Sanatsal ürünlerin farklı bir dile aktarımında dikkat edilecek hususlar: Wilhelm Busch’un klasiği Max ve Moritz

Yıl 2023, Sayı: 32, 1656 - 1672, 21.02.2023

Betül Yalçınkaya Akçit

https://doi.org/10.29000/rumelide.1253868

Öz

Retorik bir yapının ve etkileyici bir dilin ön planda olduğu edebi metinlerin çevirisinde dikkat edilmesi gereken hususlar diğer metin türlerine göre daha fazladır. Zira söz konusu olan bir yazarın belirli ölçütler belirleyerek oluşturduğu bir metindir. Bu noktada yazarın hangi edebi türü seçtiği, hangi dönemde yazdığı, mesajını nasıl anlatmak istediği gibi belirleyici hususlar bulunmaktadır. Aynı zamanda dil kullanımı, seçilen kelimeler ve biçemsel özellikler de çeviri sürecini zorlaştıran noktalardır. Bundan dolayı çeviri sürecinin üç aşaması olan analiz, transfer ve sentez sürecinde yürütülen yöntem olgusal ve teknik metin çeviri süreçlerinden ayrılmaktadır. Edebi bir eserin çevirisi sadece kelime ve cümle yapısından yola çıkılarak yapılan bir transferden ibaret olmayıp birçok edebi unsurun bir araya geldiği bir süreçtir. Tüm bu sebeplerden dolayı bir edebi metni farklı bir dil ailesine mensup olan başka bir dile hiçbir kayba uğratmadan aktarmak mümkün değildir. Ancak eşdeğerlik konusuna dikkat edildiği takdirde kaynak metne çok yakın bir metin oluşturmak mümkündür. Eşdeğerlik konusunda ise özellikle W. Koller’in belirlediği kriterler üzerinde durmakta fayda vardır. Bahsi geçen eşdeğerlik kriterleri anlamsal, sözdizimsel, fonetik/fonolojik, morfolojik, pragmatik, stilistik, ortografik, iletişimsel ve işlevsel vb. boyuttadır. Bu çalışmada bir Alman klasiği olan Wilhelm Busch’un Max und Moritz adlı eseri ve Türkçe çevirisi Max ve Moritz incelenmiş ve söz konusu olan eşdeğerlik yönleriyle değerlendirilmiştir. Nesrin Çatak tarafından Türkçeye çevrilmiş olan eser, bir prolog ve epilog ile yedi epizottan oluşmaktadır. Çalışmada her bir başlık sayılan bakış açılarıyla incelenmiştir. Bu bağlamda kaynak metni belirleyen dilsel ve yapısal öğelerin hedef dile aktarımı tartışılmış ve bir çeviri eleştirisi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Edebi Çeviri, Çeviri Eleştirisi, Eşdeğerlik, Wilhelm Busch, Max ve Moritz

Kaynakça

• Aktaş, T. & Koçak, M. (2012). Äquivalenz, Adäquatheit und Akzeptabilität in der Übersetzung von Literarischen Texten. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 1 (9), 17-27.
• Busch, W. (2021). Max ve Moritz. (Ç. Nesrin Çatak). İstanbul: Fihrist.
• Kloepfer, R. (1966). Die Theorie der literarischen Übersetzung. Dissertation. Freiburg: Freiburger Schriften zur romanischen Philologie-12.
• Kohrs, J. (2007). Äquivalenz oder ethische Zensur? Zur Übersetzung deutscher Jugendsprachlicher Wendungen ins Litauische. Kalbotyra.
• Koller, W. (2001). Einführung in die Übersetzungswissenschaft. München: Quelle & Meyer.
• Kraus, J. (2007). Wilhelm Busch. Hamburg: Rowohlt.
• Nord, C. (2002). Fertigkeit Übersetzen. Alicante: Editoriel Club Universitario.
• Paschke, P. (2000). Metaphern und andere Probleme der literarischen Übersetzung am Beispiel von Daniele del Giudices „Das Abheben des Schattens vom Boden“. Kassel.
• Ruby, D.(1998). Schema und Variation. Untersuchungen zum Bildergeschichtenwerk Wilhelm Buschs (= Europäische Hochschulschriften. Band 1638). Frankfurt am Main u. a: Lang.
• Snell-Hornby, M. (1986). Übersetzungswissenschaft - eine Neuorientierung: zur Integrierung von Theorie und Praxis. Tübingen: Francke.
• Stolze, R. (2008). Übersetzungstheorien. Tübingen: Narr Verlag.
• Ueding, G. (1986). Wilhelm Busch. Das 19. Jahrhundert en miniature. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
• Wessling, B. (1993). Wilhelm Busch – Philosoph mit spitzer Feder. München: Wilhelm Heyne Verlag.
• Wilss, W. (1977). Übersetzungswissenschaft, Probleme und Methoden. Stuttgart: Klett.
• Wilss, W. (1981). Übersetzungswissenschaft. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
• Zengin, D. ve Perk, D. (2017) Analysekriterien bei der Übersetzung von literarischen Werken anhand der türkischen Märchen. Über-setzen. (Re-)Konstruktionen im Translationsprozess Dr. Kovac Verlag. s. 341-357