Necîb Mahfûz’un 'Hanzal ve polis' isimli kısa öyküsü üzerine bir değerlendirme

Yıl 2023, Sayı: 35, 1139 - 1151, 21.08.2023

Gürkan Dağbaşı Sıdıka Asya Erkan

https://doi.org/10.29000/rumelide.1342274

Öz

Köklü bir geçmişe sahip dünyanın en zengin edebiyatlarından biri olan Arap edebiyatında yüzlerce yıldır gerek sözlü gerekse yazılı olarak devam eden hikâye türü bulunmaktadır. İlk zamanlar hikâye olarak bilinen kısa öykünün ilerleyen yıllarda çeşitli gelişmeler ve farklılıklar göstererek Arap Edebiyatında kısa öykü olarak adlandırıldığı söylenebilir. Arap edebiyatında kısa öykü, modern anlamda 19. yüzyılın başlarında ortaya çıkmış 20. yüzyılda gelişmeler göstererek gerçek kimliğine kavuşmuştur. Arap edebiyatına adeta bir canlanma getiren kısa öykünün ilk kıvılcımlarının Mısır’da 18. yüzyılın başlarında Napolyon’un Mısır’ı işgaliyle başladığı kabul edilmektedir. İlk başlarda çeviri faaliyetleriyle başlayan kısa öykücülük zamanla gelişerek dini, ekonomik, siyasi ve toplumsal konularla iyice belirgin hale gelmiştir. Arap dünyasında gerçek anlamda kısa öykünün ilk örneğinin Mısırlı yazar Muhammed Teymûr'un 1917 yılında yayımladığı ‘Fi’l Kitâr’ adlı eseri olduğu genel kabul görmektedir. Mısır’ın en önemli yazarlarından biri olan ve aynı zamanda 1988 yılı Nobel Edebiyat Ödülünü kazanan Necîb Mahfûz yazdığı eserleriyle hem Mısır’da edebiyatın gelişmesine hem de Arap edebiyatının dünya çapında tanınmasına önemli katkılar sağlamıştır. Farklı türlerde eserler kaleme alan yazarın kısa öyküleri de bulunmaktadır. Bu çalışmada kısaca Mısır’da kısa öykücülüğe değinilmiş ve Mısırlı yazar Necîb Mahfûz’un “Hanzal ve Polis” adlı kısa öyküsünün olay örgüsü, anlatıcı, konu, ana yönelim, zaman, mekân, kişiler kadrosu, olay unsuru, ana düğüm, yapısı bakımından öykünün türü ve üslup bakımından tahlili yapılmıştır. Öykünün gözlemci bakış açısıyla anlatıldığı, modern ve romantik bir tarzda yazıldığı, dilinin standart Arapça olduğu, öykü kahramanının toplumsal sıkıntılarından dolayı sorunlar yaşadığı, öyküde zaman ve mekânın net olarak belirtilmediği ve kişiler kadrosunun sınırlı olduğu, ana düğümün uyuşturucu bağımlısı bir gencin yaşamak istediği hayata dair bir rüyaya odaklandığı, öykünün sonunun açık bitirildiği sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Necîb Mahfûz, kısa öykü, Mısır, Hanzal ve polis

Kaynakça

• Bedr, A.T. (1984).er-Rüʾye ve’l-edâh: Necîb Mahfûz, 83.
• Bardakçı, M. (1988). Necîb Mahfuz’la Edebiyat ve Nobel Söyleşisi, Hürriyet Gösteri, 4-7.
• Doğru, E. (2002). Onuncu günde kaplanlar. Baskı Yeri: Meneviş Yayınları.
• eş-Şeyh, İ.(1987). Mevâḳıf ictimâʿiyye ve siyâsiyye fî edebi Necîb Mahfûz, Kahire.
• Goldziher, I. (2012). Klasik Arap literatürü (çev. Azmi Yüksel & Rahmi Er), Ankara: Vadi Yayınları.
• Hafız, S. (2003). Modern Arap Kısa Öyküsü(I).(çev. Azmi Yüksel).Nüsha Dergisi,(9), 1-25
• Hourani, A. (1994). Çağdaş Arap düşüncesi, Arabic Thought in the Liberal Age (1798-1939), (çev. Hüseyin Yıldız & Latif Boyacı). İstanbul: İnsan Yayınları.
• Tasa, M. (2012). Çağdaş Suriye Öykücülüğüne Genel Bir Bakış. Hece Öykü Dergisi, 1.
• Yanık, N.H. (1991). Mahmûd Sâmi Paşa el-Bârûdî Hayatı, Edebi Kişiliği ve Eserleri. Doktora Tezi: Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yazıcı, H. (1999), Çağdaş Arap Öyküleri, İstanbul 1999.
• Yazıcı, H. (2004). The Short Story in Modern Arabic Literature. Kahire.
• Yıldız, M. (2009). Necîb Mahfûz Hayatı Eserleri ve Türkçe Çevirileri. Nüsha Şarkiyat Araştırma Dergisi, (4), 17-29.