Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi’ndeki Arapça asıllı kelimelerin Türkçe yazımı ve TDK kurallarına göre tetkiki

Yıl 2022, Sayı: 30, 896 - 911, 21.10.2022

Abdullah Hacıbekiroğlu

Öz

Bu makalede aslı Arapça olan kelimelerin Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi’nde (DİA) Türkçe fonetiğe göre nasıl karşılandığı incelenmiştir. Araştırmada Türk Dil Kurumunun (TDK) güncel sözlük ve yazım kararları ölçü alınarak Arapça kelimelerin Türkçe yazılışına karşılaştırmalı bir şekilde değinilmiştir. Ayrıca TDK yazım kurallarına göre Arapça kökenli kelimelerin TDV İslâm Ansiklopedisi’ndeki yazım şekillerinin iç tutarlılığı kontrol edilmiştir. Bu kontroller neticesinde herhangi bir kelimenin yazımında veya bir yazım kuralının uygulamasında insicam sağlanıp sağlanmadığı gösterilmiştir. Araştırmada Arapça asıllı kelimeler uğradıkları harf değişimleri, ek alan kelimelerin telaffuzu, düzeltme işareti (şapka), ünsüz sertleşmesi, yazım birliği ve bazı terimlerin yazımı, transkripsiyon/transliterasyon işaretleri, apostrof ve ters apostrofun kullanımı, bazı özel isimlerin yazımı gibi başlıklar çerçevesinde incelenmiştir. Yabancı kelimelerin yazımında Türkçe telaffuz biçimleri transkripsiyon sistemi ve yazım kuralları esas alınmıştır. DİA’nın ilk cildinden son cildine kadar TDK yazım kuralları açısından oldukça başarılı bir edisyonunun olduğu görülmektedir. Bununla birlikte Arapçanın fonetiği Türkçeden belirgin bir şekilde farklılaştığı için bazı kelimelerin Türkçe yazımı ve telaffuzu problem teşkil etmektedir. Makalede DİA’daki bu kelimelerin doğru yazımları hakkında bazı önerilerde de bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

TDV İslâm Ansiklopedisi, TDK Yazım Kuralları, Arapça Asıllı Kelimeler, Türkçe Fonetik

The Turkish writing of the Arabic words in the Encyclopedia of Islâm of the Turkish Diyanet Foundation and an investigation according to the rules of the Turkish Language Association

Öz

In this article, it has been examined how the words originally in Arabic are met according to Turkish phonetic in the Turkish Diyanet Foundation’s Encyclopedia of Islam (DIA). In the research, the current dictionary and spelling decisions of the Turkish Language Association (TDK) are taken as a criterion and the Turkish spelling of Arabic words is mentioned in a comparative way. In addition, the internal consistency of the spellings of the Arabic origin words in the TDV Encyclopedia of Islam was checked according to the TDK spelling rules. As a result of these checks, it has been shown whether there is consistency in the writing of any word or in the application of a spelling rule. In the study, words of Arabic origin were examined within the framework of titles such as letter changes, pronunciation of additional words, correction marks (hat), consonant hardening, spelling unity and spelling of some terms, transcription/transliteration marks, use of apostrophe and reverse apostrophe, spelling of some proper nouns. Turkish pronunciation forms, transcription system and spelling rules are used in the writing of foreign words. It is seen that DIA has a very successful edition in terms of TDK writing rules from the first volume to the last volume. However, since the phonetics of Arabic differs significantly from Turkish, the Turkish spelling and pronunciation of some words poses a problem. In the article, some suggestions were made about the correct spellings of these words in DIA.

Anahtar Kelimeler

TDV Encyclopedia of Islâm, TDK Spelling Rules, Words of Arabic Origin, Turkish Phonetic

Kaynakça

• Alpay, N. (2015). Türkçe Sorunları Kılavuzu (5. bs). Metis Yayınları.
• Arslan, A. T. (t.y.). Dâd. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Geliş tarihi 23 Mayıs 2022, gönderen https://islamansiklopedisi.org.tr/dad
• Demir, A. (2017). İlahiyat Alanı Akademik Yazım Kılavuzu. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 21(1), 775-791. https://doi.org/10.18505/cuid.321095
• Demir, N. (2018). Ses Bilgisi I: Parçalı Sesbirimler. Içinde H. Pilancı (Ed.), Türkçe Ses Bilgisi. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Demirayak, K., & Çögenli, M. S. (2000). Arap Edebiyatında Kaynaklar. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Durmuş, İ. (t.y.). Transkri̇psi̇yon. TDV İslâm Ansiklopedisi. Geliş tarihi 18 Temmuz 2022, gönderen https://islamansiklopedisi.org.tr/transkripsiyon
• Etimoloji, T. S. D. B. E. N. Y. T. (t.y.). Türkçede c—Ç değişmesi. https://www.turkcenindirilisi.com/. Geliş tarihi 20 Temmuz 2022, gönderen https://www.turkcenindirilisi.com/diger/turkcede-c-c-degismesi-h6878.html
• Hengirmen, M. (2006). Türkçe Temel Dilbilgisi (5. bs). Engin Yayınları.
• Sancak, Ş., Alver, M., & Durukan, E. (2010). Türk Dil Kurumunun İmlâ/Yazım Kılavuzlarındaki Değişikliler Üzerine Bir İnceleme. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(1), 117-130.
• TDK Sözlük. (t.y.-a). Darboğaz ne demek. Geliş tarihi 18 Ağustos 2022, gönderen https://sozluk.gov.tr/?kelime=darboğaz
• TDK Sözlük. (t.y.-b). Hâl ne demek. Geliş tarihi 16 Mayıs 2022, gönderen https://sozluk.gov.tr/?kelime=hâl
• TDK Sözlük. (t.y.-c). Lütuf ne demek. Geliş tarihi 21 Mayıs 2022, gönderen https://sozluk.gov.tr/?kelime=lütuf
• TDK Sözlük. (t.y.-d). Önayak ne demek. Geliş tarihi 13 Haziran 2022, gönderen https://sozluk.gov.tr/?kelime=önayak
• TDK Yazım Kuralları. (t.y.-a). Alıntı Kelimelerin Yazılışı. Geliş tarihi 18 Mayıs 2022, gönderen https://www.tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/alinti-kelimelerin-yazilisi/
• TDK Yazım Kuralları. (t.y.-b). Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler. Geliş tarihi 14 Haziran 2022, gönderen https://www.tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/ayri-yazilan-birlesik-kelimeler/
• TDK Yazım Kuralları. (t.y.-c). Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler. Geliş tarihi 23 Mayıs 2022, gönderen https://www.tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/bitisik-yazilan-birlesik-kelimeler/
• TDK Yazım Kuralları. (t.y.-d). Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler. Geliş tarihi 17 Mayıs 2022, gönderen https://www.tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/buyuk-harflerin-kullanildigi-yerler/
• TDK Yazım Kuralları. (t.y.-e). Büyük Ünlü Uyumu. Geliş tarihi 27 Haziran 2022, gönderen https://www.tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/buyuk-unlu-uyumu/
• TDK Yazım Kuralları. (t.y.-f). Düzeltme İşareti. Geliş tarihi 16 Mayıs 2022, gönderen https://www.tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/duzeltme-isareti/
• TDK Yazım Kuralları. (t.y.-g). İle’nin Yazılışı. Geliş tarihi 02 Haziran 2022, gönderen https://www.tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/ilenin-yazilisi/
• TDK Yazım Kuralları. (t.y.-h). Kesme İşareti (’). Geliş tarihi 17 Mayıs 2022, gönderen https://www.tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/kesme-isareti/
• TDK Yazım Kuralları. (t.y.-i). Kısaltmalar. Geliş tarihi 16 Mayıs 2022, gönderen https://www.tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/kisaltmalar/
• TDK Yazım Kuralları. (t.y.-j). Noktalama İşaretleri (Açıklamalar). Geliş tarihi 18 Temmuz 2022, gönderen https://www.tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/noktalama-isaretleri-aciklamalar/
• TDK Yazım Kuralları. (t.y.-k). Uzun Ünlü. Geliş tarihi 17 Mayıs 2022, gönderen https://www.tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/uzun-unlu/
• TDK Yazım Kuralları. (t.y.-l). Ünsüzlerin Nitelikleri. Geliş tarihi 12 Haziran 2022, gönderen https://www.tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/unsuzlerin-nitelikleri/
• TDK Yazım Kuralları. (t.y.-m). Yabancı Özel Adların Yazılışı. Geliş tarihi 03 Haziran 2022, gönderen https://www.tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/yabanci-ozel-adlarin-yazilisi/
• TDV İslâm Ansiklopedisi. (t.y.-a). DİA. Geliş tarihi 02 Haziran 2022, gönderen https://islamansiklopedisi.org.tr/muellif/dia
• TDV İslâm Ansiklopedisi. (t.y.-b). Kısa Tarihçe. Geliş tarihi 20 Mayıs 2022, gönderen https://islamansiklopedisi.org.tr/hakkinda/kisa-tarihce
• Türk Edebiyatı. (t.y.). Ses Değişikliği Görülen Bazı Kelimelerin Yazımı. Geliş tarihi 23 Mayıs 2022, gönderen https://www.turkedebiyati.org/Dersnotlari/imla.html