Geri Çekildi: Toplumsal cinsiyet kuramı açısından Cemil Süleyman’ın Siyah Gözler isimli romanı

Yıl 2023, Sayı: 35, 449 - 458, 21.08.2023

Menekşe Yavuz

https://doi.org/10.29000/rumelide.1342132

Bu makale 25 Haziran 2024 tarihinde geri çekildi. https://dergipark.org.tr/tr/pub/rumelide/issue/85301/1459161

Öz

Cemil Süleyman Fecr-i Âti döneminin önemli yazarlarından biridir. Onun Siyah Gözler isimli romanı da hem dönem romanı olarak hem kahramanların toplumsal temsil niteliği açısından önemli bir içerik sunmaktadır. Osmanlı’nın son dönemindeki toplumun içerisinde yaşayan, eşinden ayrılmış bir kadın zaviyesinden kadın algısını veren bu romanda yazar, ağırlıklı olarak kadın kahramanın duygusal dünyası üzerinden dönemin toplumsal durumuna dair kesitler sunar. Cemil Süleyman’ın 1911’de yazdığı bu eserde başkahraman genç bir kadındır ve eşinden ayrılmıştır. Kahramanın bu kimliği, kendisinin birtakım duygusal problemler yaşamasına neden olur. Kadın kahraman, sosyal hayatla ve diğer insanlarla olan ilişkisini bu yüzden sınırlı bir düzeyde tutar. Eşinin kendisine sadakatsizliğinden dolayı yaşadığı hayal kırıklığı ve duygusal serzenişlere romanda sıkça yer edilir. Romanın olay örgüsü kadın kahramanın genç bir adamla yaşadığı duygusal ilişki üzerine yoğunlaşır. Karşısına çıkan genç bir adamla ilişkiye başlayan kadın kahraman, bu ilişki nedeniyle toplumsal normlarla çatıştığını düşünür ve duygusal bunalıma girer. Bu bağlamda Cemil Süleyman, yaşadığı duygusal bunalımla bir kadını ruhsal hasara getiren evreleri, kıskançlık hissiyle kadının intiharı her zaman kuvvetli bir ihtimal olarak değerlendirebileceğini aynı zamanda romanın geçtiği dönemin yaşayışını ve düşünce biçimini okuyucuya sezdirmeyi başarır. Toplumsal cinsiyet kuramının çizdiği çerçeve içerisinde anlam kodları ortaya çıkan roman, döneminde kadın ve sosyal yaşamla ilgili pek çok konuyu da tartışmaya açar.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Cinsiyet, Feminizm, Eleştiri, Fecri Âti

Kaynakça

• Ağaoğulları, M. A. (2011). Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler, İletişim Yay., İstanbul.
• Akbalık, E. (2012). Anadolu Sahası Türk Halk Hikâyelerinde Toplumsal Cinsiyet Rolleri ile Kadınlar, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Altunyay, K. (2015). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türk Romanında İnsan Psikolojisi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim dalı, Denizli.
• Berktay, F. (2000). Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın, Metis Yay., İstanbul.
• Bhasin, K. (2003). Toplumsal Cinsiyet, (Çev.: Kader Ay), Kadav Yay., İstanbul.
• Bolay, S. H. (2009). Felsefe Doktrinleri ve Terimleri Sözlüğü, Nobel Yay., Ankara.
• Cemil Süleyman (1997). Siyah Gözler, (Haz.: Nuri Akbayır), Oğlak Yayınları, İstanbul.
• Connell, R. W. (1998). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar, Toplum, Kişi ve Cinsel Politika, (Çev: Cem Soydemir), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Çelik, F. (2010). Yeni Toplumsal Hareketler Bağlamında Toplumsal Cinsiyetin Sunumu, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Devellioğlu, F. (1999). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara.
• Dökmen, Z. Y.(2009). Toplumsal Cinsiyet-Sosyal Psikolojik Açıklamalar, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Durakbaşa, A. (2014). Halide Edip-Türk Modernleşmesi ve Feminizm, İletişim Yay., İstanbul.
• Durant, W. (2010). Felsefenin Öyküsü, (Çev.: Ender Gürol), İz Yay., İstanbul.
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5571738eca68c9.90203893
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.55d9c612103a87.93433496
• Kandiyoti, D. (2013). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar-Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler, Metis Yay., İstanbul.
• Karahan, A. (2006). “Tarihi Türk Dilinin Söz Varlığına Katkılar: Kadınla İlgili Kelimeler Üzerine”, Bilkent Üniversitesi l. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri, Ankara.
• Kur’ân-ı Kerim ve Yüce Meali, Elmalılı Hamdi Yazır, Temel Neşriyat.
• Oruk, S. G. Toplumsal Cinsiyetin Oluşumunda Psiko-Sosyal ve Dinsel Faktörlerin Rolü ve Önemi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Öztürk, N. (2012). Bir Beden Sosyolojisi Problemi Olarak Namus Kavramı ve Kadın Bedeni, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
• Sancar, S. (2009). Erkeklik: İmkansız İktidar-Ailede, Sokakta ve Piyasada Erkekler, Metis Yay., İstanbul.
• Sancar S. (2014). Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti-Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar, İletişim Yay., İstanbul.
• Şahin, E. (2009). Leyla Erbil’in Eserlerine Feminist Bir Yaklaşım, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Şengül, M. B. (2015). Türk Romanında Feminizm (1960-1980), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Tekin, E. (2007). 1980 Sonrası Türkiye’de Feminizmin Görünümü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yazar, D. E. (2015). Cemil Süleyman Alyanakoğlu’nun Timsal-i Aşk Adlı Hikaye Kitabı Üzerine Bir İnceleme, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.