Ebû Nuvâs ve zühdiyyât şiirlerinde tekrar sanatı

Yıl 2023, Sayı: 35, 1122 - 1138, 21.08.2023

Recep Çinkılıç

https://doi.org/10.29000/rumelide.1342272

Öz

Bu çalışmada Abbâsî dönemi şairlerinden Ebû Nuvâs’ın (146-198/763-814) divanındaki zühdiyyât şiirleri incelenerek bu şiirlerde geçen tekrarlara ilişkin örnekler sunulmuştur. Bu araştırmada Ebû Nuvâs ve divanının seçilmiş olmasının sebebi onun zühdiyyât şiirlerinde dikkat çekecek düzeyde tekrar sanatının mevcut olmasındandır. İncelememizde teorik çalışmalardaki tanımlayıcı araştırma yöntemi ile uygulamalı çalışmalardaki analitik inceleme teknikleri esas alınmıştır. Araştırmamız sonucunda Muhammed Enîs Mehrât’ın tahkikini yaptığı Dâru Mehrât Li’l-ʿUlûm Yayınevi’nin Hıms (2009) baskısı ile Ahmed Abdulmecîd el-Gazâlî’nin tahkikini yaptığı Matbaatu Mısr Yayınevi’nin Kâhire (1953) baskısının çok iyi bir şekilde tahkik edilmiş nüshalar olduğunu tespit ettik. Her iki baskı da iyi olmakla birlikte zühdiyyât şiirleri içerisinde tekrar sanatı için delil olarak getirdiğimiz beyitlerin teyidi hususunda Matbaatu Mısr baskısını tercih ettik. Çalışmamızda Ebû Nuvâs’ın yaşamış olduğu Abbâsî döneminin tarihî, sosyal ve kültürel arka plânı hakkında kısa bir kesit sunularak tekrar sanatı ve önemi üzerinde durulmuştur. Şairin hayatı, edebî kişiliği ve zühdiyyât şiirlerinin özellikleri hakkında bilgi verilerek bu şiirlerde geçen harf, kelime ve cümle tekrarlarına ilişkin örnek beyitler sunulmuş, ayrıca bu tekrarların gerekçeleri ve üslûp özellikleri açıklanmıştır. Bu çalışma neticesinde, Ebû Nuvâs’ın ömrünün sonlarında Allah'tan başka sığınacak bir yer kalmadığının farkına vararak geçmişte işlediği günahlardan dolayı pişmanlık duyarak tövbe ettiği ve bunu şiirlerindeki beyitlerde tekrar sanatını kullanarak ifade ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Ebû Nuvâs’ın divanında harflerin, kelimelerin ve cümlelerin tekrarı olmak üzere tekrar sanatını üç değişik şekilde kullandığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap dili ve edebiyatı, Ebû Nuvâs, zühdiyyât, züht şiirleri, tekrar.

Kaynakça

• Aḥmed Ḫalef, Selâm. (2017). ed-Dilâletu’t-Tekrâriyye Fî Ḫamriyyâti Ebî Nuvâs. Mecelletu’l-Âdâb. (Sayı:121), 77-90.
• Aydın, M. (2006). Müveşşah. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Cilt 32, s. 229-231). İçinde İstanbul: TDV.
• Ayyıldız, E. (2020). Ebû Nuvâs’ın Şarap (Ḫamriyyât) Şiirleri. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18/18, 147-173.
• Bayyûḍ, Ḥuseyn. (2012). Ṭalebu’l-Edeb Min Edebi’t-Ṭaleb, Ḥaleb: Dâru’l-Furḳân.
• Ceyhan, S. (2013). Zühd. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Cilt 44, s. 530-533). İçinde İstanbul: TDV.
• Ceyhan S. (2011). Tecrîd. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Cilt 40, s. 248-249). İçinde İstanbul: TDV.
• el-Cihenî, Mâniʿ bin Ḥammâd (h. 1420). el-Mevsûʿatu’l-Muyessera Fi’l-Edyân ve’l-Meẕâhib ve’l- Aḥzâbi’l-Muʿâṣıra. (4. bs.). (Cilt 1). Riyâḍ: Dâru’n-Nedveti’l-ʿÂlemiyye.
• Çınar, M. (2015). Arap Edebiyatında Mucûn (Müstehcen) Şiirleri ve Şairleri Üzerine Bir İnceleme, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (15), 17-30.
• Ḍayf, Ş. (2004). Târîḫu’l-Edebi’l-ʿArabî el-ʿAṣru'l-ʿAbbâsî el-Evvel. (16. bs.). Ḳâhire: Dâru’l-Maʿârif.
• Demirayak, K. (1998). Abbâsi Edebiyatı Tarihi. Erzurum: Şafak Yayınevi.
• Durmuş, İ. (1997). Harf. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Cilt 16, s. 158-163). İçinde İstanbul: TDV.
• Durmuş, İ. (2010). Şiir. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Cilt 39, s. 144-154). İçinde İstanbul: TDV.
• Durmuş, İ. Öztürk M. Pala İ. (2001). Kafiye. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Cilt 24, s. 149-153). İçinde İstanbul: TDV.
• Dursun, H. (2021). Arap Dilinde Hurûfu’l-Me’âniler ve Çok Anlamlılığa Etkisi (Necm Suresi İlk Yirmi Üç Ayet Örneği). Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 12, 225-244.
• Ebû Nuvâs. (2009). Dîvânu Ebî Nuvâs. thk. Muḥammed Enîs Mehrât. Ḥımṣ. Dâru Mehrât Li’l-ʿUlûm.
• Ebû Nuvâs, el-Ḥasen b. Hâniʾ. (1953). Dîvânu Ebî Nuvâs el-Ḥasen b. Hâniʾ. thk. Aḥmed ʿAbdulmecîd el-Ġazâlî. Ḳâhire: Matbaʿatu Mıṣr.
• Eliaçık, M. (2014). Belagat Kitaplarında Tekrîr Sanatının Tarif ve Tasnifi. Asos Journal Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (7), 1-7.
• Er, R. (2006). Müvelledûn. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Cilt 32, s. 227). İçinde İstanbul: TDV.
• Erdem, G. (2013). “İslâm Kültür Tarihinin İlk İlimler Akademisi: Beytü’l-Hikme”. Dinî Araştırmalar, 16/42, 57-77.
• Fâḍılî, Muḥammed; Şemsuddîn, İbrâhîm. (2008). Şerḥu Dîvâni Ebî Nuvâs el-Ḥasen b. Hâniʾ. Beyrût: Dâru Ṣubḥ.
• el-Feyrûzâbâdî. (1996). el-Ḳâmûsu’l-Muḥîṭ. (5. bs.). Beyrut: Muessesetu’r-Risâle.
• Goldziher, I. (2012). Klasik Arap Literatürü. (Çev. Er R. ve Yüksel A.) Ankara: Vadi Yayınları.
• İbn ʿAsâkir, Ebu’l-Ḳâsim ʿAli b. el-Ḥasen İbn Hibetillâh b. ʿAbdillâh eş-Şâfiʿî. (1995). Târîḫu Medîneti Dımaşḳ. thk. Muḥibbu’d-Dîn Ebî Saʿîd ʿUmar İbn Ġarâme el-ʿAmravî. (Cilt 13). Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• İbn Mâce. (2017). Sünen-i İbn-i Mâce Tercemesi, Hz. Abdullah Parlıyan. (Cilt 2). "Tövbe", 30/4250, 4253. İstanbul: Konya Kitapçılık.
• Kınar, K. (2008). Anlambilimi ve Arap Anlambilimi. İstanbul: Ravza Yayınları.
• el-Muncid. (1992). (33. bs.). Beyrut: Dâru’l-Meşriḳ
• Öğüt, S. (2011). Telbiye. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Cilt 40, s. 396, 397). İçinde İstanbul: TDV.
• Öz, M. (2013). Zındık. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Cilt 44, s. 390, 391). İçinde İstanbul: TDV.
• Pala, İ., Kılıç, F. (2020). Musammat. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Cilt 31, s. 233-235). İçinde İstanbul: TDV.
• Suzan, Y. (2012). Ebû Nuvâs ve Zühdiyyeleri. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, (20), 63-90.
• eş-Şekʿa, Muṣṭafa. (1986). eş-Şiʿr ve’ş-Şuʿarâ Fi’l-ʿAṣri'l-ʿAbbâsî. (6. bs.). Beyrut: Dâru’l-ʿİlmi Li’l-Melâyîn.
• Toprak, M. F. (2000). Arap Şiirinde Adı Geçen Şarap Adları ve Bazı Hamriyyat Terimleri. EKEV Akademi Dergisi, 2/3, 169-194.
• Topuzoğlu, T. R. (2007). Recez. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Cilt 34, s. 509, 510). İçinde İstanbul: TDV.
• Tuzcu, K. (2011). Arap Şiirinde Muvaşşah (IX-XV. Yüzyıllar Arası). Ankara: Tiydem Yayıncılık.
• Üstün, M. (2022). "Başlangıçtan Günümüze Arap Edebiyatında Kullanılan Nazım Türleri". Şarkiyat Mecmuası. (40), 117-144.
• Yeşildağ, A. (2017). el-Ḫamru Fi’ş-Şiʿri’l-ʿArabî/Arap Şiirinde Şarap. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (1), 281-316.
• Yıldız, H. D. (1988). Abbâsîler. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Cilt 1, s. 31-48). İçinde İstanbul: TDV.
• Yılmaz, S. (2021). Çevirinin Estetik Boyutu. İstanbul: Akdem Yayınları.
• ez-Zeyyât, Aḥmed Ḥasen. (2018). Târîḫu’l-Edebi’l-ʿArabî. Ḳâhire: Dâru’ṣ-Ṣaḥve
• ez-Ziriklî, Ḫayruddîn. (2002). el-Aʿlâm. (15. bs.). Beyrut: Dâru’l-ʿİlmi Li’l-Melâyîn