Ortaöğretim Türk dili ve edebiyatı ders kitaplarındaki öğretici metinlerin kök değerler bağlamında incelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 35, 265 - 287, 21.08.2023

Onat Turan Burcu Duman

https://doi.org/10.29000/rumelide.1346206

Cited By: 1

Öz

Araştırmanın amacı, Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı ders kitaplarında yer alan öğretici metinlerin kök değerler bağlamında incelenmesidir. Araştırmada, nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Veriler, doküman olarak incelenmiştir. Dokümanlar, 2022-2023 eğitim öğretim yılında ortaöğretim kurumlarında okutulan 9., 10., 11. ve 12. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı ders kitaplarıdır. Bu ders kitaplarında yer alan toplam 38 öğretici metin, kök değerler (adalet, dostluk, dürüstlük, öz-denetim, sabır, saygı, sevgi, sorumluluk, vatanseverlik, yardımseverlik) bağlamında analiz edilmiştir. Analizde, öğretici metinlerin içeriğinde yer alan kök değerler, bu kök değerlerin tekrar ediliş sayıları, kök değerlerin sınıf düzeyine göre dağılımı ve kök değerlerin nasıl ele alındığı ortaya konulmuştur. Öğretici metinlerde toplam 110 adet kök değer ifadesi tespit edilmiştir. Öğretici metinlerde en çok işlenen değer saygı; en az işlenen değer ise adalet değeri olmuştur. En fazla kök değer ifadesi bulunan öğretici metin türü mektup olurken bunu sohbet/fıkra ve gezi yazısı takip etmiştir. Mektup metin türü, aynı zamanda en fazla sayıda kök değer türünü de barındıran metin türü olmuştur. En az sayıda kök değer ifadesine haber metni ve eleştiri metin türünde rastlanmıştır. 12. Sınıf düzeyinde diğer sınıf düzeylerine göre kök değerlere daha az yer verildiği görülmüştür. Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı ders kitaplarındaki öğretici metinlerde adalet değeri daha fazla yer almalıdır. Sınıf düzeylerine göre kök değerlerin daha dengeli bir dağılım göstermesi sağlanarak 12. Sınıfta kök değerlere daha fazla yer verilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Türk dili ve edebiyatı, değer, öğretici metin, ders kitabı

Kaynakça

• Akyol, M., Karacan-Sonduk, Ş. & Taşkapı A. (2022). Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı 9. sınıf ders kitabı. Ankara: Öğün Yayınları.
• Aslan, R. (2019). 9 ve 10. sınıf Türk Edebiyatı ile Dil ve Anlatım ders kitaplarında değer öğretimi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Atalay, B. (2011). Türk Edebiyatı ile Dil ve Anlatım Ders kitaplarındaki Halk Edebiyatı Metinlerinde Yer Alan değerler üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Aylanç, M. (2012). Türkçe öğretmeni adaylarının özel öğretim yöntemleri dersi uygulamalarında karşılaştıkları sorunlar: Bilgilendirici ve öğretici metinler örneği. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (31), 333-350.
• Batur, H. & Elbay, O. (2022). Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı 12. sınıf ders kitabı. Ankara: Ordinat Yayınları.
• Bektaş, M. & Karadağ, B. (2013). İlkokul 4. Sınıf Öğrencilerinin Yardımlaşma Değerine Yönelik Geliştirdikleri Metaforların İncelenmesi. Journal of Turkish Studies, 8 (8), 271-286.
• Ceyhun, Y. (2022). Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı ders kitaplarında yer alan tiyatro metinlerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi. Maarif Mektepleri Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 6 (1), 19-51.
• Demircan, T. (2010). Ortaöğretim dokuzuncu sınıf Türk Edebiyatı ders kitaplarındaki temel değerlerin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Erkılıç, T. A. (2019). Değişim ve Değerler Eğitiminin Gerekçeleri. (Ed. F. Ersoy & P. Ünüvar). Karakter ve Değerler Eğitimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Güngör, E (1998). Değerler psikolojisi üzerinde araştırmalar (2. Baskı). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Halstead, J. M. (1996). Values and values education in schools. (Ed. J. M. Halstead ve M. J. Taylor). Values in Education and Education in Values (3-13). London: Falmer Press.
• Hazım, S. (2019). Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı ders kitaplarında yer alan hikâye ve roman metinlerinin değerler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Hökelekli, H. (2010). Modern eğitimde yeni bir paradigma: Değerler eğitimi. Eğitime Bakış Dergisi, 6(18), 4-10.
• Kaya, M. & Taşkın, O. (2016). Okulda değerler eğitimi. (Ed. M. Köylü). Teoriden pratiğe değerler eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Keskin, Y. (2016). Değerler eğitimi yaklaşımları. (Ed. M. Köylü). Teoriden pratiğe değerler eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları.
• MEB. (2018). Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı dersi öğretim programı (9, 10, 11 ve 12. sınıflar). Ankara: MEB.
• Meydan, E. (2021). Ortaokul (5, 6,7, 8) Türkçe Ders Kitaplarındaki Edebi Metinlerin Değerler Eğitimi Açısından Yeterliliği Üzerine Bir İnceleme. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 4(4), 23-36.
• Pilav, S. & Erdoğan, Ş. (2016). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki bilgilendirici metinlerin değer iletimi açısından incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 45 (210), 351-371.
• TDK. (2023). Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/
• Tetik, M. & Ova, A. A. (2021). Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı 11. sınıf ders kitabı. Ankara: Gezegen Yayıncılık.
• Tezcan, M. (2018). Değerler Eğitimi-Sosyolojik Yaklaşım. Ankara: Anı Yayıncılık.
• TTKB. (2017). Müfredatta yenileme ve değişiklik çalışmalarımız üzerine. Ankara: MEB. https://uskudar.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_08/24010456_mYfredat_tanYtYm_kitapYY.pdf adresinden 4.05.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Ulusoy, B. & Arslan, A. (2019). Değerli Bir Kavram Olarak ‘Değerler ve Değerler Eğitimi’. (Ed. R. Turan & K. Ulusoy). Farklı Yönleriyle Değerler Eğitimi (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Ulusoy, K. & Dilmaç B. (2020). Değerler eğitimi (6. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Veyis, F. (2019). Millî değerlerin aktarımında Türk Dili ve Edebiyatı ders kitaplarının yeri: Yürürlükteki kitaplar üzerine bir içerik analizi. Milli Eğitim Dergisi, 48(221), 141-157.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. baskı). Ankara: Seçkin.
• Yıldırım, C. (2022). Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı 10. sınıf ders kitabı. Ankara: Düşler Yayıncılık.
• Yılmaz, E. (2022). Modern ve çok kültürlü toplumlarda değerler. (Ed. M. Murat ve E. Yılmaz). Karakter ve değer eğitimi. İstanbul: Lisans Yayıncılık.