16. Yüzyıl şairlerinden Kara Fazlî’nin Duâ-nâme’si

Yıl 2022, Sayı: 31, 890 - 901, 21.12.2022

Mehmet Akif Yalçınkaya

https://doi.org/10.29000/rumelide.1222139

Cited By: 1

Öz

Klasik Türk edebiyatında mektuplar tebrik, teşekkür, talep, taziye, şikâyet gibi hayata dair hemen her konuda kaleme alınmış ve bu mektuplar muhtevasına göre çeşitli adlarla isimlendirilmiştir. Bu mektup türlerinden birisi de duâ-nâmelerdir. Adından da anlaşılacağı üzere duâ-nâmeler, muhatabına hayır duada bulunmak maksadıyla yazılan mektuplardır. Türk edebiyatında manzum veya mensur pek çok duâ-nâme örneği mevcuttur. Bu makaleye konu olan mensûr duâ-nâme ise 16. yüzyıl şairlerinden Kara Fazlî’ye aittir. Süleymaniye Kütüphanesi Aşir Efendi 314/V numarada kayıtlı nüshanın 99b-102b varakları arasında yer alan bu mektup, “Duâ-nâme-i Hazret-i Şâh-zâde Cüvân-baht Tâle Bekâhu” başlığını taşımaktadır. Kanunî Sultan Süleyman’ın oğullarından Şehzâde Mustafa’ya hitaben kaleme alınmıştır. Fazlî, Allah’a hamd ve sena ile mektubuna başlar. Kanunî Sultan Süleyman’ın İran üzerine sefere çıktığı esnada bu güzel şehre ziyaret fırsatı bulduğunu ifade eder. Şehrin doğal güzellikleri karşısında hayranlığını gizleyemeyen müellif Amasya’dan övgüyle bahseder. Ardından Şehzade Mustafa hakkında övgü dolu sözlerini sıralar. Şehzâdenin cömertliği, adaleti, cesareti ve bilgeliği gibi güzel hasletlerini samimi bir dille beyan eder. Son kısımda ise Şehzâdenin yüce makamının daim olması, düşmanlarına karşı daima muzaffer olması gibi hususları dile getirmek suretiyle muhatabına hayır dualarda bulunur. Bir kıta ile mektubunu tamamlar. Ağırlıklı olarak Arapça ve Farsça kelime ve tamlamaların kullanıldığı bu mektupta secili ifadeler, bir takım teşbih ve tasvirler dikkati çeker. Bir kısmı Fazlî’nin kendine ait bir kısmı ise Arap ve Fars edebiyatlarından muhtelif nazım şekillerindeki şiir örnekleri metinde yer alır. Bu makalede önce Fazlî’nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. Ardından mektubun muhtevası değerlendirilmiş ve mektubun çeviri yazılı metni sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı, Kara Fazlî, nesir, mektup, duâ-nâme

Duâ-nâme of Kara Fazlî, one of the 16th century poets

Öz

In classical Turkish literature, letters were written on almost every subject related to life such as congratulations, thanks, requests, condolences, complaints, and these letters were named with various names according to their content. One of these letter types is dua-names (prayer-letters). As the name implies, dua-names are letters written with the aim of giving blessings to the addressee. There are many examples of duâ-nâme in verse or prose in Turkish literature. The prose duâ-nâme, which is the subject of this article, belongs to Kara Fazlî, one of the 16th century poets. This letter, which is among the pages 99b-102b of the copy registered in the Süleymaniye Library No. 314/V, carries the title "Duâ-nâme-i Hazret-i Şâhzâde Cüvân-baht Tale Bekâhu". It was addressed to Şehzade Mustafa, one of the sons of Suleiman the Magnificent. Fazlî begins his letter with praise and eulogy to Allah. The author, who could not hide his admiration for the natural beauties of the city, speaks highly of Amasya. Then he rehearses his words of praise about Prince Mustafa. He sincerely declares the good traits of the prince, such as generosity, justice, courage and wisdom. In the last part, he makes good prayers to his addressee by mentioning the issues such as the fact that the prince's high rank is permanent and he is always victorious against his enemies. He completes his letter with a stanza. In this letter, in which mainly Arabic and Persian words and phrases are used, rhymed expressions, some similes and descriptions draw attention. Poetry samples that some of which belong to Fazli himself and some of it in various verse forms from Arabic and Persian literatures, are included in the text. In this article, firstly, information about Fazlî's life and works is given. Then, the content of the letter was evaluated and the transcription text of the letter was presented.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı, Kara Fazlî, nesir, mektup, duâ-nâme

Kaynakça

• Ahmed ibn Ali el-Manînî. (1870). Şerhü’l-Yemînî bi’l-Fethi’l-Vehbi alâ-Tarîki’l-Utbî,Kahire: el-Matbaat el-Vahabiye.
• Aksoy, H. (2001). Kara Fazli. İslam Ansiklopedisi (C. 24, s. 360-361). İstanbul: TDV Yay.
• Cilacı, O. (1994). “Dua”, TDVİA, 9, İstanbul: TDV Yay.
• Deniz, S. (2008). Kadızâde Mehmed İlmî’nin Sultan IV. Murad İçin Yazdığı Manzum Duânâme’si, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 1,9-40.
• Gökçe, R. (2006). Eski Türk Edebiyatında Mektup ve Bir Mecmû’a-i Münşeât. Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
• İnce, Ö. (2007). İnşâ-i Merğûb ve İlm-i İnşâ’da Müstamel Lügaler (İnceleme-Metin). Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi
• Köksal, M. F. (2013). Hayâlî, Abdulkerîm-zâde. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü.
• Kutlar, F. S. (2009). Klasik Türk Edebiyatında Çâr-Ender-Çâr ve Kara Fazlî’nin Kasidesi, Türkbilig, 17, 92-115.
• Mutçalı, S. (1995). Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık Yayınları.
• Özkan, M. (1996). Şair Fazlı ve Gül ü Bülbül’ü. İlmî Araştırmalar, 3, 81-86.
• Özkat, M. (2005). Kara Fazlî’nin Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Qarîb, Y. (1955). Mesnevî-i Tuhteftü’l-IrakeynHakanî-i Şirvanî, Çaphane-i Sipihr: Tahran.
• Sinan Nizam, B. (2021). Geçmiş Olsun Dileklerini İleten Mensur ve Manzum Metinler: Iyâdetnâme ve Sıhhatnâmeler. Osmanlı Araştırmaları, LVII, s. 245-281.
• Uzun, M. İ. (2017). Şol Cennetin Irmakları. Keşkül, 43, 18-27.
• Yalçınkaya, M. A. (2021). 16. Yüzyıl Şairlerinden Kara Fazlî’nin Tehniyet-nâme’si. ÇÜTAD Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 6, 842-865.
• Yazar, S. (2017). Kara Fazlî’nin Eserlerine Dair Yeni Bilgiler. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 18, 525-562.
• Zavotçu, G. (2013). Fazlî. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü.
• İnternet kaynakları
• http://remzikilic.com/kanuni-sultan-suleyman-devri-osmanli-devletinin-iran-safevi-siyaseti.html#:~:text=Kanuni%20devrinde%20Osmanl%C4%B1%20kuvvetleri%2C%20%C4%B0ran,dir%20(1553%2D1554).
• https://www.hadiskitaplari.com/riyazus-salihin/riyazus-salihin-564-nolu-hadis
• https://www.kuranmeali.com
• https://tr.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eehzade_Mustafa