Yeniden yazım ve düz değişmece olarak İnce Memed çevirileri

Yıl 2022, Sayı: 31, 1699 - 1708, 21.12.2022

Ahu Selin Erkul Yağcı

https://doi.org/10.29000/rumelide.1222103

Öz

Bu makale Yaşar Kemal’in ilk romanı İnce Memed’in (1955) İngilizce ve Fransızcaya yapılmış ilk çevirilerini karşılaştırmalı olarak incelemeyi ve yazarın uluslararası ününün oluşturulmasında bu çevirilerin rolünü incelemeyi amaçlamaktadır. İngilizceye Edouard Roditi tarafından Mehmed my Hawk (1961) ve Güzin Dino tarafından Fransızcaya çevirilen Mèmed le Mince (1961) aynı yıl yayınlanmış ve Yaşar Kemal’in 1980lerin sonuna kadar Türkçe yazan yazarların dünya çapında tanınan en önemlisi olarak bilinmesine giden yolda öncü olmuşlardır. İngilizceye ve Fransızcaya yapılan bu iki çevirinin yan metin ve metin incelemesi yöntemiyle karşılaştırmalı olarak incelenmesi çevirilerde birbirine benzer ve farklı stratejilerin kullandığını göstermektedir. Kullanılan kısaltma, silme ve/ veya ekleme gibi stratejiler ve çevirilerle birlikte sunulan yan metinler İnce Memed ve Yaşar Kemal’i bir yazar ve ilk roman olmaktan öteye taşımış ve Türk edebiyatını metonomik (düzdeğişme) olarak temsil eden birer öğeye dönüştürmüştür. Bu iki çeviri Batı dünyasında eleştirmenler ve okurlar tarafından beğeniyle karşılanmıştır. Yaşar Kemal’in biçemini ve evrensel bir epik anlatı olarak gördükleri romanıyla ilgili bu yorumlar yazarın Türkiye’deki ününün şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır. Tanıtım yazıları ve olumlu eleştiriler Türkiye’de romanların yanmetinleri ve yazar hakkında çıkan tüm yazılarda kullanılmıştır. Bu makalede Yaşar Kemal’in bu ilk çevirilerinin yazarın kaynak kültürdeki konumunu nasıl etkilediğini ve öne çıkarılan sözlü kültürden esinlenen epik anlatıcı kimliğinin bu çevirilerde nasıl yeniden yazıldığı irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Yaşar Kemal, İnce Memed, yeniden yazım, düz değişmece

Memed, My Hawk, Mèmed Le Mince and İnce Memed as metonymies and rewritings

Öz

This article aims to comparatively analyze the first translations of Yaşar Kemal's first novel, İnce Memed (1955), into English and French, and examine the role of these translations in establishing the author's international reputation. Mehmed my Hawk (1961), translated into English by Edouard Roditi, and Mèmed le Mince (1961), translated into French by Güzin Dino, were published in the same year and pioneered the way Yaşar Kemal was known as the world-renowned most important Turkish writer until the end of the 1980s. The comparative analysis of these two translations into English and French using paratextual and textual analyses shows that similar and different strategies are used in the translations. Strategies such as summarizing, omissions and/or additions used and the paratexts presented together with translations moved İnce Memed and Yaşar Kemal beyond being a writer and his first novel, and transformed them into figures that represent metonymically Turkish literature. These two translations have been well-received by critics and readers in the Western world. Reviews of Yaşar Kemal's style and his novel, which they see as a universal epic narrative, played an important role in reshaping the author's reputation in Turkey. Review articles and criticisms that were published abroad were used in Turkey, especially in the paratexts of his novels. In this article, how these first translations of Yaşar Kemal affected the author's position in the source culture and how his identity as the epic narrator, highly influenced by the oral culture, was rewritten through these translations will be investigated.

Anahtar Kelimeler

Yaşar Kemal, İnce Memed, Rewriting, Metonymic

Kaynakça

• Bartsch, P. (1999): Kritik der deutschen Übersetzungen von Yaşar Kemals Ince Memed. Magisterarbeit, Türkologie. Otto Friedrich Universität, Bamberg.
• Dündar, L. (2017). The Re-Materialization of Yaşar Kemal’s Teneke at the Crossroads of Genres. Art ve Sanat Dergisi (7), 265-274.
• Kaya, B. (2007). The Role of Thilda Kemal in the Recreation of Yaşar Kemal’s Literature in English. Unpublished Master Thesis submitted to Boğaziçi University.
• Eriş, E. (2019). How is cultural terminology handled in translation? The Legend of the Thousand Bulls . RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi , (16) , 545-558 . DOI: 10.29000/rumelide.619042.
• Genette, Gerard (1997). Paratexts: Thresholds of Interpretation. Cambridge: Cambridge University Press.
• Kaya Soykan, D. (2020). The Translatability of Cultural Elements in Yaşar Kemal’s Orta Direk. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 37 (2) , 389-405 . DOI: 10.32600/huefd.744255.
• Kemal, Y. (2004). Ince Memed. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
• Kemal, Y. (1961). Memed, My Hawk (trans. by. Edouard Roditi). London: Collins and Harvill Publishing.
• Kemal, Y. (1961). Mèmed le Mince (trans.by Guzine Dino). Paris : Gallimard
• Lefevere, A. (1992). Translation Rewriting and Manipulation of Literary Fame. London and New York: Routledge.
• Moran, B. (2002). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 2. İstanbul: İletişim Yayınları
• Paker, S. (2000). Turkish. Oxford Encyclopedia of LiterayTtranslation into English (ed. David Cohen). London: Oxford Press
• Pym, A. (1998). Method in Translation History. Manchester: St.Jerome Publishing
• Tymoczko, M.1(999). Translation in a Post-Colonial Context. Manchester: St.Jerome Publishing.
• Yücel, F. (2006). Sanal Dünyanın Çeviriye Etkileri: Almanca'da Farklı Bir Yaşar Kemal İmgesi. Translation Studies in the New Millenium (4), 133-144.
• Yılmaz, S. (2013). Yaşar Kemal’in “İnce Memed” Romanı İle Fransızca Çevirisi Üzerine Dilbilim ve Çeviri İncelemesi. Turkish Studies (8/10), 743-754.