Beyrut’ta Geç Modernizm Mensur Şiirden Şi‘r Dergisi’ne

Yıl 2023, Sayı: 35, 1088 - 1121, 21.08.2023

Turgay Gökgöz

https://doi.org/10.29000/rumelide.1342265

Öz

Arap şiirinde klasik dönemden itibaren şiir sanatının vezinlerle nazmedildiği görülür. Ancak ilk kez modern Arap şiirinde aruz ve kafiyeden kurtulma girişimleri Cibrân ve er-Reyhânî gibi Mehcer edebiyatçılarının eliyle gerçekleşirken ilk teşebbüslerin 1903 yılında başladığı görülmektedir. İlk kez er-Reyhânî’de görülen mensur şiir kavramı özellikle Cibrân üzerinden edebiyat sahnesinde yayılır olmuştur. Cibrân’ın kendisine ait olan Cibrân Üslubu adlı stil ile mensur şiir daha da tanınır olmuştur. Cibrân’ın şiirlerinde iki stilin oldukça etkisi görülür. Bunlardan birisi şiirsel nesir diğeri mensur şiirdir. Şiirsel nesirden kasıt nesirden oluşan bir metinde şiirsellik aranmasıdır. Mensur şiir ise nesir biçiminde yazılan şiir çeşididir. 1940-1950’li yıllara bakıldığında Bedir Şâkir es-Seyyâb ve Nâzik el-Melâ’ike gibi isimlerin oluşturdukları eş-şi‘ru’l-hurr (serbest şiir) Arap şiirindeki yerini almıştır. 1957’de ise Beyrut’ta Şi‘r adlı bir dergi çıkarılır. İlgili dergi mensur şiir ve Adonis tarafından isimlendirilecek olan kasîdetu’n-nesr türünün ele alındığı ve geliştirildiği bir mecra olmuştur. 1960 yılında ise Adonis ve Unsî el-Hâcc’ın yayımladıkları yazılarda kasîdetu’n-nesr türü ilk kez Arap okuyucusuna tanıtılmış ve söz konusu iki metin bu türün teorisini oluşturarak türü kuramsallaşmıştır. Şi‘r Dergisi bünyesindeki şairler özellikle kasîdetu’n-nesr türünde şiirler nazmetmeye gayret etmişler, aruz ve kafiye gibi unsurların dışında şiir kaleme alma taraftarı olmuşlardır. Ayrıca Şi‘r Dergisi şairleri özellikle de 1970’lerden sonra Arap şiirinde etkisini hissettiren Temmûzî şiirin temsilcileri olmuşlardır. XX. yüzyıl Arap şiir tarihine bakıldığında mensur şiir ile serbest şiir, serbest şiir ile kasîdetu’n-nesr ve kasîdetu’n-nesr ile de Şi‘r Dergisi arasında bir bağ olduğu görülecektir. Bu çalışmada söz konusu unsurlar arasındaki bu bağ üzerinde durulacak ve de bu unsurların Arap şiiri nezdindeki yeri tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mensur Şiir, Şi‘r Dergisi, Adonis

Kaynakça

• Adonis, Şamlı Mihyâr’ın Şarkıları (1960-1961), Çev. İsmail Özdemir, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2009.
• Arabi, R. Adonis Poetics of Vision and Modernity, Graduate Faculty in Middle Eastern Studies in of Degree of Master of Arts, The Graduate Center, The City University of New York, New York, 2015.
• Badini, D., “al-Hājj, Unsī”, Encyclopaedia of Islam, Three, Edited by: Kate Fleet, Gudrun Krämer, Denis Matringe, John Nawas, Devin J. Stewart. First published online: 2016.
• Ceylan, Z. (2017). Temmûzî Şiir Hareketi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Creswell R. (2019). City of Beginning: Poetic Modernism in Beirut. 2019: Princeton University Press.
• Er, R. (2004). Çağdaş Arap Edebiyatı Seçkisi. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay,.
• Fakhreddine, Huda J. (2021). The Arabic Prose Poem. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Fakhreddine, Huda J., “al-Māghūt, Muhammad”, Encyclopaedia of Islam, Three, Edited by: Kate Fleet, Gudrun Krämer, Denis Matringe, John Nawas, Devin J. Stewart. First published online: 2021.
• Gökgöz, T. (2021). “Mehcer Edebiyatında Cibrân Üslubu”, Göç Olgusunun Modern Arap Edebiyatına Etkileri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları. 71-85.
• Haidar, O. (2008). The Prose Poem and The Journal Shi’r. Reading: Ithaca Press
• el-Hâcc, U. (1994). Len. Beyrût: Dâru’l-Cedîd.
• el-Hamlîşî, H. (2010). eş-Şiru’l-Mensûr ve’l-Tahdîsu’ş-Şi‘rî, el-Cezâir: ed-Dârû’l-Arabiyye li’l-‘Ulûm Nâşirûn.
• Jawad A. (2014). T.S. Eliot in Baghdad: A Study in Eliot’s Influence on the Iraqi and Arab Free Verse Movement. New York: The Edwin Mellen Press.
• Jayyusi, Salma K. (1970). Trends and Movement in Contemporary Arabic Poetry, London: The Degree of Doctor of Philsophy The University of London School of Oriental and African Studies.
• el-Menâsira, ‘İ. (2002). İşkâliyyât Kasîdeti’n-Nesr. Beyrût: el-Muessesetu’l-‘Arabiyye li’d-Dirâsât ve’n-Neşr.
• Moreh, S. (2003). Modern Arap Edebiyatında ‘Mensûr Şiir’, çeviren: Şener Şahin, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: XII, sayı: 1, s. 297-329.
• Moreh, S. (1976). Modern Arabic Poetry 1800-1970. Leiden: Brill.
• er-Reyhânî, E. (2014). er-Reyhâniyyât, Londra: Hindâvî.
• er-Reyhânî, E. (1955). Hutâfu’l-Evdiye Şi‘r Mensûr, Beyrût: Dâru’r-Reyhânî li’t-Tibâ‘ati ve’n-Neşr.
• Şimşek, S. (2015). Amerika’daki Arap Göç Edebiyatında Din Anlayışı. Saarbrücken: Türkiye Alim Kitapları.
• Yazıcı, H. (2002). Göç Edebiyatı. İstanbul: Kaknüs Yay.
• Yılmaz, N. (2017). Modern Arap Şiirinde Yeni Bir Eğilim Kasîdetu’n-Nesr. Erzurum: Fenomen Yay.
• (Çevrimiçi) https://www.alaraby.co.uk/culture/جبران-ظلال-مبكّرة-لقصيدة-النثر-العربية (17.06.2023)
• (Çevrimiçi) https://jacket2.org/commentary/muhammad-al-maghuts-poetics-nonchalance (17.06.2023)
• (Çevrimiçi, https://ceviriveotesi.org/2015/06/30/yusuf-el-hal-terkedilmis-kuyu/#respond (29.04.2023).
• (Çevrimiçi) https://tr.wikipedia.org/wiki/Charles_Baudelaire (05.08