Türkçe öğretmeni adaylarının kelime öğretimi stratejileri belirlemelerinde edebî metinlerin önemi: “Korkuyu Beklerken” örneği

Yıl 2022, Sayı: 31, 138 - 163, 21.12.2022

Celile Eren Ökten Neslihan Karakuş Mehmet Önder Karacaoğlu İrem Naz Çap

https://doi.org/10.29000/rumelide.1221657

Öz

Türkçe derslerinin nihai amacı dört temel dil becerisi olan dinleme, konuşma, okuma ve yazma becerilerinin geliştirilmesidir. Bu becerilerin geliştirilmesinde en önemli yapı taşlarından biri sözcük öğretimidir. Sözcük öğretimi çalışmalarının çeşitli etkinlik ve materyallerle desteklenmesi öğretimin etkililiğinin ve kalıcılığının sağlanması açısından oldukça önemlidir. Edebî metinler ise kelime öğretim süreci için önemli materyallerden biridir. Araştırma kapsamında Türkçe öğretmeni adaylarının, Oğuz Atay’ın “Korkuyu Beklerken” (2017) adlı eserinde yer alan sekiz öyküde geçen metindilbilimsel yapı özellikleri ile bağlantılı sözcükleri belirlemeleri istenmiştir. Böylelikle metindilimsel ölçütlerin, sözcük öğretimine katkısı değerlendirilmiştir. Araştırma kapsamında 2021-2022 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe Öğretmenliği programında lisans düzeyinde yürütülen Metindilbilim (zorunlu) dersini alan öğretmen adaylarının “Beyaz Mantolu Adam, Unutulan, Korkuyu Beklerken, Bir Mektup, Ne Evet Ne Hayır, Tahta At, Babama Mektup, Demiryolu Hikâyecileri – Bir Rüya” öykülerinin küçük yapı, büyük yapı, üst yapı unsurlarına ilişkin tespitleri incelenmiştir. Öğrencilerin metindilbilimsel ölçütlere göre tespit ettikleri sözcükler tasnif edilerek tablolaştırılmış ve sıklık değerleri belirlenmiştir. Elde edilen bulgulara dayalı olarak sözcük öğretiminde metindilbilimsel ölçütlerle edebî metin kullanımının katkısı irdelenmiştir. Araştırma sonucunda metindilbilimsel ölçütlerin özellikle postmodern edebî metinlerde geçen söz varlığının anlaşılmasına katkı sağladığı; böylece postmodern metnin metindilbilimsel yapı unsurlarını destekleyen söz varlığının, metni anlama-yorumlama sürecine katkı sağladığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sözcük öğretimi, metindilbilim, postmodern hikâye, Korkuyu Beklerken, Vocabulary teaching, text linguistics, postmodern story

The importance of literary texts in Turkish teacher candidates' determination of vocabulary teaching strategies: The case of “Korkuyu Beklerken”

Öz

The ultimate aim of Turkish lessons is to develop the four basic language skills of listening, speaking, reading and writing. One of the most important building blocks in the development of these skills is vocabulary teaching. Supporting vocabulary teaching activities with various activities and materials is very important in terms of ensuring the effectiveness and permanence of teaching. Literary texts are one of the important materials for vocabulary teaching process. Within the scope of the research, prospective Turkish teachers were asked to identify the words related to the text linguistic structure features in eight stories in Oğuz Atay's "Korkuyu Beklerken" (2017). Thus, the contribution of text linguistic criteria to vocabulary teaching was evaluated. Within the scope of the research, in the spring semester of the 2021-2022 academic year, the determinations of the pre-service teachers who took the Text Linguistics (compulsory) course carried out at the undergraduate level in Yıldız Technical University Faculty of Education, Turkish Language Teaching Program in the spring semester of the 2021-2022 academic year regarding the small structure, large structure and superstructure elements of the stories “Beyaz Mantolu Adam, Unutulan, Korkuyu Beklerken, Bir Mektup, Ne Evet Ne Hayır, Tahta At, Babama Mektup, Demiryolu Hikâyecileri – Bir Rüya” were examined. The words identified by the students according to the text linguistic criteria were classified and tabulated and frequency values were determined. Based on the findings, the contribution of using literary texts with text linguistic criteria in vocabulary teaching was analyzed. As a result of the research, it was concluded that text linguistic criteria contributed to the understanding of the vocabulary especially in postmodern literary texts; thus, the vocabulary supporting the text linguistic structure elements of the postmodern text contributed to the process of understanding and interpreting the text.

Anahtar Kelimeler

Vocabulary teaching, text linguistics, postmodern story

Kaynakça

• Akyol, H. (1997). okuma metinlerindeki soruların sınıflandırılması. Eğitim ve Bilim. 21(105) 10-16.
• Atay, O. (2017). Korkuyu Beklerken. 47. Baskı, İletişim Yayınları.
• Aydın, İ. & Torusdağ, G. (2014). Türkçe öğretimi çerçevesinde yazınsal bir metin çözümleme örneği olarak Refik Halit Karay’ın Garip Bir Hediye’si. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 3(4), 109-134. DOI: 10.7884/teke.340
• Baş, B. (2011). söz varlığı ile ilgili çalışmalarda kullanılacak ölçütler. Türklük Bilimi Araştırmaları. (29), 27-61.
• Beyreli, L., Çetindağ, Z., & Celepoğlu, A. (2010). Yazılı ve sözlü anlatım. Pegem Akademi.
• Cellier, M. (2008). Guide Pour Enseigner Le Vocabulaire À L’école Élémentaire. Retz.
• Demir, C. (2006). Türkçe/edebiyat eğitimi ve kişisel sözcük serveti. Millî Eğitim dergisi. 34(169), 207-225.
• Demir, S. (2021). yabancı/ikinci dil olarak Türkçe öğretiminde biçimbilim ve sözdizimi farkındalığını geliştirmede araç dil kullanımı. Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Dergisi, 4 (1), 56-77. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/ijotfl/issue/63209/931344
• Demirekin, M. (2017). yabancı dil olarak Türkçenin anlamlandırılmasında sözcük ve dil öğrenme stratejileri kullanımı. [Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi]
• Deniz, E. (2017). yedinci sınıf öğrencilerinin dil bilgisi, sözcük bilgisi ve okuduğunu anlama düzeyleri ile yazma becerileri arasındaki ilişki. [Yayımlanmamış doktora tezi, İnönü Üniversitesi]
• Doğan, Y. (2014). yabancılara Türkçe kelime öğretiminde market broşürlerinden yararlanma. Journal of Language and Linguistic Studies. 10(1), 89-98. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/jlls/issue/9938/122946
• Duran, E. & Bitir, T. (2017). bağlam temelli sözcük öğretiminin sözcük kazanımına katkısı. Uluslararası eğitim bilimleri dergisi. (11), 70-94.
• Gass, S. (1999). Incidental vocabulary learning: Discussion. SSLA. 21, 319-333.
• Göçer, A., Kılıç, B. S. (2021). ortaokul Türkçe ders kitaplarında sözcük öğretimi üzerine öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi. 16(31), 1-20.
• Göğüş, B. (1978). Orta dereceli okullarımızda Türkçe ve yazın eğitimi. Gül Yayınevi.
• Günay, D. (2007). Metin Bilgisi. Multilingual.
• Günay, D., Karagöz, M. & Oryaşın, U. (2014). metinlerin yorumlanmasında metin tonlarının önemi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research. 7(35), 112-120.
• Güneş, F. (2013). Kelimelerin gücü ve zihinsel sözlük. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 29-40.
• Hulstijn, J. (2005). theoretıcal and empirical issues in the study of implicit and explicit second-language learning: Introduction. Studies in Second Language Acquisition. 27(2), 129-140. Doi:10.1017/S0272263105050084
• İltar, L. & Açık, F. (2019). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde metin türlerinin sınıflandırılması ve ders kitaplarında yer alan okuma metinlerinin değerlendirilmesi. Türkiyat Mecmuası - Journal of Turkology. 29(2), 311-346.
• İnce, B. (2022). Oğuz Atay’ın “Unutulan” adlı hikâyesinin postmodern unsurlar açısından incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (27), 294-306. DOI: 10.29000/rumelide.1104535.
• İpek Eğilmez, N. (2010). ilköğretim Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığının ilköğretim dördüncü sınıf öğrencilerinin yazılı anlatımlarına aktarımı. [Yayımlanmamış doktora tezi, Uludağ Üniversitesi]
• Karadağ, Ö. (2013). Kelime öğretimi. Kriter Yayınevi.
• Karakuş, N. & Karacaoğlu M. Ö. (2021) Türkçe öğretiminde metin kullanımı (Türkçe Öğretimi 2 – Ed. Berna Ürün Karahan). Kriter Yayıncılık.
• Karatay, H. (2007). Sözcük öğretimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(1), 141-153.
• Karayazı, N. & Karakuş, N. (2018). sözcük öğretimi açısından bilmecelerin yeri: küçükler gazetesi örneği. Motif akademi halkbilimi dergisi. 11(24), 108-123. DOI: 10.12981/mahder.456007
• Kayabaşı, Ş. & Özdarıcı, Ö. (2022). Sezer Ateş Ayvaz’ın öykülerinde postmodern unsurlar. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (27), 315-339 . DOI: 10.29000/rumelide.1104545
• Korkmaz, C. B. (2019). metin sınıflandırması bağlamında yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde kullanılan dinleme metinleri. Türkiyat Mecmuası Journal of Turkology. 29(1), 93-126.
• Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi grameri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma (Çev. Editörü: Selahattin Turan). Nobel Yayınları.
• Neuman, S. B., Dwyer, J. (2009). missing in action: vocabulary instruction in prek. The reading teacher. 62(5), 384-392.
• Okur, A., Dağtaş, A. (2014). ortaokula yönelik sözcük öğretimi çalışmaları. Ana Dili Eğitimi Dergisi. 2(4), 66-84.
• Özalp, B. (2011). ilköğretim 1. ve 2. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin sözcük sayısının kişisel sözcük servetine katkısının değerlendirilmesi. [Yayımlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi].
• Özbay, M., Melanlıoğlu, D. (2008). Türkçe eğitiminde sözcük hazinesinin önemi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 5(1), 30-45.
• Pehlivan, A. (2003). Türkçe kitaplarında sözcük dağarcığını geliştirme sorunu ve çözüm yolları. Dil Dergisi. 122(1), 84-94.
• Schmitt, N. (2008). instructed second language vocabulary learning. Language teaching research. 12(3), 329-363.
• Sebzecioğlu, T. (2016). Dilbilim Kavramlarıyla Türkçe Dilbilgisi. Kesit Yayınları.
• Torusdağ, G. & Aydın, İ. (2017). Metindilbilim ve Örnek Metin Çözümlemeleri. Pegem Akademi.
• Uyar, Özge Başak (2012). 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki bilgilendirici metinlerin öğrencilerin söz varlığına katkısı. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi].
• Uysal, A., Direkci, B. (2021). etkileşimli sözcük duvarı tekniğinin 5. sınıflara sözcük öğretiminde kullanılması. Journal of world of turks/zeitschrift für die welt der türken, 13(1).
• Uysal, P. K. (2021). akıcı okuma, okuduğunu anlama ve sözcük hazinesinin geliştirilmesinde kullanılan bir yöntem: okuma tiyatrosu. Ana Dili Eğitimi Dergisi. 9(1), 76-93.
• Vancomelbeke, P. (2004). Enseigner le vocabulaire. Nathan, Coll. Les repères pédagogiques. Série Formation.
• Wilkins, D. (1972). Linguistics in Language Teaching. Arnold.