Darîr’in Sîretü’n-Nebî adlı eserinde Birince kelimesi

Yıl 2023, Sayı: 34, 291 - 297, 22.06.2023

Aybüke Hüsna Dalkılıç

https://doi.org/10.29000/rumelide.1316146

Öz

Erzurumlu Darîr’in en önemli eseri olan Sîretü’n-Nebî, Eski Anadolu Türkçesi döneminde sade dille ve didaktik tarzda kaleme alınmıştır. Siyer kitaplarının içinde en önemli eser olmasını sağlayan nedenler arasında zengin söz varlığına sahip, hacimli bir eser olması yatmaktadır. Sahip olduğu bu söz varlıkları geçmişten beri anlam karışıklığına uğrayan ve birbiriyle biçim olarak da karıştırılan bazı kelimelere açıklık getirmektedir. Anlam karışıklığına uğrayan kelimelerden biri de ‘’birince’’dir. Birince kelimesi ilk kez Eski Anadolu Türkçesi döneminde görülmektedir. Bu kelime sözlüklerde iki şekilde karşımıza çıkmakta ve anlamlarından biriyle aynı olan bir nice ile karıştırılmaktadır. Bu karışıklığı ortadan kaldırmak için Sîretü’n-Nebî büyük bir hazinedir. Bu çalışmada birince ve bir nice kelimelerinin birbirinden farklı bir anlam ihtiva ettiği iddiasından hareketle araştırmada bulunulmuştur. iki kelime arasında anlam farklılığının olup olmadığını tespit etmek için Sîretü’n-Nebî eserindeki örnekler incelenecektir. Bu inceleme Eski Anadolu Türkçesi ve Türk Dili araştırmalarına katkı sağlamak amacıyla yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Birince, Bir nice, Sîretü’n-Nebî, Göçüşme, Erzurumlu Darîr

Kaynakça

• Akar, A. (2021). Türk Dilinde “Ayakta Durmak” Eylemi ve Sorut- Fiili Üzerine. IX. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, 101.
• Akar, A. (2008). Dede Korkut Kitab’ında tur- Fiili. Electronic Turkish Studies, 3.1.
• Caferoğlu, A. (2011). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara (2. Baskı)
• Clauson, G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford.
• Devellioğlu, F. (2002). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Ölker, P. (2008). Birince Kelimesi Üzerine. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (23), 99-110.
• Tekin, T. vd., (1995). Türkmence-Türkçe Sözlük. Simurg Yayınları, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 18, Ankara.
• Tulu, S. (2013). "Dede Korkut’ta Yeni Okuma Önerileri ve Düzeltmeleri Üzerine". Geçmişten Geleceğe Türkçe Elginkan Vakfı I. Türk Dili ve Edebiyatı Kurultayı Bildirileri, 17-19.
• TDK, Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü I-VIII, (2019). Türk Dil Kurumu Yayınları. Ankara (Birinci cilt 5. Baskı, diğerleri 4.Baskı)
• Yavuz, O (2006). Anadolu Türkçesiyle Yapılan En Eski Tezkiretü’l-Evliyā Tercümesi ve Dil Özellikleri (İnceleme-Gramer-Metin), Konya: Tablet Kitabevi.
• Yavuz, O., & Küçükballı, F. N. (2017). Erzurumlu Darîr’in Sîretü’n-Nebî Adlı Eserinden Eski Anadolu Türkçesinin Söz Varlığına Katkılar. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (38), 353-380.