Fishelov’un modeline göre Memleket Hikâyeleri’ndeki karakterlerin tespiti

Yıl 2022, Sayı: 31, 785 - 798, 21.12.2022

Ayşe Sandıkkaya Aşır

https://doi.org/10.29000/rumelide.1222118

Öz

Roman, hikâye, tiyatro, hatıra ve mizah gibi edebiyatın neredeyse her türünde kalem oynatmış olan Refik Halit Karay, Servet-i Fünûn ve Fecr-i Âti yazarlarının yanı sıra Batılı yazarları da okuyarak kendi üslubunu oluşturmuş, akıcı bir İstanbul Türkçesi kullanarak Anadolu’yu tüm samimiyetiyle anlatmayı başarmıştır. Anadolu’nun ve Anadolu insanının kötü tarafları kadar iyi taraflarının da olduğu üzerinde duran Refik Halit, bunu gösterebilmek için insanları çok iyi gözlemlemiş, ayrıntıya boğulmadan ve detaylı tasvirlere girişmeden son derece canlı, sanki içimizden biriymiş gibi olan kişiler kurgulayabilmiştir. Refik Halit’in hikâyelerinde de gördüğümüz gibi pek çok eserde karşımıza çıkan çok yönlü kişileri inceleyebilmek için başta Forster olmak üzere pek çok teorisyen çeşitli tipolojiler geliştirmiştir. Forster’ın tipolojisi uzun süre geçerliliğini korumuş olmakla birlikte düz-yuvarlak ayrımının yetersizliği Harvey ve Hochman gibi isimlerin çok daha detaylı olan tipolojiler geliştirmelerine ortam hazırlamıştır. Fishelov da “Types of Character, Characteristics of Types” isimli makalesinde hem Forster’ı hem de Harvey ve Hochman’ı eleştirdikten sonra kendi dörtlü tasnifini ortaya koymuştur. Karakterleri; “saf tip”, “birey benzeri tip”, “tip benzeri birey” ve “saf birey” olmak üzere dört kategoriye ayırarak incelediği modeliyle karakterlerin zaman zaman görmezden gelinen veya herhangi bir kategoriye dâhil edilemeyen özelliklerinin ortaya çıkarılmasına yardımcı olmuştur. Bu çalışmada Memleket Hikâyeleri’nde yer alan on sekiz hikâye Fishelov’un dörtlü tipolojisine göre incelenmiş olup karakterlerin hangi kategoride değerlendirilebileceği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Refik Halit Karay, Memleket Hikâyeleri, Fishelov, karakter

Determination of the characters in the Hometown Stories According to Fishelov's Model

Öz

Refik Halit Karay, who has written in almost every genre of literature such as novels, stories, plays, memoirs and humor, has created his own style by reading Servet-i Fünûn and Fecr-i Âti writers as well as Western writers, and has managed to describe Anatolia with all sincerity by using a fluent Istanbul Turkish. Refik Halit, who emphasizes that Anatolia and Anatolian people have good sides as well as bad sides, has observed people very well in order to show this, and has been able to fictionalize people who are extremely vivid, as if they were one of us, without drowning in details and without engaging in detailed descriptions. As we can see in Refik Halit's stories, many theorists, especially Forster, have developed various typologies to analyze the multifaceted people we encounter in many works. Although Forster's typology remained valid for a long time, the inadequacy of the flat-round distinction paved the way for names like Harvey and Hochman to develop much more detailed typologies. In his article "Types of Character, Characteristics of Types", Fishelov, after criticizing both Forster and Harvey and Hochman, put forward his own fourfold classification. With his model, which analyzes characters by dividing them into four categories: “pure type”, “individual-like type”, “type-like individual” and “pure individual”, he helped to reveal the characteristics of characters that are sometimes ignored or cannot be included in any category. In this study, fourteen stories in Memleket Hikâyeleri were analyzed according to Fishelov's quadruple typology and it was determined in which category the characters could be evaluated.

Anahtar Kelimeler

Refik Halit Karay, Memleket Hikâyeleri, Fishelov, karakter

Kaynakça

• Dervişcemaloğlu, B. (2014). Anlatıbilime Giriş. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Fishelov D. (1990). Types of Character, Characteristics of Types. Style, Vol. 24/3, 422-439.
• Forster, M. (1982). Roman Sanatı. İstanbul: Adam Yayınları.
• Huyugüzel, Ö.F. (2018). Eleştiri Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Jannidis, F. (2013). Character. The Living Handbook of Narratology. Hamburg University. https://www-archiv.fdm.uni- hamburg.de/lhn/node/41.html.
• Karay, R. H. (2016). Memleket Hikâyeleri. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Özbalcı, M. (1988). Hayatının ve Sanatının Ana Çizgileriyle Refik Hâlid Karay. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 3 (0), 75-92 .
• Margolin, U. (1990). The What, the When, and the How of Being a Character in Literary Narrative. Style, Vol. 24/3, 453- 468.
• Margolin, U. (2005). Character. Routledge Encyclopedia of Narrative Theory. New York: Routledge.
• Prince, G. (2003). A Dictionary of Narratology. Nebraska: University of Nebraska Press.
• Sterne, L. (2015). Tristram Shandy Beyefendi’nin Hayatı ve Görüşleri. İstanbul: YKY.