Nazizim karşıtı propaganda afişlerinin Saussure, Barthes ve Strauss'un göstergebilim modelleri ışığında ve nefret söylemi bağlamında analizi

Yıl 2023, Sayı: 33, 848 - 876, 26.04.2023

Esra Saniye Tuncer

https://doi.org/10.29000/rumelide.1286014

Cited By: 1

Öz

Tarih boyunca yönetenlerin yönetilenleri denetim ve kontrol altına almak için yararlandıkları propaganda, özellikle savaş dönemlerinde çokça başvurulan bir yöntem olmuştur. I. ve II. Dünya Savaşı dönemlerinde etkisini ve yoğunluğunu artıran propaganda, özellikle II. Dünya Savaşı sırasında Müttefik ve Mihver devletler arasında ayrı bir cephe savaşına dönüşmüştür. Bu dönemde en dikkat çekici olan ise, Müttefiklerin başını çeken Sovyetler Birliği ile Mihver’e öncülük eden Nazi Almanyası arasında kızışan propaganda savaşları olmuştur. Bu çalışmada, II. Dünya Savaşı sırasında Müttefik devletler ve Sovyetler Birliği tarafından yayınlanan Nazi Almanyası karşıtı antifaşist propaganda görsellerinin göstergebilimsel bir analizi gerçekleştirilmektedir. II. Dünya Savaşı (1939-1945) sürecinde doğrudan Nazi Almanyası’nı hedef alan Müttefik devletler ve Sovyet propagandasının ve antifaşizm mitlerinin dönemin afişleri üzerinden inşası ve görsellerin kitleler üzerindeki etki şekli bu araştırmanın temel amacını oluşturmaktadır. Çalışmada, II. Dünya Savaşı döneminde propaganda amaçlı yayınlanmış olan afişler içerisinden amaçlı (yargısal) örneklem metoduna göre belirlenen yedi antifaşist görsel, İsviçreli dilbilimci Ferdinand de Saussure’un ikili göstergebilimsel modeli, Fransız göstergebilimci Roland Barthes’ın çözümleme modeli ve Fransız Antropolog Claude Lévi-Strauss'un semiyotik çözümlemeye kazandırdığı “karŞıtlık anlayışı” ışığında analiz edilmektedir. Çalışmada, Müttefik devletlerin (özellikle Sovyet propagandasının) dönemin afişleri üzerinden antifaşist/ antifaşizan mitleri kullanarak, Nazi Almanyası’na ve Nazizm ideolojisine yönelik kamuoyu algısında nefret söylemi inşa ettiği genel sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Göstergebilim, Nefret Söylemi, II. Dünya Savaşı, Nazi Almanyası, Sovyet Propagandası.

Kaynakça

• Akarcalı, S. (2003). İkinci Dünya Savaşında İletişim ve Propaganda. Ankara: İmaj Yayınevi.
• Akgül, R. F. (2017). Nazi Almanya’sı Örneğinde Propaganda Afişleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(35), 1-22.
• Aydemir, B. (2021). II. Dünya Savaşı Sonrasında (1945-1950) Türkiye’nin İktisadi Durumu ve Sosyal Hayatta Yaşanan Gelişmeler. İçtimaiyat Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 73-89.
• Barthes, R. (1985). Yazı nedir? (Çev. O. Demiralp ve başk.). İstanbul: Hil Yayınları.
• Barthes, R. (1998). Çağdaş Söylenler. (Çev. T. Yücel) İstanbul: Metis Yayınları.
• Berger, A. A. (1996). “Göstergebilimsel Çözümleme”. (Çev. N. Bayram). Kitle İletişiminde Çözümleme Yöntemleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi E.S.B.A.Ç. Vakfı Yayınları, 11-41.
• Berger, J. (2015). Bir Fotoğrafı Anlamak. (Çev. B. Eyüboğlu). İstanbul: Metis Yayınları.
• Boyraz, B. ve Cantürk, A. (2014). Amerika Birleşik Devletleri Örnekleminde İkinci Dünya Savaşı Dönemi Savaş Bonosu Posterleri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(4), 855-869.
• Bozkanat, E. (2021). Algı Yönetimi ve Propaganda: Nazi Almanyası Üzerinden Bir Değerlendirme. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 16(55), 74-94.
• Büker, S. ve Onaran, O. (1985). Sinema Kuramları. (Der.) Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Chomsky, N. (2005). La Propaganda. In E. L. Proaño, Chasqui. Revista Latinoamericana de Comunicacion. revistachasqui.org.
• Clark, T. (2011). Sanat ve Propaganda. İstanbul: Ayrıntı.
• Çakı, C. ve Gülada, M. O. (2019). Birinci Dünya Savaşı'nda Zulüm Propagandasının Kullanılması: İtilaf Devletleri'nin Alman Karşıtı Propaganda Posterleri Üzerine İnceleme. 5, 238-260.
• Çakı, C. (2018). Nazi Almanyası Etkisindeki İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'nin Propaganda Posterleri Üzerine İnceleme. Selçuk İletişim, 11 (2), 252-272.
• Çakı, C. (2019). Birinci Dünya Savaşındaki İtalyan Propaganda Afişlerinde Almanlara Yönelik Nefret Söylemi. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi - İAÜD, 11(1), 21-38.
• Çetin, B. N. (2014). Propaganda Olgusu ve Propagandanın Amerikanlaşması. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(2), 239-265. .
• Çınar, B. (2019). İkinci Dünya Savaşı’nın Başladığı Gün Avrupa’daki Durum: Ülkelerin Savaşa Hazırlık Durumları ve Bunun Savaşa Yansıması. Akademik Bakış, 13(25), 239-266.
• Doğan, İ. (2015). Propaganda Aracı Olarak İnternet: Kayseri İli Merkez Seçmeni Üzerine Bir Alan Araştırması. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 3(2), 296-319.
• Doğan, İ. (2020). Siyasal Propaganda ve Sosyal Medya. Ahi Evran Akademi, 1(2), 1-13.
• Domenach, J.-M. and Padua, C. T. de. (2001). A Propaganda Politica. 04 01, 2023. tarihinde www.ayreseferreira.com. adresinden alındı
• Erkış, İ. U. ve Summak, M. E. (2011). Propaganda ve Dış Politika. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 14(1-2), 269-292.
• Erkman, F. (1987). Göstergebilime Giriş. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Erkman, F. (1991). Anlam, Çeviri, Karşılaştırma. İstanbul: ABC Kitabevi, 1991.
• Fiske, J. (1996). İletişim Çalışmalarına Giriş. (Çev. S. İrvan). Ankara: Ark Yayınları.
• Geçikli, F. (2012). Geçmişten Günümüze Propaganda Kavramı. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 0(9), 265-276.
• Guiraud, P. (1990). Göstergebilim. (Çev. M. Yalçın). Sivas: Önder Matbaacılık.
• Gülada, M. O. ve Çakı, C. (2019). İkinci Dünya Savaşı'nda Sovyet Partizanlara Yönelik Hazırlanan Propaganda Posterleri Üzerine İnceleme. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 6(17), 123-143.
• Gürgen, H. (1990). Propaganda. Kurgu Dergisi, ( 8), 135-157.
• Huang, H. (2015). Propaganda as Signaling. Comparative Politics, 47(4), 419-444.
• Kağnıcı, G. (2017). Kral Yazıtlarındaki Propaganda Biçimleri: Erhanedanlar Döneminden Eski Babil’in Sonuna Kadar. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(27), 125-135.
• Karaca, M., Çakı, C. ve Darı, A. B. (2021). Büyük Vatanseverlik Savaşı’nda Savaş Suçu Bağlamında Sovyetler Birliği Propagandasında Nazi Almanya’sının Sunumu. Uluslararası Suçlar ve Tarih / International Crimes and History(22), 75-106.
• Karaoğlu, G. (2018). "Dilbilim". E. İ. Hıdıroğlu içinde, Göstergebilim. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını .
• Kıran, Z., & Kıran, A. (2000). Yazınsal Okuma Süreçleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Kıran, Z. (1996). Dilbilim Akımları. Ankara: Onur Yayınları.
• Köseoğlu, Y. ve Al, H. (2013). Bir Siyasal Propaganda Aracı Olarak Sosyal Medya . Akademik İncelemeler Dergisi (Journal of Academic Inquiries), 8(3), 103-125.
• Little, A. T. (2016). Propaganda and Credulity. Games and Economic Behavior(102 (2017)), 224-232.
• Özlü, H. (2012). Arşiv Belgelerine Göre, İkinci Dünya Savaşı’nda İzmir ve Trakya’nın Savunmasına Yönelik Türk- İngiliz Heyetlerinin Görüşmeleri ve Alınan Önlemler. ÇTTAD, XII(24), 233-253.
• Pehlivanoğlu, M. (2020). Bir Siyasal İletişim Modeli Olarak Propaganda: Hitler-Stalin Karşılaştırmalı Analizi. 02 19, 2022 tarihinde https://daktilo1984.com/forum/bir-siyasal-iletisim-modeli-olarak-propaganda-hitler-stalin-karsilastirmali-analizi/ adresinden alındı
• Rifat, M. (1996). Göstergebilimcinin Kitabı. İstanbul: Düzlem Yayınları.
• Rifat, M. (1998). XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilimin Kuramları, I ve II. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Rifat, M. (2013). Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür yayınları.
• Quaranto, A. and Stanley, J. (2021). Propaganda. In J. K. (eds.), The Routledge Handbook of Social and Political Philosophy of Language. (pp. 125-146).
• Saussure, F. D. (1978). Dilbilim: Genel Dilbilim Dersleri. (Çev. B. Vardar). Ankara: TDK Yayınları.
• Sezer, N. ve Yılmaz Sert, N. (2014). “TV Kamu Spotu Reklamlarının Medya Okuryazarlığı Çerçevesinde Kullanılması: “Çocuk ve Medya Hareketi” TV Kamu Spotu Reklamının Göstergebilimsel Çözümlenmesi”. İletişim Araştırmalarında Göstergebilim/Yazınsaldan Görsele Anlam Arayışı. Editör: Ahmet Güneş. Konya: Literatürk Academia, 11-47.
• Taylan, A. (2018). "Yapısalcılık". E. İ. Hıdıroğlu içinde, Göstergebilim. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını .
• TDK. (2022). Çevrimiçi Sözlüğü. https://sozluk.gov.tr/.
• Tuncer, E. S. (2021a). "Nazi Almanyası’nda Antisemitist Çocuk Kitaplarının Propaganda Amaçlı Kullanımı: Göstergebilimsel Bir Bakış". E. A. Aydemir içinde, Gelenekselden Dijitale Siyasal İletişim Çalışmaları (s. 113-135). Eğitim Yayınevi.
• Tuncer, E. S. (2021b). Reklam Göstergebilimi. İstanbul: Kriter.
• Tuncer, E. S. (2022). Göstergebilimin El Kitabı. Konya: Literatürk.
• Uçkaç Altun, S. (2010). Hitler Almanyası’nda Sanat ve Propaganda. Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(5), 23 – 39.
• URL-1. (2020). Çevirileriyle 2. Dünya Savaşı Sovyet Propaganda Afişleri. 01 24, 2022 tarihinde ER, Çağan: https://tarihlerle.com/cevirileriyle-2-dunya-savasi-sovyet-propaganda-afisleri adresinden alındı
• URL-2. (tarih yok). 2. Dünya Savaşı. 01 24, 2022 tarihinde Wikipedi: https://tr.wikipedia.org/wiki/II._D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1 adresinden alındı
• URL-3. (tarih yok). II. Dünya Savaşı'nda Sovyet Propagandası. 01 23, 2022 tarihinde https://tr.wikipedia.org/wiki/II._D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1%27nda_Sovyet_propagandas%C4%B1 adresinden alındı
• URL-4. (tarih yok). 2. Dünya Savaşı Propaganda Afişleri. 02 02, 2022 tarihinde https://www.google.com/search?q=2.+d%C3%BCnya+sava%C5%9F%C4%B1+propaganda+afi%C5%9Fleri adresinden alındı
• Vardar, B. (1982). Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri. Ankara: TDK Yayınları.
• Vardar, B. (1988). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: ABC Yayınları.
• Vardar, B. vd. (1999). XX. Yüzyıl Dilbilimi. İstanbul: Multilingual Matbaa 70.
• Yavuzer, A. (2014). I. ve II. Dünya Savaşları Sırasında Basılan Savaş Afişleri. Yüksek Lisans Tezi . İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yetkiner, B. (2018). "Ferdinand De Saussure'ün Göstergebilim Yaklaşımı". E. İ. Hıdıroğlu içinde, Göstergebilim. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını .
• Yılmaz, A. (2018). "Göstergebilimde Temel Kavramlar ve Tarihsel Çerçeve". E. İ. Hıdıroğlu içinde, Göstergebilim. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Yücel, T. (2008). Yapısalcılık. İstanbul: Can Yayınları .