18. yüzyıl şairlerinden Lem'î ve dîvânı

Yıl 2022, Sayı: 31, 799 - 812, 21.12.2022

Abdullah Uçar

https://doi.org/10.29000/rumelide.1222122

Öz

Lale Devri gibi şatafatlı bir dönemi de içine alan 18. yüzyıl, Osmanlı tarihinde siyasi, sosyal, iktisadi ve askerî alanlarda birtakım düzenlemelerin yaşandığı bir dönemdir. Osmanlı edebiyatındaki değişim ise esas anlamıyla kendini 19. yüzyılın ikinci yarısında gösterir. Klasik, hikemî, bedii ve mahallî üslupların görüldüğü bu dönemde devlet adamlarından istedikleri ilgiyi bulamayan şairler, kaside yerine tarih yazmaya başlamışlardır. Dîvânlar, klasik Türk edebiyatı alanında yapılan araştırmalar içinde önemli bir yer tutmaktadır. Bu eserler, yaklaşık altı yüz yıl süren klasik Türk edebiyatından kalan edebî miraslardır. Dîvânlar yazıldığı yüzyılın ekonomik, sosyal, askerî hayatı hakkında önemli bilgiler ihtiva etmektedir. Bu sebeple de bu eserler üzerine pek çok çalışma yapılmış ve hâlen de yapılmaya devam etmektedir. 18. yüzyılın dîvân sahibi şairlerinden biri olan Lem'î Halil Ağa (ö. 1137/1724-1725), İstanbul’da doğmuştur. Lem'î, öğrenim hayatını tamamladıktan sonra devlet erkânına kâtiplik, paşalara da kethüdalık yapmıştır. Döneminin usta şairlerinden biri olan Lem'î, özellikle tarih düşürmedeki mahareti ile tanınmıştır. Lem'î Halil Ağa 18. yüzyılda yazılan 4 şair tezkiresinde yer almıştır. Hayatı ve ailesi hakkında tezkirelerde detaylı bilgi bulunmamaktadır. Lem'î Halil Ağa’nın Dîvânında dört nazım şekliyle yazılmış şiirler bulunmaktadır. Bu dîvân, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi NEKTY10197 numarada kayıtlı bir mecmuanın içinde yer almaktadır. Bu makalede Lem'î Halil Ağa ve dîvânı tanıtılmaya çalışılacak, şiirlerinden örnekler verilecektir.

Anahtar Kelimeler

18. yüzyıl, klasik Türk şiiri, Lem, dîvân

The 18th century poet Lem'i and his divan

Öz

The 18th century also includes a pompous period such as the Tulip Era. The 18th century was a period in which some arrangements were made in the political, social, economic and military fields for the Ottoman Empire. The change in Ottoman literature is seen in the second half of the 19th century. Classical, wise and local styles are seen in this century. In this period, the poets who could not find the interest they wanted from the statesmen began to write history instead of the ode. Divan studies are very important for the field of classical Turkish literature. These works are literary heritages from classical Turkish literature that lasted for about six hundred years. Divans contain important information about the economic, social and even military life of the century in which they were written. Lem'i Halil Aga (d. 1137/1724-1725), one of the poets of the 18th century who had a divan, was born in Istanbul. After completing his education, Lem'i worked as a clerk for the state officials and as a chamberlain for the pashas. One of the master poets of his time, Lem'i was especially known for his skill in setting history. Lem'i Halil Aga is included in the biographies of 4 poets written in the 18th century. There is no detailed information about his life and family in the biographies. There are poems written in four different verse forms in Lem'i Halil Aga's Divan. This divan is in a journal registered at the Istanbul University Manuscript Library NEKTY10197. In this article, Lem'i Halil Aga and his divan will be introduced and examples of his poems will be given.

Anahtar Kelimeler

18. yüzyıl, klasik Türk şiiri, Lem, dîvân

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu, A. (1985). Nuhbetü’l-âsâr li-zeyli zübdeti’l-eş’âr. Ankara: Gazi Üniversitesi Yay.
• Altuner, N. (1989). Safâî ve tezkiresi inceleme-tenkitli metin-indeks. [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Erdem, S. (1994). Râmiz ve âdâb-ı zurafâ'sı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
• İnce, A. (2018). Tezkiretü’ş-şuarâ. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• İpekten, H., İsen, M., Toparlı, R., Okçu, N., Karabey, T. (1988). Tezkirelere göre divan edebiyatı isimler sözlüğü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Karabey, T. (1998). "Tarih düşürme". Türk dili ve edebiyatı ansiklopedisi. İstanbul: Dergâh Yay.
• Karabey, T. (2011). "Tarih düşürme". TDV İslâm ansiklopedisi, C. 40, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Levend, A. S. (2014). Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Saraç, M. A. Y. (2007). Klâsik edebiyat bilgisi biçim-ölçü-kafiye. İstanbul: 3F Yayınları.
• Şentürk, A. A. & Kartal, A. (2005). Eski Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınevi.
• Yılmaz, K. (2019). Teşrîfâtü’ş-şu’arâ. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Yuvacı, B. (2014). Tuhfe-i Nâilî metin ve muhtevâ. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Cumhuriyet Üniversitesi.