Dahrendorf modeli bağlamında çocuk kitabına yaklaşım ve etkinlik tasarısı (Hışır Hışır Kırt Kırt Örneği)

Yıl 2022, Sayı: 30, 49 - 73, 21.10.2022

Ayşegül Göksel

Öz

Ana dili eğitiminin en temel amacı, dinlediğini, okuduğunu tam ve doğru olarak anlayan, duygu ve düşüncelerini etkili olarak aktarabilen, edebî zevk sahibi çok yönlü bireyler yetiştirmektir. Bu süreçte önemli eğitim materyalleri olarak görülen çocuk kitaplarından nasıl faydalanılacağının bilgi ve becerisine sahip olmak gerekir. Öğrencilerin edebiyat metnine yaklaşımı ve sonrasında okuma kültürü sahibi olmaları noktasında belirli bilinç düzeyine ulaşmalarında Dahrendorf Modeli’nden yararlanılabilir. Bu çalışmanın amacı Dahrendorf Modeli ilkeleri çerçevesinde çocuk edebiyatı ürünlerinin incelenmesi ve hazırlanan etkinlik planı ile öğretmenlerin ve araştırmacıların buluşturulması marifetiyle ilkokul ikinci ve üçüncü sınıf öğrencilerinin edebiyat duyarlıklarının artmasına katkı sağlamaktır. Nitel araştırma yöntemlerinden durum deseni ile yapılandırılan çalışmada doküman analizi tekniğinden yararlanılarak Hışır Hışır Kırt Kırt çocuk kitabı, Dahrendorf Modeli ilkelerine göre tetkik edilmiş, daha sonra Türkçe Dersi Öğretim Programı’na ve çocukların yaş, ilgi ve seviyelerine uygun olarak ikinci ve üçüncü sınıf öğrencilerine yönelik bir örnek etkinlik planı oluşturulmuştur. Mevcut çalışmanın yapılandırmacı yaklaşıma uygun olarak öğrenmenin öznesi olan okul çağı çocuklarına metin seçiminde ve etkili-eğlenceli öğrenme materyalleri hazırlanmasında öğretmenlere alternatif oluşturacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk edebiyatı, çocuk kitabı, Dahrendorf Modeli, etkinlik, okuma

Approach to children's book and activity design in the context of Dahrendorf model (Example of Hışır Hışır Kırt Kırt)

Öz

The main purpose of mother tongue education is to raise versatile individuals with literary taste, who can fully and accurately understand what they listen to and read, and who can effectively convey their feelings and thoughts. In this process, it is necessary to have the knowledge and skills of how to benefit from children's literature texts, which are seen as important educational materials. The Dahrendorf Model can be used to help students reach a certain level of consciousness in terms of their approach to the literary text and then having a reading culture. The aim of this study is to examine children's literature products within the framework of the principles of the Dahrendorf Model and to contribute to the increase of the literary sensitivity of the students who have just started primary school by bringing together the teachers and researchers with the prepared activity plan. In the study, which was structured with case design, one of the qualitative research methods, the children's book, Hışır Hışır Kırt Kırt, was examined according to the principles of the Dahrendorf Model, using the document analysis technique, and then a sample for first and second grade students in accordance with the Turkish Curriculum and the age, interest and level of the children. activity plan was created. With the current study, it is thought that it will create an alternative for teachers in terms of preparing an effective and enjoyable learning environment for school-age children, who are the subject of learning, in accordance with the constructivist approach.

Anahtar Kelimeler

Children, Children, Dahrendorf Model, activity, reading

Kaynakça

• Akın, E. (2019). Çocuklar için edebiyat eğitimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Alaylıoğlu, R. ve Oğuzkan, F. (1976). Ansiklopedik eğitim sözlüğü. İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevleri.
• Arıcı, A. F. (2018). Çocuk edebiyatı ve kültürü. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Aslan, C. (2019). Çocuk edebiyatı ve duyarlık eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Aytekin, H. (2016). Çocuk ve gençlik edebiyatı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Baltacıoğlu, İ. H. (1942). İçtimai mektep. Ankara: Maarif Vekaleti.
• Baş, B. (2015). Türkçe öğretimi açısından çocuk edebiyatı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Bousbai, A. (2009). A reader-response perspective to reading and comprehendıng the literary text. Al Athar, 8(8), 26-32.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Canlı, S. (2015). Türkçe ders kitaplarına seçilecek metinlerin belirlenmesinde çocuğa görelik ilkesi. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 1(1), 98-123.
• Cemaloğlu, N. (2020). Bilimsel araştırma teknikleri ve etik. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Collins, F. M. and Safford, K. (2008): The right book to the right child at the right time: primary teacher knowledge of children's literature. Changing English: Studies in Culture and Education, 15(4), 415-422.
• Creswell, J. W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Dahrendorf, M. (1996). Vom umgang mit… kinder- und jugendliteratur. Berlin: Volk und Wissen Verlag.
• Dilidüzgün, S. (2003). İletişim odaklı Türkçe derslerinde çocuk kitapları. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Dilidüzgün, S. (2004). Okuma öğretimi hedefleri bağlamında Türkçe ders kitaplarındaki çocuk edebiyatı ürünleri. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 43-55.
• Dilidüzgün, S. (2007). Çağdaş çocuk yazını. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Erikson, E.H. (1968). Identity: youth and crisis. New York: W.W. Norton & Company, Inc.
• Gadamer, H. (1975). Truth and method. New York: Seabury Press.
• Genç, Ö. (2016). Çocukların Orta Çağ Avrupa'sındaki yeri. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 1(1), 241-261.
• Göktürk, A. (2019). Sözün ötesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Güneş, F. (2020). Türkçe öğretimi: yaklaşımlar ve modeller. (8.b). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Gürkan, H. (2021). Türk modernleşmesinde ve kültür tarihinde çocuk ve çocukluk algısı. Kültür ve çocuk içinde. Ed. Durmuş Arslan, Mustafa Kale, İmray Nur. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Hiebert, E. H., Mervar. K. B. and Person, D. (1990). Research directions: children's selection of trade books in libraries and classrooms. Libraries and Language Arts, 67(7), 758-763.
• İpşiroğlu, Z. (2001). Alımlama boyutları ve çeşitlemeleri 2 yazın. İstanbul: Papirüs Yayınevi.
• Karatay, H. (2007). Dil edinimi ve değer öğretimi sürecinde masalın önemi ve işlevi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(3), 463-475.
• Kargın, F. (2019). 6, 7, 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığı ögeleri üzerinde bir inceleme. Yüksek Lisans Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kavcar, C., Oğuzkan F. ve Sever S. (2005). Türkçe öğretimi. Ankara: Engin Yayınevi.
• Kaya, E. (2021). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında söz varlığı edinimi üzerine. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 7(37), 341-352.
• Kıran, Z. ve Eziler Kıran, A. (2021). Yazınsal okuma süreçleri (5. b.). İstanbul: Seçkin Yayıncılık.
• Kolaç, E. (2009). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin tür açısından değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 594-626.
• Kragler, S. (2000). Choosing books for reading: an analysis of three types of readers. Journal Research of Childhood Education, 14, 133-41.
• Küçükavşar, A. ve Hasırcı, S. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki şiirlerin çocuğa göreliği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(24), 57-76.
• Malloy, J. A., Marinak, B. A., and Gambrell, L. B. (2014). Assessing motivation to read: the motivation to read profile-revised. The Reading Teacher, 67(4), 273-282.
• McRae, J. (2022). Literatüre with a small ‘ı’. Wayzgoose Press.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2004). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu (1-5. Sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Yayınları.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2019). Türkçe dersi öğretim programı (1-8. sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Yayınları.
• Narin, A. (2022). İlkokul Türkçe ders kitaplarındaki şiirlerin çocuğa görelik açısından incelenmesi. Journal of Sustainable Education Studies, 1, 133-144.
• Oğuzkan, F. (2013). Çocuk edebiyatı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Okur, A. (2013). Yaşam boyu okuma eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Onan, B. ve N. Tokdemir (2012). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında uzak bağdaştırma kullanımı üzerine bir araştırma. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 29-44.
• Onur, B. (2005). Türkiye’de çocukluğun tarihi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Özcan, H. (2008). Halk edebiyatı metinlerinin çocuk edebiyatına kaynak olması ve örneklem olarak Dede Korkut Hikâyeleri. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3(2), 582-603.
• Özcan, Ö. (2017). Orta Çağ’dan erken modern döneme çocukluğun tarihsel gelişimi. Çocuk ve Medeniyet, 91-125.
• Pascoe, E. and Gilchrist, M. (1987). Children’s responses to literature: views of children and teachers. English in Australia, 81, 55-62.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Piaget, J. (1954). The construction of reality in the child. New York: Basic Books.
• Rayna, S. and Baudelot, O. (2011). Lectures et petite enfance: une démarche d’évaluation participative. ın on lit pas tout Seul! Lectures Et Petite Enfance, Edited By Sylvie Rayna and Olga Baudelot, 73-105. Toulouse: Éditions Èrés.
• Saltık, O. (2018). Okuma kültürü edindirme sürecinde Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin niteliği üzerine öğretmen görüşleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(2), 281-296.
• Sever, S. (2015). Çocuk ve edebiyat. İzmir: TUDEM Yayınları.
• Solak, M. ve Yaylı, D. (2009). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarının türler açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(9), 444–453.
• Şimşek, T. ve Yakar, Y. M. (2016). Çocuk ve edebiyat. T. Şimşek (Ed.). Okul öncesinde çocuk edebiyatı ve medya içinde (ss. 9-42). Grafiker Yayınları.
• Tüfekçi Can. D. (2014). Çocuk edebiyatı: kuramsal yaklaşım. Eğitim Yayınevi.
• Türk Dil Kurumu. (2011). Türkçe sözlük (11. b.). Ankara: Türk Dil Kurumu Basımevi.
• UNİCEF. (1989). Çocuk haklarına dair sözleşme. Unicef. Org.
• Uz Erşahin, I. (2009). Türkçe ders kitaplarında yer alan çocuk edebiyatı metinlerinin çağdaş çocuk edebiyatı ilkeleri açısından değerlendirilmesi ve eğitsel öneriler. Yüksek lisans tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tan, M. (1993). Çocukluk: dün ve bugün. B. Onur, (Yay. haz.) Toplumsal tarihte çocuk içinde (ss.11-30). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tohumcu, A. (2021). Hışır Hışır Kırt Kırt. İstanbul: Can Çocuk Yayınları.
• Weih, T. G. (2014). Revealing relationships: first graders share personal literature. SAGE Open, 1-13.
• Yılmaz, B. (1993). Okuma alışkanlığında halk kütüphanelerinin rolü. Kültür Bakanlığı Kütüphaneler Genel Müdürlüğü.