The category of affirmativeness and negativeness in Gulistan Translation of Seyf-i Sarayi

Yıl 2022, Sayı: 30, 352 - 365, 21.10.2022

Hilal Şen İde

https://doi.org/10.29000/rumelide.1192526

Öz

The category of affirmativeness and negativeness are among the topics that have been considered and made various comments since ancient times. These concepts,which are also included in the subjects of grammar,are generally included in syntax studies,that is, in studies related to sentence knowledge.In traditional grammar studies, the category of affirmativeness and negativeness is evaluated by the meaning and the form of the sentence. Sentences are categorized by four main titles as affirmative in form affirmative in meaning, affirmative in form negative in meaning, negative in form affirmative in meaning, negative in form negative in meaning.In evaluations based on form, it is looked whether the sentence carries any negative markers such as /-mA-/ means no, not. Such sentences are accepted as negative sentences in form. However, it has been detected that it is not paid much attention to the affective category in traditional classifications. In fact, the form is a representative of meaning and shapes by meaning. Therefore, the structures that express affirmativeness and negativeness should be expressed in a much more diverse way, not in a fixed number of forms. In this study, sentences are examined by functional method in the Gulistan Translation of Seyf-i Sarayi which is a significant relic of Kipchak Turkish according to the headings of being/not being, making/not making in contrast to the affirmative/negative approach in form. It is also aimed with these titles to be a supporter of a different approach in the semantic evaluation of the sentence. Gulistan Translation is a literary work which was adapted from Persian to Kipchak Turkish. As in Standard Turkey Turkish Language, a wide variety of sentence structures are not used, but the category of affirmativeness and negativeness are put forward by using various forms.

Anahtar Kelimeler

Seyf- i Sarayi, Gulistan Translation, Kipchak Turkish, Affirmativeness Negativeness, Affective Category

Seyf-i Sarayî’nin Gülistan Tercümesi’nde olumluluk-olumsuzluk ulamı

Öz

Olumlu ve olumsuz kavramları eski zamanlardan bu yana üzerine düşünülen ve çeşitli yorumlar yapılan konulardandır. Dil bilgisinin konularına da dâhil olan bu kavramlara genelde söz dizimi çalışmalarında yani cümle bilgisi ile ilgili çalışmalarda yer verilmektedir. Geleneksel dil bilgisi çalışmalarında olumluluk olumsuzluk ulamı cümlenin anlamına ve biçimine göre değerlendirilir. Cümleler Biçimce olumlu anlamca olumlu cümle, Biçimce olumlu anlamca olumsuz cümle, Biçimce olumsuz anlamca olumlu cümle, Biçimce olumsuz anlamca olumsuz cümle olarak dört ana başlıkla sınıflandırılmışlardır. Biçime göre yapılan değerlendirmelerde cümlenin herhangi bir /-mA-/, yok, değil gibi olumsuzluk işaretleyicisi taşıyıp taşımadığına bakılır. Bu gibi cümleler biçimce olumsuz cümle olarak kabul edilir. Fakat geleneksel sınıflandırmalarda duyuşsal ulama çok dikkat edilmediği tespit edilmiştir. Aslında biçim, anlamın temsilcisidir ve anlama göre şekil alır. Hâliyle olumluluk olumsuzluk ifade eden yapılar da sabit birkaç biçimle değil çok daha çeşitli biçimlerle ifade edilmektedirler. Bu çalışmada Kıpçak Türkçesinin önemli bir yadigârı olan Seyf-i Sarayî’nin Gülistân Tercümesi’nde cümleler biçimce olumlu/olumsuz yaklaşımının tersine olma/olmama, kılma/kılmama başlıklarına göre işlevsel yöntemle incelenmiştir. Bu başlıkların da cümlenin anlamsal değerlendirilmesinde farklı bir yaklaşımın destekleyicisi olması amaçlanmıştır. Gülistan Tercümesi, Farsçadan Kıpçak Türkçesine uyarlanan bir edebî eserdir. Elbette Standart Türkiye Türkçesinde olduğu gibi çok çeşitli cümle yapıları kullanılmamıştır fakat olumluluk olumsuzluk ulamı çeşitli biçimler kullanılarak ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Seyf-i Sarayi, Gülistan Tercümesi, Kıpçak Türkçesi, Olumluluk Olumsuzluk, Duyuşsal Ulam

Kaynakça

• Argunşah, M.; Sağol Yüksekkaya, G. (2014). Karahanlıca Harezmce Kıpçakça Dersleri. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Bozkurt, F. (1995). Türkiye Türkçesi. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Börekçi, M. (2003). Türkçe Öğretimi Bakımından Dil Bilgisi Terimi ve Kavram Olarak Olumluluk Olumsuzluk. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 49(2001), 44-61.
• Coşkun, V.(2015). Türkçenin Ses Bilgisi. İstanbul: Bilge Yayıncılık.
• Çürük, M. Selcen (2010). Olumsuzluk ve Kiplik Arasındaki İlişki: Bakış ve Yaklaşımlar. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 7, Sayı 12, 57-72
• Daşdemir, M. (2014). Oklama Yöntemiyle Türkçenin Yapısal-İşlevsel Söz Dizimi. Erzurum: Eser Basım Yayınları.
• Delice, H. İbrahim (2007). Türkçe Söz Dizimi. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Demir, N.; Yılmaz E. (2012). Türk Dili El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Eker, Süer (2006), Çağdaş Türk Dili, Ankara: Kitabevi Yayınları.
• Hatiboğlu, V. (1972). Türkçenin Söz Dizimi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay., 164-165
• Hengirmen, M. (2006). Türkçe Temel Dilbilgisi. Ankara: Engin Yayınevi.
• Hirik, S. (2014). Kesinlik ve Olumsuzluk İlişkisine Kipsel Yaklaşım. Turkısh Studies Volume 9/12, 349-367, Ankara
• Karaağaç, G. (2009). Türkçenin Söz Dizimi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Karaağaç, G. (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karamanlıoğlu, Ali F. (2019). Gülistân Tercümesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karahan, L. (2014). Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özkan, M.; Sevinçli V. (2008), Türkiye Türkçesi Söz Dizimi. İstanbul: 3F Yayın evi.
• Şen İde, H. (2022). Seyf-i Sarâyî’nin Gülistan Tercümesi’nde Söz Dizimi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Şimşek, R. (1987). Örneklerle Türkçe Sözdizimi. Trabzon: KTÜ Yayınları.
• TDK. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK.
• Üstünova, K. (2011). Dil Yazıları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Vardar, B. (1988). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: ABC Yayınları.