Batı grubu ağızlarında hedef hâli

Yıl 2022, Sayı: 30, 338 - 351, 21.10.2022

Ali Yumurtacı

https://doi.org/10.29000/rumelide.1192525

Öz

Anadolu ağızları ile ilgili, günümüze kadar birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalar, ele aldığı yörenin fonetik hususiyetlerini göstermesi bakımından oldukça değerlidir. Nitekim eskiden sınırlı imkânlarla ulaşım sağlanan Anadolu'nun pek çok bölgesi, bugün ulaşılmaz olmaktan çıkmış, televizyon yayınları ve internet bağlantıları en ücra köşelere yayılmış bunun neticesinde o yöreye ait ağız özellikleri, yazı diline yaklaşmaya başlamıştır. Bu sebeple yakın gelecekte ağız alanları ile ilgili çalışmalar, günümüze kadar yapılmış olanların verilerinden hareketle ele alınacaktır. Hâl kategorisi de bu ağız çalışmalarının şekil bilgisi bölümünde bizce çok da önem verilmeden ele alınan bir konudur. İncelediğimiz ağız çalışmalarında yer almayan fakat ana fonksiyon bildiren "hedef hâli", bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Dil bilgisi çalışmalarında yönelme/yaklaşma hâli başlığı altında verilen örnekler dikkatle incelenecek olursa, bunların yönelme/yaklaşmadan farklı fonksiyonlar da icra ettiği görülecektir. Batı grubu ağızlarında incelediğimiz "hedef hâli", anlam-işlev odaklı bir yaklaşımla ele alınmış olup fonksiyonları da buna göre belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hâl kategorisi, hedef hâli, ana fonksiyon, alt fonksiyon

Target case in western dialects

Öz

Many studies have been carried out on Anatolian dialects until today. These studies are very valuable in terms of showing the phonetic characteristics of the region they deal with. As a matter of fact, many regions of Anatolia, which used to be accessible with limited means, are no longer inaccessible, television broadcasts and internet connections have spread to the most remote regions, and as a result, the dialect features of that region have begun to approach the standard language. For this reason, studies on dialect areas in the near future will be discussed based on the data of what has been done so far. The case category is also a subject that is considered in the morphology section of these dialect studies without giving much importance. The "target case", which is not included in the dialect studies we examined, but which states the main function, is the subject of this study. If the examples given under the direction/approaching in grammar studies are carefully examined, it will be seen that they also perform different function than direction/approach. The target case, which we examined in Western dialects, meaning-function oriented approach and its functions were determined accordingly.

Anahtar Kelimeler

Case category, target case, main function, sub function

Kaynakça

• Acar, E. (2012). Kastamonu ve Yöresi Ağızları. Doktora Tezi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Türk Dili Bilim Dalı, Edirne.
• Akca, H. (2012). Ankara İli Ağızları. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Akgül, Z. (2019). Sinop ilinin Boyabat İlçesi Ağzı. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Türk Dili Bilim Dalı, Konya.
• Aydoğdu, Ö. (2011). Çankırı İli ve Yöresi Ağızları. Doktora Tezi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Elâzığ.
• Aygün, T. (2019). Gönen Ağzı (İnceleme-Metin-Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Isparta.
• Bilyaz, B. (2019). Kocaeli Kandıra Ağzı. Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Balıkesir.
• Buran, A. (1989). Anadolu Ağızlarında İsim Çekim Ekleri. Doktora Tezi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitüsü, Elâzığ.
• Caferoğlu, A. (1995). Güney Doğu illerimiz Ağızlarından Toplamalar (Malatya, Elâzığ, Tunceli, Gaziantep ve Maraş Vilayetleri Ağızları). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 107.
• Çakır, A. (2018). İzmir ili Ödemiş-Kiraz-Beydağ İlçesi Ağızları (Dil İncelemesi-Metinler-Sözlük). Doktora Tezi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tük Dili ve Lehçeleri Ana Bilim Dalı, İzmir.
• Demir, N. (2006). Tokat İli ve Yöresi Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Demir, N.; Şen, Ü. (2006); Sivas İli ve Yöresi Ağızları (Etnik Yapı-Dil İncelemesi-Metinler-Sözlük). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Demirci, K. (2017). Türkoloji İçin Dilbilim Konular, Kavramlar, Teoriler (4. bs.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Doğar, B. (2015). Lâpseki ve Yöresi Ağızları (İnceleme, Metin, Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Aydın.
• Emirdar, Ş. (2019). Aksu Ağzı. Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Isparta.
• Ercilasun, A. B. (2007). Türk Lehçeleri Grameri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Eren, E. (1997). Zonguldak-Bartın-Karabük İlleri Ağızları. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 686.
• Ergin, M. (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım.
• Erdem, G. (2014). Anamur ve Yöresi Ağızları. Doktora Tezi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Kayseri.
• Eryiğit, Celal (2014). Gölhisar Ağzı (Giriş-İnceleme-Metinler-Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Isparta.
• Gök, M. (2018). Osmaniye İli Ağızları ve Söz Varlığı (İnceleme-Metin-Sözlük). Doktora Tezi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Yeni Türk Dili Bilim Dalı, Kayseri.
• Gülsevin, G. (2011). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler (3. bs.). Ankara: TDK Yayınları.
• Günay, E. G. (2008). Adıyaman-Merkez, Kâhta, Gerger, Samsat Yöresi Ağzı (İnceleme-Metin-Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı ana Bilim Dalı, Elâzığ.
• Günşen, A. (2000). Kırşehir ve Yöresi Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 745.
• Kanaç. I. (2010). Denizli'nin Babadağ İlçesi Ağzı. Yüksek Lisans Tezi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Yeni Türk Dili Bilim Dalı, Denizli.
• Korkmaz, Z. (1994). Güney-Batı Anadolu Ağızları. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 583.
• Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 827.
• Mutlu, H. K. (2008). Balıkesir İli Ağızları (İnceleme- Metinler- Sözlük- İndeks). Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Türk Dili Bilim Dalı, Ankara.
• Korkmaz, Z. (1994). Nevşehir ve Yöresi Ağızları. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 582.
• Özden, M. (2009). Bilecik İli Ağız İncelemesi. Doktora Tezi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Türk Dili Bilim Dalı, Edirne.
• Polat, G. (2019). Cihanbeyli Ağızları. Yüksek Lisans Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Konya.
• Silahşör, E. (2011), Amasya Merkez Ağzı. Yüksek Lisans Tezi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Erzincan.
• Turan, Z. (2018). Türk Dilinin Eklerini Sınıflandırmanın Esasları. Türkbilig, (35), 97-110. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/turkbilig/issue/52835/697942.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Yapıcı, A. İ. (2013). Aydın ve Yöresi Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük). Doktora Tezi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Muğla.
• Yavaş, Ö. (2009). Kütahya Aslanapa ve Yöresi Ağzı. Yüksek Lisans Tezi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı ana Bilim Dalı, Kütahya.
• Yıldızöz, R. (2017). Bartın Merkez İlçe ve Köyleri Ağzı (İnceleme-Metinler-Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Bartın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Bartın.