmuştur. Romanın bugüne kadar gözden kaçan önemli yan temalarından bir tanesi enstitülerin kapanmasına giden yolda “oyun”da strateji geliştirme başarısı gösteremeyen faillerin rolüdür. Bu makale Bourdiecu oyun hisssi ve strateji kavramlarını kullanarak sözü geçen romanın karakterlerini ele almayı hedeflemektedir. Bourdieu’nun toplumsal yapılar içinde bireylerin etkinliklerini incelemeyi hedefleyen kuramının en temel kavramlarından biri olan habitus bulunduğu alanda, yadsımadan kendini evinde hissetmek demektir. Bu da failin oyun duygusuyla alanda oynanan oyun arasında bir örtüşme olduğunda ortaya çıkar. Bu bağlamda failin oyunun içinde söylem ve temsil ötesinde eylemde bulunması ve söylem ve temsilin görünürde verdiği mesajların altında yatanları oyun hissi ile kavrayarak kurulmakta olan oyunun stratejilerini sezip kendi stratejilerini doğru kanılar ile oluşturması gerekir. Bunları da sebeplerini çok açıkça bilmeden gerçeğe denk düşürtebilmesi faillerin oyunda başarılı olmaları ve oyunu sürdürebilmeleri açısından elzemdir. Bu kavramların ışığından Bozkırdaki çekirdek romanının kahramanları okunduğunda Kemal Tahir’in köy enstitülerinin kuruluş aşamasına getirdiği eleştirilerin yeni bir boyutunu keşfetmiş oluruz. Köy enstitülerinin banisi konumundaki tarihsel kişiler romanda, siyasal alanın stratejik kıvraklık gerektiren oyunlarını başarıyla sürdürmekten uzak, sahada liderlik üstlenmiş karakterler de kırsalın, köyün oyunlarını yürütebilmekte başarısızdır. Habitusunun verdiği yatkınlıklarla alanın oyunlarında başarılı olma potansiyeline sahip faillerse karar verme ve liderlik etme pozisyonlarından uzaktadır.

Anahtar Kelimeler

oyun hissi, strateji, Bourdieu, Bozkırdaki Çekirdek, Kemal Tahir

Bourdieusian feel for the game/strategy in Kemal Tahir’s “The Seed in the Steppe”

Öz

Kemal Tahir’s The seed in the steppe (1967) is an insider criticism directed against the leftist tendency to idealize the village institutes with a romantic attittude. One of the ovelooked subthemes in the novel is the agents that are not able to develop necessary strategies to prevent the closure of the institutes. This essay offers a Bourdesian new reading of the novel through focusing on characters who have to pay dear prices for failing to feel the flow of the games played in the field. Habitus which suggests a homeliness, a predisposition is one of the key concepts in Bourdieu’s social theory which aims to observe social agents’s activities in social structures. According to Bourdieu, to succeed in the game, it is most significant that agents with the right habitus does not need to stop and think about all these strategies, they act automatically. Reading The seed in the steppe through the light of these concepts, we discover a new aspect of the criticisms Kemal Tahir directed towards the opening of the village institutes. The historical patrons of the institutes are represented as lacking in strategies and as failures in the games of the political field, also the leading positions in the foundation of the schools cannot find the right strategies to beat the resistance in the local. Moreover agents with the necessary basic skills and strategies to succeed in the field are not in the right positions to bring the project to fruition.

Anahtar Kelimeler

feel for the game, strategy, Bourdieu, Bozkırdaki Çekirdek, Kemal Tahir

Kaynakça

• ahmakıslatan. TDK Güncel Türkçe Sözlük. Erişim tarihi: 12.05.2022. https://sozluk.gov.tr/
• Atsız, N. (1944). Erişim adresi: https://huseyinnihalatsiz.com/sorgu-ve-savunmasi/.
• Berkes, N. (1997). Unutulan Yıllar. (Yay. Haz. R. Sezer) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bourdieu, P. (2015). Devlet Üzerine: College de France Dersleri (1989-1992). (A. Sümer, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bourdieu, P. (2015). Akademik alın eleştirisi: Pascalca Düşünme Çabaları. (P. Burcu Yalım, Çev.). İstanbul: Metis.
• Bourdieu, P. (2018). Bir Pratik Teorisi İçin Taslak: Kabiliye Üzerine Üç Etnoloji Çalışması. (N. Ökten, Çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bourdieu, P. (2015). Devlet Üzerine: College de France Dersleri (1989-1992). (A. Sümer, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bourdieu, P. & Wacquant L. (2021). Düşünümsel Sosyolojiye Davet. (N. Ökten, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bozdağ, İ. (1995). Kemal Tahir’in Sohbetleri. İstanbul: Emre Yayınları.
• Cervantes Saavedra, M. de (2019). La Mancha’lı Yaratıcı Asilzade Don Quijote I. (R. Hakmen, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi.
• Çolak, Ç. D. (2014). Türkiye’de Türkçü−Turancı Düşüncenin Kökleri Ve Irkçılık−Turancılık Davası (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• Deringil, S. (1989). Turkish Foreign Policy During World War II: An ‘Active Neutrality’, Cambridge: Cambridge University Press.
• Dosdoğru, H. (1974). Kemal Tahir: Yaşamı ve Yapıtları. İstanbul: Tel Yayınları.
• Grenfell, M. (2008). Pierre Bourdieu: Key concepts. Stocksfield [England: Acumen.
• Gülbay, T. (2008). Memduh Şevket Esendal’ın Toplumsal ve Siyasal Görüşleri (Doktora Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Irmak, İ. E. (2018). New Novel, Old Village: The History, Origin and End of the Village Novel (1950-1980). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• İnce, Ö. (2007, 29 Nisan). Köy Enstitüleri ve Kuyruk Acısı. Hürriyet. Erişim adresi: https://www.hurriyet.com.tr/koy-enstituleri-ve-kuyruk-acisi-6426428.
• Köy Enstitüleri Kanunu. (1940, 17 Nisan). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 4491). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/4491.pdf.
• Makal, M. (2009). Köy Ensitüleri ve Ötesi. Literatür. İstanbul.
• Swartz, David. (2011). Kültür ve iktidar: Pierre Bourdieu’nün sosyolojisi. Çev. Elçin Gen. İstanbul: İletişim.
• Tahir, K. (2016a). Bozkırdaki Çekirdek. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Tahir, K. (2015a). Büyük Mal. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Tahir, K. (2006). Köyün Kamburu. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Tahir, K. (2016b). Kurt kanunu. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Tahir, K. (1992). Notlar/Osmanlılık/Bizans. Editör. Cengiz Yazoğlu. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Tahir, K. (2016c). Sağırdere. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Tahir, K. (2015b). Yediçınar Yaylası. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Tahir, K. (2016d). Yol Ayrımı. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Tonguç, İ. H. (2021). Canlandırılacak Köy. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yavuz, N. (2000). Kemal Tahir’in Siyasal ve Toplumsal Görüşleri (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp