İdeoloji-folklor bağlamında Sovyet sözde atasözleri

Yıl 2023, Sayı: 34, 1330 - 1339, 22.06.2023

Sadriye Güneş

https://doi.org/10.29000/rumelide.1317437

Öz

Sovyet döneminde hayatın her alanında değişimler yaşanmıştır. İnsanı dönüştürmeye, başka bir ifadeyle Sovyet insanını oluşturmaya yönelik her türlü çaba gösterilmiştir. Dönemin yeni insan tipini oluşturmak amacıyla yaratılan yeni ve totaliter Sovyet dili, aynı anda hem iletişim hem de bir baskı aracı olarak ortaya çıkmıştır. Merkezî dil politikasıyla sistemli bir şekilde düzenlenen, toplum hayatının tüm alanlarını kontrol altına alan bu totaliter dil, özel bir repertuara ve dayatmacı ideolojik bir etkiye sahip olmuştur. Baskıcı devletin sınırları içerisinde işlevsel kılınmış totaliter dilin söylemlerinde folklora da yer verilmiştir. Folklorun ideolojik rolü, halkın yarattığı eserlerin halkın sesi (vox populi) metaforuyla ifade edilebileceği ve geniş kitleler arasında parti görüşlerinin propagandasına önemli katkı sağlayabileceği görüşlerine dayalı olarak belirlenmiştir. Folklorun bir alt türü olan atasözlerinin doğal konuşma sürecinde ortaya çıktıkları söylemine karşın, 1930’lu yıllarda Sovyetler Birliği’nde bunların suni bir şekilde yaratılması yaygın hale gelmiştir. İktidarın amaçları doğrultusunda oluşturulan atasözleri, din karşıtı ve yeni siyasi sistemin lehine propaganda aracı olarak kullanılmıştır. Bu çalışmada ideoloji-folklor bağlamında propaganda potansiyeli yüksek olan Sovyet sözde atasözleri incelenmektedir. Belge tarama, içerik analizi ve karşılaştırma yöntemleri kullanılarak atasözü tanımları, Sovyet döneminin ve dilinin özellikleri, Sovyet atasözlerinin yaratılma nedenleri, yapısal, anlamsal ve işlevsel özellikleri örneklerle ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sovyet atasözleri, sözde atasözleri, totaliter dil, ideoloji, Rusça, Sovyet dili

Kaynakça

• Aksan, D. (1982). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim (Cilt3) (1 b.). Ankara: TDK.
• Aksoy, Ö. A. (1993). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü (Cilt 1). İstanbul : İnkılap Kitabevi.
• Alefirenko, N. F., & Semenenko, N. N. (2009). Frazeologiya i paremiologiya: Uchebnoe posobiye. Moskva: Flinta-Nauka.
• Arhipova, A., & Neklyudov, S. (2013). Fol’klor i vlast’ v “zakrıytom obshtestve”. Russkiy politicheskiy fol’klor. İssledovaniya i publikatsii. (Ed. A. Panchenko). Moskva: Novoe izdatel’stvo, 31-74.
• Bahtin, V. S. (1979). Fol'klor podlinnıy ili mnimıy? Literaturnaya gazeta. 21 fevralya, s. 6.
• Bogdanov, K. A. (2009). Vox populi: Fol’klornıye janrıy sovetskoy kul’turıy. Moskva: Novoe literaturnoe obozreniye.
• Chlebda, V.(1994). Poslovitsıy Sovetskogo naroda. Nabroski k budushtemu analizu. Berlin, Rusistika, ½, 74-84.http://www.philology.ru/linguistics2/chlebda-94.htm
• Dal’ V. (1996). Poslovitsıy russkogo naroda (Cilt 1). SPb.: TOO Diamant.
• Geller, M.(1985).Mashina i vintiki. İstoriya formirovaniya sovetskogo cheloveka. London: Overseas Publications Interchange LTD.
• Gürsoy, Y. (2018). Sovyet Dönemi Rus Edebiyatı (1953-1991). Iksad Publications.
• İvanova, T. G. (2002). O fol’klornoy i psevdo fol’klornoy prirode sovetskogo eposa. Rukopisi, katorıyh ne bıylo. Poddelki v oblasti slavyanskogo fol’klora(Der. A. Toporkov, T. G. İvanova, L. Lapteva, E. E. Levkievskaya). Moskva: Ladomir, 403-431.
• Jigulev, A. M.(1963). Bez boga shire doroga. Ateisticheskiye poslovitsıy i pogovorki. Moskva: GİPL
• Jigulev, A. M.(1965). Russkiye narodnıye poslovitsıy i pogovorki. Moskva: Moskovskiy rabochiy.
• Jigulev, A. M., & Kuznetsov, N. P. (1974). Za kray svoy na smert’ stoy. Sbornik poslovits i pogovorok. Moskva: Voenizdat.
• Kozlova, İ. (2010). Stalinskiye sokolıy: totalitarnaya frazeologiya i sovetskiy fol’klor. Antopologicheskiy forum, 12, 1-10. http://anthropologie.kunstkamera.ru/files/pdf/012online/12_online_ kozlova. pdf
• Kozlova, İ. V. (2011). İzuchenie sovetskogo epicheskogo fol’klora v postsoveckiy period. Slavynskaya tradicionnaya kul’tura i sovremennıy mir. (Der. V. E. Dobrovol’skaya, A. B. İppolitova). Moskva: Centr kul’turnıyh strategiy i proektnogo upravleniya, 67-87.
• Kupina, N. (1995). Totalitarnıy yazıyk: slovar’ i rechevıye reaktsiyi. Ekaterinburg, Perm’: UGU.
• Miller Frank J. (2006). Stalinskiy fol’klor. (Çev. L. N. Vıysotskiy). SPb: İzdatel’stvo DNK.
• Mokiyenko,V. M., & Nikitina, T. G.(1998). Tolkovnıy slovar’ yazıyka Sovdepii. Sankt-Peterburg: Folio-press.
• Muschio, C. (2002). Anche il trattore ha il suo carattere: Proverbi communisti russi. Stampa Alternativa. X/ I, Viterbo: Union Printing spa.
• Sirot, İ. M.(1985). Russkiye poslovicıy bibleyskog proishojdeniya. Predislov. A. Rubinshteyna. Brüksel: Jizn’ c bogom. (Odessa, 1897).
• Sokolov, Y. M. (2007). Russkiy folklor: Uchebnoe posobie (3. b). Moskva: İzdatel’stvo Moskovskogo universiteta.
• Yetkin, G. B., (2022). Sovyet Edebiyatına II. Dünya Savaşı’nın Yansımaları. Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Val’ter, H., & Mokiyenko, V. M. (2005). Antiposlovitsıy russkogo naroda. SPb: İzdatel’skiy Dom Neva.
• Zinoviev, A. (1985). Homo Sovieticus. London: Gollancz.