“სტამბოლის ქართული სავანე - უმნიშვნელოვანესი კერა თურქულ - ქართული ლიტერატურული ურთიერთობების მკვლევართათვის”

Yıl 2023, Sayı: 33, 1141 - 1153, 26.04.2023

Sudan Altun

https://doi.org/10.29000/rumelide.1283492

Öz

თურქულ-ქართული ურთიერთობები დიდი ხნის ისტორიას ითვლის. დღეს თურქეთი დასავლური ორიენტაციის მქონე, დემოკრატიული ღირებულებების ქვეყანაა, რომელთანაც საქართველოს ახლო კეთილმეზობლური და მეგობრული ურთიერთობები აქვს. ორი ქვეყნის ისტორიის ქარტეხილებმა საერთო კულტურული მემკვიდრეობის, ისტორიის, ლიტერატურის, ეთნოგრაფიული ყოფისა და ტრადიციების მსგავსება განაპირობა. დღეისათვის უკვე საერთო მემკვიდრეობად ქცეულ საგანძურს შესწავლა, დაცვა და წარმოჩენა სჭირდება, რაც საინტერესო არის როგორც ქართველი, ასევე თურქი მკვლევრებისათვის. თურქეთი-საქართველოს პოლიტიკური ურთიერთობა საუკუნეების მანძილზე ვითარდებოდა, ლიტერატურული კონტაქტები კი ამ ორ ქვეყანას შორის მხოლოდ წინა საუკუნეში დაიწყო. ქართველმა მეცნიერებმა თავიდანვე სწორად შეაფასეს და ახალი დროის საქმედ დასახეს თურქული ლიტერტურის თარგმნა. თურქეთის ისტორიისა, თურქული ენისა და ლიტერატურისადმი ინტერესი ყოველთვის იყო საქართველოში, რაც დღესაც არ მინელებულა. უამრავი მონოგრაფია, დისერტაცია, სტატია, გამოკვლევა დაიწერა თურქული ენის თავისებურებების, ქართულ ენაში შემოსული თურქული სიტყვების, თურქულ-ქართული ლიტერატურული ურთიერთობების შესახებ. თურქული ლიტერატურით ქართველი მკითხველის დაინტერესება განსაკუთრებით ბოლო ათწლეულში შეინიშნება. ლიტერატურის კრიტიკოსები ამ მოვლენის გამომწვევ მიზეზებს ასე ხსნიან: ძალიან ბევრი მსგავსება ქართულ და თურქულ კულტურას შორის ერთ-ერთი მთავარი განმაპირობებელი ფაქტორია. ნაშრომში „სტამბოლის ქართული კულტურის სავანე - უმნიშვნელოვანესი კერა თურქულ-ქართული ლიტერატურული ურთიერთობების მკვლევართათვის”, საუბრობს ქართველთა მიერ უცხოეთში დიდი ძალისხმევითა და რუდუნებით ნაგები საგანმანათლებლო კერების შესახებ, მათ მძიმე ხვედრზე, რამდენადაც ჟამთა სიავემ ბევრი მათგანი აღგავა პირისაგან მიწისა, განადგურდა უამრავი ძვირფასი ხელნაწერი, გასხვისდა არაერთი კერა ქართული კულტურისა, მაგრამ მაინც სასიამოვნო ფაქტად რჩება ის, რომ ერთადერთ გამონაკლისად იქცა სტამბოლის ქართული სავანე, სადაც მოღვაწეობდნენ ფილოსოფოსები, სასულიერო პირები, გამორჩეული მოღვაწენი ქართული კულტურისა და მეცნიერებისა, არაერთი ცნობილი ისტორიული პირი.

Anahtar Kelimeler

თურქეთი, საქართველო, ლიტერატურული ურთიერთობები, სტამბოლის ქართული სავანე.

Kaynakça

• ნაჭყებია, მ. (2009). სტამბოლის ქართული სავანის ისტორიიდან, კრებ. თურქულ - ქართული კულტურული პარალელები, თბ. (Nachkebia, M. (2009). Stambolis Savanis İstoriidan, Kreb. Turkul-Kartuli Kulturuli Paralelebi, Tb.)
• ნიკოლეიშვილი, ა. (2015). ქართულენოვანი ზეპირსიტყვიერება და მწერლობა თურქეთში, ქუთაისი. (Nikoleishvili, A. (2015). Kartulenovani Zepirsitkviereba da Mtserloba Turketshi, Kutaisi.)
• ნიკოლეიშვილი, ა. (2010). თურქული დღიურები, ქუთაისი. (Nikoleishvili, A. (2010). Turkuli Dgiurebi, Kutaisi.)
• ნიკოლეიშვილი, ა. (2011). თურქეთში მოღვაწე ქართველი მწერალი და მამულიშვილი, ჟურნ. წელიწდეული, ქუთაისი. (Nikoleishvili, A. (2011). Turketshi Mogvatse Kartveli Mtserali da Mamulishvili, Jurn. Tselitsdeuli, Kutaisi.)
• ფუტკარაძე, შ. (2012). სტამბოლის ქართული სავანე, თბ. (Putkaradze, Sh. (2012). Stambolis Kartuli Savane, Tb.)
• ფუტკარაძე, შ. (1993). ჩვენებურების ქართული, ბათუმი. (Putkaradze, Sh. (1993). Chveneburebis Kartuli, Batumi.)
• ფუტკარაძე, შ. (2002). ქართული საყდარი სტამბოლში, გაზეთი: ,,ლიტერატურული საქართველო”, 27 სექტემბერი. (Putkaradze, Sh. (2002). Kartuli Sagdari Stambolshi, Gazeti: “Literaturuli Sakartvelo”, 27 Sektemberi.)
• შარაძე, გ. (1993). უცხოეთის ცის ქვეშ, წიგნი მესამე, თბ. (Sharadze, G. (1993). Utskhoetis Tsis Kvesh, Tsigni Mesame, Tb.)
• ხინთიბიძე, ე. (2011). ქართულ–საზღვარგარეთული ლიტერატურის კვლევის ისტორია, ე. ხინთიბიძის რედაქციით, თბ. (Khintibidze, E. (2011). Kartul-Sazgvargaretuli Literaturis Kvlevis İstoria, E. Khintibidzis Redaktsiit, Tb.)
• დ’ალესიო, ევგენი დალეჯიო. (1990). ქართველები კონსტანტინეპოლში, ფრანგულიდან თარგმნა, შალვა ვარდიძემ, თბ. (D’alesio, Evgeni Dalejio (1990). Kartvelebi Konstantinepolshi, Frangulidan Targmna, Shalva Vardzidzem, Tb.)
• სახალხო გაზეთი, 1911: წერილი სტამბოლიდან, ,,სახალხო გაზეთი”, 1911, 29 ივლისი. (Sakhalkho Gazeti, 1911: Tserili Stambolidan, “Sakhalkho Gazeti”, 1911, 29 İvlisi.)
• ხიმშიაშვილი, ი. (2012) . გურამ ხიმშიაშვილი (მუსტაფა იაკუტი), თურქეთის ქართველები და საქართველო–თურქეთის ურთიერთობების წარსული, აწმყო და მომავალი, კრებ. საქართველო და თურქეთი: კულტურულ ურთიერთობათა ისტორია, დღევანდელობა და პერსპექტივები, კონფერენციის მასალები, თბ. (Khimshiashvili, İ. (2012). Guram Khimshiashvili (Mustafa Yakuti), Turketis Kartvelebi Da Sakartvelo-Turketis Urtiertobebis Tsarsuli, Atsmko Da Momavali, Kreb. Sakartvelo Da Turketi: Kulturul Urtiertobata İstoria, Dgevandeloba Da Perspektivebi, Konferentsiis Masalebi, Tb. )
• გუჯეჯიანი, რ. (2012). ვახტანგ მალაყმაძის (ჰაირი ჰაირიოღლუს) (1936-2002 წწ.) ცხოვრებისა დამოღვაწეობის ძირითადი ასპექტები, კრებ. საქართველო და თურქეთი: კულტურულ ურთიერთობათა ისტორია, დღევანდელობა და პერსპექტივები, კონფერენციის მასალები, თბ. (Gujejiani, R. (2012). Vakhtang Malakmadzis (Hayri Hayrioğlus) (1936-2002 TsTs.) Tskhovrebisa Damogvatseobis Dziritadi Asfektebi, Kreb. Sakartvelo Da Konferentsiis Masalebi, Tb.)
• პოპიაშვილი, ნ. (2018). ფარნა-ბექა ჩილაშვილის სასაზღვრო ფიქრები. https://tetripiala.wordpress.com/ ბოლო ნახვა 26.03.2021. (Popiashvili, N. (2018). Parna-Beka Chilashvilis Sasazgvro Fikrebi, https://tetripiala.wordpress.com/ ბოლო ნახვა 26.03.2021.)
• ჩეკურიშვილი, ბ. (2016). მწერალი ქართულ-თურქულ კულტურულ დიალოგში., https://tetripiala.wordpress.com/ 2016/09/30 ბოლო ნახვა 20. 04. 2021. (Chkurishvili, B. (2016). Mtserali Kartul-Turkul Kulturul Dilogshi., https://tetripiala.wordpress.com/ 2016/09/30 ბოლო ნახვა 20. 04. 2021.)
• გუჯეჯიანი, რ. (2010). ტ. ფუტკარაძე, აჰმედ მელაშვილი – დიდი ქართველი (1922-1980), http://www.chveneburi.net/ka/default.asp?bpgpid =1494&pg=1; ბოლო ნახვა 20.03.2021. (Gujejiani, R. (2010). T. Futkaradze, Ahmed Melashvili – Didi Kartveli (1922-1980), http://www.chveneburi.net/ka/default.asp?bpgpid =1494&pg=1; ბოლო ნახვა 20.03.2021.)
• ჭილაია, ა. (1984). ლიტერატურათმცოდნეობის ცნებები, თბ. (Chilaia, A. (1984). Literaturatmtsodneobis Tsnebebi, Tb.)
• გაფრინდაშვილი, ნ. & მირესაშვილი, მ. (2008). ლიტერატურათმცოდნეობის საფუძვლები, თბ. (Gaprindashvili, N.&Miresashvili, M. (2008). Literaturatmtsodneobis Safudzvlebi, Tb.)
• ცაგარელი, ლ. (2012). ლიტერატურათმცოდნეობის შესავალი, თბ. (Tsagareli, L. (2012). Literaturatmtsodneobis Shesavali, Tb.)
• რატიანი, ი. (2015). ქართული მწერლობა და მსოფლიო ლიტერატურული პროცესი, თბ. (Ratiani, İ. (2015). Kartuli Mtserloba Da Msoflio Literaturuli Protsesi, Tb.)
• ქართული ლიტერატურა მსოფლიო ლიტერატურულ რუკაზე, 2016: კრებული, ქართული ლიტერატურა მსოფლიო ლიტერატურულ რუკაზე, რედ. მარიკა ოძელი, თბ. (Kartuli Literatura Msoflio Literaturul Rukaze, 2016: Krebuli, Kartuli Literaturula Msoflio Rukaze, Red. Marika Odzeli, Tb.)
• საქართველოს ისტორია, 2012: საქართველოს ისტორია, XIII საუკუნიდან XIX საუკუნემდე, თბ. (Sakartvelos İstoria, 2012: Sakartvelos İstoria, XIII Saukunidan XIX Saukunemde, Tb. )
• Çiloğlu, Fahrettin (1994). “Gürcüler” Dünden Bugüne, İstanbul Ansiklopedisi, cilt: 3, İstanbul, 1994, s. 453-454.
• D’allesio, Eugenio Dallegio (2003). İstanbul Gürcüleri (Çev. Fahrettin Çiloğlu), İstanbul: Sinatle.
• Kasap, Murat (2010). Osmanlı Gürcüleri, İstanbul.
• Maçitidze, Elisabed (2012). “İstanbul’daki Gürcü Katolik Kilisesi”, 7. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi, IV, Ankara, s. 289-196.
• Marmara, Rinaldo (2006). İstanbul Latin Kilisesi ve Cemaati, İstanbul.
• Melaşvili, Ahmet Özkan (1968). Gürcüstan Tarih, Edebiyat, Sanat, Folklor, İstanbul.
• Milliyet Gazetesi: “Jilet Kralının Ölümü”, 20 Ağustos 1989, s. 3 ve 10.
• Putkaradze, Şuşana (2012). İstanbul Gürcü Ocağı, Tbilisi.
• Yentürk, Nejat (2008). “Paul Zazadze’nin Yarattığı Dev Marka: Zaza”, Oda Sanat Dergisi, sayı: 17 (http://www.odasanat.org/index.php/2008/02/paul-zazadze%E2%80%99nin-yarattigi-dev-markazaza/ Erişim Tarihi: 20. 01. 2021.)
• Yıldıztaş, Mümin (2012). Osmanlı Arşiv kayıtlarında Gürcistan ve Gürcüler, İstanbul.