Anadolu İmam Hatip Liselerinde okutulan zorunlu Arapça ders kitaplarının eşdizim yapılarının öğretimi açısından değerlendirilmesi

Yıl 2022, Sayı: 30, 931 - 952, 21.10.2022

Mevlüt Öztürk

https://doi.org/10.29000/rumelide.1193067

Öz

Herhangi bir dildeki bir metin ya da konuşma incelendiğinde çok sayıda eş dizim yapılarla karşılaşılmaktadır. Bu yapılar anadilde hazır olarak duyma neticesinde öğrenilip kullanılırken, yabancı bir dilin öğretiminde ise bu yapıların dilin diğer unsurlarının öğretildiği gibi öğretilmesi gerekmektedir. Bu nedenle sözcüklerin bellekte kalıcı olabilmesi ve sözcüklerin sınırlarının tespit edilmesi amacı ile dil öğretim materyallerinde eşdizimlere çokça yer verilmektedir. Başta kitaplar olmak üzere bu materyallerde eşdizim yapıların anlamsal ilişkileri üzerinde durulmakta, edinimin ölçülmesi amacı ile sorulara yer verilmektedir. Dil öğretiminde temel becerilerin hepsinde bu yapıların öğretilmesinin bir zorunluluk olması eşdizimi son yıllarda Arapça öğretiminde öne çıkan konulardan birisi haline getirmiştir. Günümüzde Milli Eğitim Bakanlığına bağlı imam hatip liselerinde verilen Arapça eğitiminde de bu durum açık bir şekilde görülmektedir. Çalışmada Bakanlık tarafından eğitim materyali olarak tercih edilen ders kitapları, eşdizimsel ifadeler açısından değerlendirilmiştir. Değerlendirme sonucunda ders kitaplarında benimsenen müfredatın bir özelliği olarak bu yapılara müstakil bir başlık altında yer verilmemekle beraber bu yapıların anlama katkısının ortaya konulması amacı ile çok sayıda farklı birliktelikteki eşdizime yer verildiği görülmüştür. Ayrıca ders kitabının çeşitli başlıklarında da bu yapıların kullanılması dil öğretiminde eşdizime karşı öğretmen ve öğrencilerde bir farkındalığın oluşturulmasının da hedeflendiği değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Arap dili, Arap dili eğitimi, Arapça öğretimi, ders kitabı, bileşik yapılar, eşdizim

Evaluation of compulsory Arabic textbooks used in Anatolian Imam Hatip High Schools in terms of teaching collocation structures

Öz

When a text or speech in any language is examined, many collocations are encountered. While these structures are learned and used in the mother tongue as a result of ready hearing, in the learning of a foreign language, these structures should be taught as other elements of the language are taught. For this reason, collocations are often included in language teaching materials in order to make words permanent in memory and to determine the boundaries of words. In these materials, especially in books, the semantic relations of collocation structures are emphasized, and questions are included in order to measure their acquisition. The necessity of teaching these structures in all basic skills in language teaching has made it one of the prominent topics in Arabic teaching in recent years. Today, this situation is clearly seen in the Arabic education given in imam hatip high schools affiliated to the Ministry of National Education. In the study, the textbooks preferred as educational materials by the Ministry were evaluated in terms of collocational expressions. As a result of the evaluation, although these structures are not included under a title as a feature of the curriculum adopted in the textbooks, it has been seen that many different collocations are included in order to reveal the contribution of these structures to the meaning. In addition, it is evaluated that the use of these structures in various titles of the textbook is aimed at creating an awareness of teachers and students against collocation in language teaching.

Anahtar Kelimeler

Arabic language education, teaching Arabic, textbook, compound structures collocation

Kaynakça

• Adalar, Derya. 2004. “Anadili olarak Arapça ve Türkçenin öğretimde kullanılan metinlerin karşılaştırılması: Bir eşdizimsel örüntüleme çözümlemesi örneği”. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Al Ghazali, F. 2006. “Collocations and word-combinations in English: Considerations, classifications, and pedagogic implications”. The University of Birmingham. 1-19.
• Alhuseyin, Hamdo, ve Mohamad Hussein Ahmad Alkhalaf. t.y. Anadolu İmam Hatip Lisesi Arapça 10 Ders ve Öğrenci Çalışma Kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Alrhawi, Mohammad, Ahmad Alsaadi, ve Hassan Alchalabi. t.y. Anadolu İmam Hatip Lisesi Mesleki Arapça 12. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Alrhawi, Mohammad, Hasan Çelebi, ve Yahya Alhouri. t.y. Anadolu İmam Hatip Lisesi Mesleki Arapça 11. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Arslan, Şehide Cengiz. 2019. “Arap basınında eşdizimsel ifadeler”. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Balı, Enes. 2020. “Medya Arapçasında siyaset konulu eşdizimler (Örnek ve çözümlemeleri).” Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Balı, Enes, ve Hüseyin Köksal. 2019. Yaygın eşdizimleriyle Arapçada anahtar fiiller. 2. bs. İzmir: Akdem Yayınları.
• Balı, Enes, ve Musa Yıldız. 2020. “Arapça Fiil + İsim Birlikteliğindeki Eş Dizimlerde Fiilin Türkçeye Aktarımında Farklı Anlamlar Kazanması Üzerine Bir Değerlendirme (ركِب , نشر , تناول , مسح ve خلع Fiilleri Örneği)”. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10(2):681-89.
• Başol, Gülşah. 2008. “Bilimsel Araştırma Süreci ve Yöntem”. Ss. 113-43 içinde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Lisans Yayıncılık.
• Cengiz Arslan, Şehide. 2019. “Dilin Anahtar Yapıları Eşdizimler ve Arapçada Eşdizim”. Doğu Araştırmaları (19):68-76.
• Çalık, Muammer, ve Mustafa Sözbilir. 2014. “Parameters of Content Analysis”. Education and Science 39(174):33-38.
• Daşkıran, Yaşar. 2015. “Arap dilinde eşdizim ve Arapça sözlüklerde eşdizim sorunu”. Journal of Islamic Research 26(1):1-9.
• Dedeoğlu, Emine, ve Gül Şen. 2010. İngilizce- Arapça-Türkçe Eşdizim. Fecr Yayınları. Ankara.
• Demirci, Selahattin, Dr. A. Hümeyra Rızvanoğlu, İrfan Işık, Süleyman Altuntaş, Hümeyra Nazlı Tan, ve Muhammet Kurt. t.y. Anadolu İmam Hatip Lisesi Arapça 9 Ders ve Öğrenci Çalışma Kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Eken, Neticeyi Tayyibe. 2016. “Eşdizimlerin Saptanmasına ve Betimlenmesine Yönelik Kuram Yaklaşımlar”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 13(33):28-47.
• Fernández, Rafael Forteza, Sandal Ranga Rao Prahlad, Elena Rubtsova, ve Oabekr Sabitov. 2009. “Collocations in the vocabulary English teaching as a foreign language”. Acimed (19(6)):1-6.
• Kurt, Muhammet. 2015. “Arapça Eşdizimsel İfadelerin Yazılı Basında Yer Alan Spor Metinleri Yoluyla Örneklendirilmesi”. International Journal of Science Culture and Sport (4):515-25.
• Kurt, Muhammet. 2016. “Arapça yazılı basında yer alan spor metinlerindeki eşdizimsel ifadelerin sınıflandırılması”. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Önder, Şeyma Gülsüm. 2014. “Arap Dilinde Eşdizim”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özel, Harun, ve Faruk Çiftçi. 2022. “el-‘Arabiyye li’l-Hayât İsimli Kitapta Yer Alan Eşdizim Uygulamalarının Arapça Öğretimine Katkısı”. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 14(1):184-98.
• Soyer, Senem. 2006. “Arapça - Türkçe çevirilerde sözcük ve kalıplaşmış ifadeler düzeyinde eşdizimlik sorunları ve çözüm önerileri”. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Suçin, Mehmet Hakkı. 2004. “Arapça Çeviride Sözcük ve Kalıplaşmış İfadeler Düzeyinde Genel Eşdeğerlik Sorunları”. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Suçin, Mehmet Hakkı. 2013. Öteki dilde var olmak: Arapça çeviride eşdeğerlik. 2. bs. İstanbul: Say Yayınları.
• Yıldız, Ahmet. 2020. “Türkiye’de Arapça Öğretiminde Yaşanan Sorunlar ve Çözüm Önerileri”. içinde Yükseköğretimde Arapça Eğitimi. Konya: Palet Yayınları.