Necib Mahfûz’un “El Liss ve’l Kilâb (Hırsızla Aynasızlar)” adlı roman çevirilerinin çeviri stratejileri kapsamında karşılaştırılması (Çeviri eşdeğerliliği ve eşdeğersizliği açısından incelenmesi)

Yıl 2023, Sayı: 34, 1085 - 1101, 22.06.2023

Ercan Baran

https://doi.org/10.29000/rumelide.1316248

Cited By: 1

Öz

Necip Mahfûz (1911-2006) anlatı sahasında tanınmış Mısırlı bir romancıdır. Bu tanınmasını Nobel edebiyat ödülü alarak daha da perçinlemiştir. Yazarın edebi ürünleri pek çok dile çevrildiği gibi Türkçeye de çevrilmiştir. Yazar akademik çevrelerinde ilgisini cezbetmiştir. Yazar sembolik kullanımlara özel önem vererek eleştirilerini özellikle bu anlatılarında vermiştir. Yazarın romanları Türkçe’ye genelde aradil İngilizce’den çevrilmiştir. Çeviri işini yapan mütercimler anlamda büyük kayıplar yaşanmasına sebep olmuştur. Ancak çevirisini bu makalemizde inceleyeceğimiz Rahmi Er kaynak dilden erek dile yaptığı çeviride eşdeğerliliği büyük oranda sağlamıştır. Ancak Türkiye’de yapılan çevirilerin ara dil İngilizceden yapıldığı göz önüne alındığında yapılan çevirilerde biçimsel ve dinamiksel eşdeğerliliğin sağlanamadığını ve mütercimler tarafından eşdeğersizliğin öncelendiğini görüyoruz. Eşdeğersizlik stratejisini ben öneriyorum ve uygulamasını bu makalede yapıyorum. Asıl metnin anlamını erek dile aktarma çabası anlamına gelen çeviride eşdeğerlik ve eşdeğersizlik çeviride asıl unsurların başında gelmektedir. Çevirilerin başarılı olabilmesi için bazı stratejilerin kullanılması da kaçınılmazdır. Edebi metin çevirilerinde çevirmen, sadece eşdeğerlilikle de yetinmemeli, kaynak metnin mesajını, işlev, üslup, iletişim ve kültürel açılardan hedef dile en doğal biçimde aktarabilmelidir. Bu amaçla Necib Mahfûz’un altı çevirisi eşdeğerlilik açısından on bir cümle olarak karşılaştırılmış farklı olan yerler eşdeğerlilik ve eşdeğersizlik stratejileri kapsamında incelenmiştir. Ayrıca bu çevirilere Google çevirisi de farkındalık yaratmak amacıyla ilave edilmiştir. el-Lıss ve’l Kilâb (Hırsızla Aynasızlar) çevirisi incelendiğinde uyarlama ve yerlileştirme, ekleme, perspektif kaydırma (yer değiştirme) biçimsel eşdeğerlik, dinamiksel eşdeğerlik ve iletişimsel çeviri stratejilerinin Rahmi Er çevirisinde başarı ile uygulandığı görülmektedir. Mütercim Rahmi Er bu stratejileri uygulamada büyük ölçüde başarı sağlamıştır. Ancak Avi Pardo’nu ara dilden yaptığı çeviri için aynı şeyi söylemek mümkün gözükmemektedir. Avi Pardo Arapça bilmeyişi dolayısıyla ara dil İngilizceden yaptığı çevirisiyle eşdeğersizliği öncelemiş gibidir.

Anahtar Kelimeler

Necip Mahfûz, el-Lıss ve’l Kilâb (Hırsızla Aynasızlar ), Eşdeğerlilik, Eşdeğersizlik, Çeviri stratejileri

Kaynakça

• Aksoy, N. B. (2002). Geçmişten günümüze yazın çevirisi (1. bs.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Aktaş, T. (1996). Çeviri işlemine genel bir bakış. Ankara: Orsen Matbaacılık.
• Baker, M. (2011). In Other Words: A coursebook on translation (2. bs.). USA: Routledge.
• Baran, E. (2022). Necib Mahfûz’un “Evlâdu Hâratinâ” adlı romanının Türkçe ve İngilizce çevirilerinin karşılaştırılması. Rumelide Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi , (26) , 1141-1154. DOI: 10.29000/rumelide.1074099
• Baran, E. (2022). Suçin, Mehmet Hakkı (2012). Dünden Bugüne Arapça’ya Çevirinin Serüveni. Ankara: Kurgan Edebiyat. . RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi , (27) , 950-953. Retrieved from https://dergipark. org.tr/en/pub/rumelide/issue/69505/1107005
• Civelek, Y. & Baran, E. (2020). Necib Mahfuz’un “Esir Üniforması”nın Türkçe Çevirileri Üzerine (Çeviri Stratejileri ve Çeviri Eşdeğerliliği Açısından İnceleme) . Nüsha, 20 (51) , 215-246. DOI: 10.32330/nusha.732698
• Göktürk, A. (2016) Çeviri: Dillerin Dili (12. bs.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
• Mahfouz, N. (1984). The Thief and the Dogs. Çev. M.M. Badawi, Trevor Le Gassick. Cairo: The American University in Cairo Press.
• Mahfûz, N. (1961). el-Lıss ve’l Kilâb. Kahire: Dâru Mısr Littıbâˊa
• Mahfûz, N. (1996). Hırsız ve Köpekler. Çev. Rahmi Er. Konya: Vadi Yayınları
• Mahfûz, N. (2013). Hırsız ve Köpekler. Çev. Avi Pardo. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınları
• Matiu, O. (2008) Translating Poetry . Contemporary Theories and Hypotheses. Professional Communication and Translation Studies. 127-134
• Newmark, P. (1988). A textbook of translation. New York - London: Shanghai Foreign Language education Press.
• Snell-H. M. (2006). The turns of translation studies: new paradigms or shifting viewpoints? Amsterdam; Philadelphia: J. Benjamins Pub.
• Suçin, M. H. (2012). Dünden Bugüne Arapça’ya Çevirinin Serüveni. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları
• Suçin, M. H. (2013). Öteki dilde var olmak: Arapça çeviride eşdeğerlik (2. bs.). İstanbul: Say Yayınları.
• Şevik, Şimşek; Şimşek Fatih (2021): Kuramdan Uygulamaya Çeviri Eğitimi. 1 Baskı. İstanbul: Çizgi Yayınları
• Venuti, L. (2004). The translator’s invisibility: a history of translation, London and New York.
• Yıldız, M. (2017) "Türkiye’de Necip Mahfûz literatürüne genel bir bakış", Uluslararası Ortadoğu Kongresi (Dil, Tarih ve Edebiyat), Bildiriler Kitabı II. Cilt 78-87, Ankara.
• Yücel, Faruk (2020): Çevirinin Tarihi. 2. Baskı. İstanbul: Çeviribilim Yayınları
• Yılmaz, C. (2021) “Polislere “Aynasız” Denilmesinin Nedenine Yönelik İddia Doğru mu? “ https://www.dogrulukpayi.com/dogruluk-kontrolu/polislere-aynasiz-denilmesinin-nedenine-yonelik-iddia Erişim Tarihi: 20.10.2022