Cumhuriyet Dönemi Türkçe Dersi Öğretim Programlarında ilk okuma ve yazma öğretimi

Yıl 2023, Sayı: 35, 530 - 558, 21.08.2023

Gökhan Altay Özlem Baş

https://doi.org/10.29000/rumelide.1342148

Öz

Bu çalışmanın amacı, Cumhuriyet Dönemi Türkçe programlarındaki ilk okuma yazma öğretimini betimlemektedir. Araştırmada tarama yöntemi kullanılmış olup elde edilen veriler doküman analizi ile analiz edilmiştir. Araştırma şu sonuçları ortaya koymaktadır: Tevhid-i Tedrisat ile yeniden şekillenmeye başlayan genç Türkiye’nin eğitim sisteminin somut örneklerinden biri de 1924 yılı İlk Mektepler Müfredat Programıdır. 1926 tarihli İlk Mektepler Müfredat Programı, dönemin eğitim anlayışı dikkate alınarak oluşturulmuştur.1 Kasım 1928 tarihinde kabul edilen yeni Türk alfabesi öncelikli olarak ilk okuma ve yazma alanını etkilemiştir. Elifba dersinin adı Alfabe adını almış ve ilk okuma yazma öğretimi haftalık 10 saat şeklinde düzenlenmiştir. Yeni alfabenin nasıl öğretileceği üzerine birçok çalışma yapılmıştır. 1930 İlk Mektepler Müfredat Programı, bu arayışa tam yanıt verememiştir. 1936 tarihli İlkokul Programı, okulların milli bir eğitim yuvası olarak görülmesi anlayışı ile oluşturulmuştur.1948 yılı İlkokul Programı, şehir ve köy okulları arasındaki öğretim programı farklılığını ortadan kaldırarak bu okullar arasında birliktelik sağlamıştır.1968 yılı İlkokul Programı ile ilk okuma ve yazma alanında köklü bir değişim olmuştur. Okuma ve yazma öğretiminde uzun yıllar kullanılacak “Cümle Yöntemi” resmen kabul edilmiştir.1981 Temel Eğitim Okulları Türkçe Öğretim Programında ilk okuma ve yazma öğretiminde cümle yöntemi kullanılmaya devam etmiştir. 2005 yılı 1-5.Sınıflar Türkçe Dersi Öğretim programı ile Cumhuriyet döneminin en uzun süre kullanılan okuma ve yazma yöntemi olan “Cümle Yöntemi” uygulamadan kaldırılmış yerine “Ses Temelli Cümle Yöntemi” getirilmiştir. 2017 ve 2018 Türkçe Öğretim Programındaki yeni gelişme yazı çalışmaları üzerinedir. Programların her ikisinde de okuma ve yazma öğretiminde birleşik eğik harfler veya dik temel harflerin kullanılabileceği belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İlk okuma ve yazma öğretimi, öğretim programları, Türkçe

Kaynakça

• Aktürk, Y. (2009). İlk okuma ve yazma öğretiminde ses temelli cümle yönteminin uygulanmasına
• ilişkin öğretmen görüşleri (Şanlıurfa/Viranşehir örneği) (Yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Aslan, E. (2011). 1924 İlk mektepler müfredat programı. İlköğretim Online, 10(2), 717-734.
• Benzer, A. (2017). Cumhuriyet dönemi karşılaştırmalı ana dili öğretim programları. Abdurrahman Güzel
• (Ed.), Başlangıçtan günümüze Türkçenin eğitim-öğretim tarihi araştırmaları içinde (s.301-350). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Binbaşıoğlu, C. (1998). İlkokuma ve yazma öğretiminin ve alfabe kitaplarının tarihsel gelişimi. Eğitim
• ve Bilim Dergisi, 14(114), 8-34.
• Binbaşıoğlu, C. (2005). Türk eğitim düşüncesi tarihi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Cemaloğlu, N. (2000). İlkokuma yazma öğretimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Cemaloğlu, N. ve Yıldırım, K. (2008). İlkokuma ve yazma öğretimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Demir, A. (2017). 1908-1923 yılları arasında Türkçe öğretimi ile ilgili çalışmalar. Abdurrahman Güzel (Ed.), Başlangıçtan günümüze Türkçenin eğitim-öğretim tarihi araştırmaları içinde (s.282-298). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Dönmez, C. (1992). Atatürk ve Harf İnkılabı. ATAM Dergisi, 8(23), 37-70.
• Eroğlu, H., Gönülal, İ. ve Arıkan, M. (1981). Atatürk ve Türk toplumu. Ankara: Türkiye Zirai Donatım Kurumu Yayınları.
• Göğüş, B. (1970). Anadili olarak Türkçenin öğretimine tarihsel bir bakış. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 18, 123-154
• Gülcan, M. G., Türkeli, Y., Parabakan, F., Şölen, A. ve Albayrak, F. (2003). Türkiye’de ilköğretim (dünü, bugünü, yarını). İstanbul: MEB Basımevi.
• İlköğretim ve Eğitim Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi, Bazı Maddelerinin... Dair Kanun, (1983, 12 Ekim). Resmi Gazete, (Sayı: 2917). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.4.222.pdf
• İlköğretim ve Eğitim Kanunu, Milli Eğitim Temel Kanunu, Çıraklık…. Hakkında Kanun, (1997, 18 Ağustos). Resmi Gazete, (Sayı:23084). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/23084.pdf
• Karasar, N. (1999). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım, (9.basım), Ankara.
• Kavcar, C., Oğuzkan, F., ve Sever, S. (1995). Türkçe öğretimi (Türkçe ve sınıf öğretmenleri için). Ankara: Engin Yayınları.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 8 (15) , 170-189 .
• Kültür Bakanlığı. (1936). İlkokul programı. İstanbul.
• Maarif Vekaleti. (1340/1924). İlk mekteplerin müfredat programı. İstanbul: Matbaayı Amire.
• Maarif Vekaleti. (1926). İlk mekteplerin müfredat programı. İstanbul: Milli Matbaa.
• Maarif Vekaleti. (1930). İlkmektep müfredat programı. İstanbul: Devlet Matbaası.
• MEB. (1948). İlkokul programı. Ankara.
• MEB. (1962). İlkokul program taslağı. Ankara.
• MEB. (1968). İlkokul programı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB. (1986). Tebliğler Dergisi. https://tebligler.meb.gov.tr/index.php/tuem-sayilar/viewcategory/50-1986
• MEB. (1997). İlköğretim okulu haftalık ders çizelgesi. Tebliğler Dergisi. Erişim Adresi: http://tebligler.meb.gov.tr/index.php/tuem-sayilar/finish/61-1997/337-fihrist-1997
• MEB. (1986).Türkçe eğitimi ve öğretimi kılavuzu. Ankara.
• MEB. (2005). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu (1-5.sınıflar). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• MEB. (2006). İlköğretim Türkçe dersi (6,7,8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• MEB. (2009). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu (1-5. sınıflar). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• MEB. (2015). Türkçe dersi (1-8.sınıflar) öğretim programı. Ankara: MEB Yayınları.
• MEB. (2017). Türkçe dersi (1-8.sınıflar) öğretim programı. Ankara: MEB Yayınları.
• MEB. (2018). Türkçe dersi (1-8.sınıflar) öğretim programı. Ankara: MEB Yayınları.
• MEB. (2019). Türkçe dersi öğretim programı. Ankara: MEB Yayınları.
• Milli Eğitim Temel Kanunu. (1973, 14 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 14574). Erişim adresi: www.resmigazete.gov.tr/arsiv/14574.pdf
• Öz, F. ve Çelik, K. (2007). Uygulamalı ilkokuma yazma öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Özcan Ferah, A. (2017). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programlarının tarihi gelişimi (1981-2009). Abdurrahman Güzel (Ed.), Başlangıçtan günümüze Türkçenin eğitim-öğretim tarihi araştırmaları içinde (s.520-562). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Sabit, N. (1916). Kelime usulüyle elifba. İstanbul: Hukuk Matbaası.
• Sabit, S. (1299). Rehnuma-i muallimin. İstanbul: Matba-i Osmani.
• Sabit, S. (1878). Elifba risalesi. İstanbul: Mektebi Hayriye Matbaası.
• Şahbaz, N. K. (2017).Tanzimat (1839-1876), I. meşrutiyet (1876-1878) ve II. Abdülhamit (1878-1908) dönemlerinde Türkçe öğretiminin tarihsel gelişimi. Abdurrahman Güzel (Ed.), Başlangıçtan günümüze Türkçenin eğitim-öğretim tarihi araştırmaları içinde (s.225-281). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Temizyürek, F. ve Balcı, A. (2015). Cumhuriyet dönemi ilköğretim okulları Türkçe programları. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Tevhid-i Tedrisat Kanunu. (1924, 6 Mart). Resmi Gazete (Sayı:63). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.430.pdf
• Tok, Ş. (2001). İlkokuma ve yazma öğretiminde kullanılan yöntem ve tekniklerin değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 7(26), 257-275.
• Türkyılmaz, S. (2018). Usul-i cedit eğitim ve Selim Sabit'in elifba risalesi. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, 17(17), 127-139. doi: 10.30767/diledeara.417852