Safiye Erol’un Kadıköyü’nün Romanı isimli eserinde ikilemeler

Yıl 2023, Sayı: 34, 186 - 207, 22.06.2023

Yasin Aydın

https://doi.org/10.29000/rumelide.1317068

Öz

Bir ifadeyi daha güçlü ya da zengin kılmak için eş görevli iki sözcüğün yan yana gelerek oluşturduğu sözcük öbeklerine ikileme denir. İkilemeler hemen hemen her dilde mevcuttur ve kullanıldığı yerlerde anlamı zenginleştirir, güçlendirir. İkilemelerin hemen hemen her dilde var oluşu ve sık kullanımı, bu yapının önemini de göstermektedir. Türk dilinde ikilemelerin tarihi çok eski zamanlara kadar uzanır. Öyle ki Türklerin ilk yazılı belgeleri olan Orhun Abideleri’nde dahi ikilemelere rastlanır ve Türk dilinin her döneminde aynı şekilde ikilemeler hep var olmuştur. Bu makalemizde Türk edebiyatının Cumhuriyet döneminde yaşamış kadın yazarlarımızdan biri olan Safiye Erol’un Kadıköyü’nün Romanı isimli eserinde yer alan ikilemeler tespit edilerek bir sınıflamaya tabi tutulmuştur. Kadıköyü’nün Romanı, Safiye Erol’un yazmış olduğu ilk romanıdır ve yazarımız bu eserini ‘Benim gençlik eserim, kalem tecrübemdir.’ Şeklinde ifade eder. Bu eserin ilk baskısı 1938’de yapılmıştır ve sonradan pek çok kez basılmıştır. Bu makale için ise eserin 2019 yılındaki 264 sayfalık 7.baskısı incelenmiştir. Eserde tespit ettiğimiz birbirinden farklı 198 ikilemeyi kullanım sıklıkları ile birlikte sınıflamaya ve tasnife tabi tutulmuştur. Bunun neticesinde ise yazarın ikileme kullanım tercihlerini, dile olan hâkimiyetine dair tespitlerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Söz varlığı, ikileme, Safiye Erol, Kadıköyü’nün Romanı

Kaynakça

• Aksan, D. (2016). Anlambilim Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Akyalçın, N. (2008). "Ip" Ve "M.P.R.S" Yapılı Türkçe İkilemelere İlişkin Sorunlar. Çağdaş Türk Dili, 336-343.
• Akyalçın, N. (2017). Pekiştirme Sözcükleri, Sıfat Tamlaması veya İkileme Midir? Journal of Awareness, 27-33.
• Ayyıldız, M., & Baytok, R. (2017). Safiye Erol Romanlarında Kadın Olgusu. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 224.
• Ballı, F. (2019). Safiye Erol'un Eserlerinde Tasavvufi Terimler. Yüksek Lisans Tezi, Bartın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bartın.
• Coşkun, C. (2020). Tümceye Kattığı Anlam Bağlamında İkilemeler, s. 117. Homeros, 113-128.
• Coşkun, C. (2021). Cevat Şakir Kabaağlı'nın Romanlarında Deyimler, Atasözleri, İkilemeler, Kalıp Sözler ve Argolar Bağlamında Söz Varlığı. Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Çanakkale.
• Çavdar, Y. (2018). Kemal Tahir'in Devlet Ana Adlı Romanında İkilemeler . Turkish Studies, 132.
• Çimen, E. (2021). İkilemeler Hakkında Bibliyografya Çalışması. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 6, 54.
• Çoraklı, Ş. (2001). Türkçenin Yaratma Gücü: İkilemeler. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Cilt:8, Sayı:17.
• Erdem, M. D. (2005). Harezm Türkçesinde İkilemeler ve Yinelemeler Üzerine. Bahar, 189-225.
• Ergin, M. (2002). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Gülensoy, T. (2000). Türkçe El Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Hatipoğlu, V. (1981). Türk Dilinde İkileme. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Hengirmen, M. (2002). Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Engin Yayınları.
• Kandemir, F. (1949). Edebiyat Alemi Mecmuası.
• Kaplan, M. (1996). Kültür ve Dil. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karahan, L. (2010). Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Tek, Z. (2019). “Zor Vâsıl Olunan Bir Seviyenin İnsanı”: Safiye Erol ve Eserleri. Yarın, 63.
• Tekin, T. (1995). Orhon Yazıtları Kül Tigin, Bilge Kağan, Tonyukuk. İstanbul: Simurg Yayınları.
• Türkçe Sözlük. (1998). Ankara: TDK Yayınları. www.sozluk.gov.tr. adresinden alındı
• Üstünova, K. (1998). Dede Korkut Destanlarında Aralıklı İkilemeler. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi,, 464-470.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• Yastı, M. (2007). Türkçe Deyimlerde Geçen İkilemelerin Ses ve Şekil Özellikleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 51-87.