8. Sınıf Türkçe ders kitaplarının değerler eğitimi açısından incelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 35, 594 - 625, 21.08.2023

Güler Taçyıldız Kaan Güney

https://doi.org/10.29000/rumelide.1346225

Cited By: 2

Öz

Türkçe dersi, öğrencilerde okuma, yazma, konuşma, dinleme, görsel okuma ve görsel sunu becerilerini geliştirmenin yanı sıra Türkçe ders kitaplarında yer alan metinler vasıtasıyla da değer aktarımı gerçekleştirmektedir. Ders kitabında yer alan metinlerde millî ve evrensel değerler tanınmakta, yaşatılmakta ve öğrenciyle birlikte geleceğe aktarılmaktadır. Bu nedenle Türkçenin öğretiminde temel araç olarak kullanılan metinlerin değer aktarımında önemi çok büyük olarak kabul edilmektedir. Bu çalışmada 2010-2020 yılları arasında 8.sınıflarda okutulan Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Yayınları Türkçe ders kitaplarında yer alan metinleri (bilgilendirici, hikâye edici, serbest okuma) değerler eğitimi bakımından Schwartz’ın belirlediği değerler sınıflandırmasına göre incelenerek, çalışmanın yapılacak güncel araştırmalar için kaynak teşkil etmesi amaçlanmaktadır. Çalışma betimsel nitelikte bir çalışmadır. Doküman incelemesi ve tarama yöntemi yapılarak verilerin toplanması sağlanmıştır. İçerik analizi tekniği ile de toplanan veriler analiz edilmiştir. Çalışma sonucunda Schwartz değerler ölçeğine göre incelenen 8. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan metinlerde tespit edilen değerlerin oranlar sırasıyla şu şekildedir: başarı (f:60); geleneksellik (f:58); öz yönelim (f:45); hazcılık (f:39); uyarılım (f:28); uyma (f:25); iyilikseverlik (f:24); güç (f:23); evrenselcilik (f:21) ve son olarak güvenlik (f:11) değerinin yer aldığı tespit edilmiştir Metinlerde en fazla başarı değerinin, en az ise güvenlik değerinin yer aldığı tespit edilmiştir. İncelenen kitaplar içinde Schwartz değerlerine en çok yer veren kitabın 2010 yılı 8. sınıf Türkçe ders kitabı olduğu sonucuna varılmıştır. Kitaplarda değerlerin dengeli bir şekilde dağılım göstermediği görülmektedir. Ayrıca değerlerin sıklıklarının da kitaplar arasında farklılık gösterdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Değer, metin, ders kitapları, Türkçe, değerler eğitimi

Kaynakça

• Akbaş, O. (2004). Türk Millî Eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının (değerlerinin) ilköğretim II. kademedeki gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi. [Yayımlanmamış Doktora Tezi] Gazi Üniversitesi.
• Akbaş, O. (2008). Değer eğitimi akımlarına genel bir bakış. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(16), 9-27
• Akkaya, N. (2013). Eğitim fakültesi öğrencilerinin değer tercihleri (Deubuca Eğt. Fak. Örneği). Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 69-82.
• Aktaş, Ş. ve Gündüz, O. (2013). Yazılı ve sözlü anlatım (17. baskı). Akçağ Yayınları.
• Aktepe, V. (2010). İlköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde “yardımseverlik” değerinin etkinlik temelli öğretimi ve öğrencilerin tutumlarına etkisi. [Yayımlanmamış Doktora Tezi] Gazi Üniversitesi.
• Akyol, Ş. (2010). İlköğretim 6. Sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan sevgi temasının değerler eğitimi açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] On Sekiz Mart Üniversitesi.
• Akbaba Altun, S. (2003). Eğitim yönetimi ve değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 7-18.
• Allport, G. W., Vernon, P. E., ve Lindzey, G. (1960). Study of values. Houghton Mifflin.
• Altan, A., Arhan, S., Başar, S., Öztürker, G., Yılmaz, D. (2010). 8.Sınıf Türkçe Ders Kitabı. Yenigün Maatbaacılık.
• Aral, D. (2008). Millî Eğitim Bakanlığının hazırladığı 6. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan değerler üzerine bir araştırma. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Arhan, S., Başar, S. ve Demirel, T. (2014). 8.Sınıf Türkçe Ders Kitabı. Millî Eğitim Yayınevi.
• Arslanoğlu, İ.(2005). Türk değerleri üzerine bir değerlendirme küreselleşme karşısında değerlerimiz. Felsefe Dünyası Dergisi, 1(41), 64-77.
• Aydın, M. Z. (2010). Okulda değerler eğitimi. Eğitime Bakış, 6(18), 16-19.
• Aytekin, M. (2015). Ortaokul Türkçe ders kitaplarının değer iletimi açısından incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Bacanlı, H. (1999). Sosyal beceri eğitimi. Nobel.
• Batur, Z. ve Kaya, M. (2012). Divanü Lügati’t Türk’te dil öğretimi bağlamında sözel kültür ürünleri aracılığıyla değer aktarımı. Turkish Studies, 7(1), 309-324.
• Belet, Ş. D., ve Deveci, H. (2008). Türkçe ders kitaplarının değerler bakımından incelenmesi. VII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu, (2-4 Mayıs), On Sekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Biçer, S. (2013). Değerler eğitimi açısından Mehmet Akif Ersoy’a ait “Safahat” adlı eserin incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bulut, M. ve Orhan, S. (2012). Türkçe-edebiyat ders kitaplarının dil ve kültür aktarımındaki rolü ve önemi üzerine bir inceleme. The Journal Of Academic Social Science Studies, 5(8), 297-311.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş.ve Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çalışkan, A. (2016). İlköğretim 100 temel eser içerisinde yer alan dünya edebiyatına ait eserlerin değerler eğitimi açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Çapoğlu, E.ve Okur, A. (2015). Ortaokul 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki şiirlerde yer alan değerler. Sakarya University Journal Of Education, 5(3), 90-104
• Çeçen, M. A. ve Çiftçi, Ö. (2007). İlköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Millî Eğitim Dergisi, (173). 39-49.
• Çelik, Ö. (2016). Disiplinler arası yaklaşımla değer öğretiminde yaratıcı drama yönteminin kullanılması. [Yayımlanmamış Doktora Tezi] Gazi Üniversitesi.
• Çelikpazu, E. E. ve Aktaş, E. (2011). MEB 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin değer iletimi açısından incelenmesi. Turkish Studies, 6(2), 413-424 .
• Demir, M. K. (2006). İlköğretim dördüncü ve beşinci sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler derslerinde eleştirel düşünme düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(3), 155-170.
• Demirhan İşcan, C. (2007). İlköğretim düzeyinde değerler eğitiminin etkililiği. [Yayımlanmamış Doktora Tezi] Hacettepe Üniversitesi.
• Dilci, T. ve Ağlar, C. (2022). Dijitalleşme, kültür ve çizgi film üçgeninde değer üretimi. II. Uluslararası Dijital Yaşam Kongresi, 102-115. Gazi Üniversitesi.
• Dilci, T. ve Ağlar, C. (2022). Dijitist dünyada değer sizsiniz. Sen Yayınları.
• Dilek, A. (2017). Feridun Oral’ın resimli hikâye kitaplarındaki değerlerin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 15(33), 61-86.
• Doğan, B. ve Gülüşen, A.(2011). Türkçe ders kitaplarındaki (6–8) metinlerin değerler bakımından incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 75–102.
• Doğan, Z. B. (2017). Seyrânînin şiirlerinin değerler eğitimi açısından ortaokul Türkçe ders kitaplarına alınabilirliği bakımından incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Fırat Üniversitesi.
• Doğaner, M. (2021). Halit Ziya Uşaklıgil’in romanlarında değerler eğitimi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Durhat, G., & Ökten, C. (2020). Kök değerlerin ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki erdemler temasıyla ilişkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(3), 675-693.
• Emer, A. M. (2014). Safahat’ta Değerler Eğitimi Unsurları. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
• Eselioğlu, H., Set, S. ve Yücel, A. (2019). 8. Sınıf Türkçe Ders Kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Fichter, J.H. (2012). Sosyoloji nedir? (Çev. N. Çelebi). Anı Yayıncılık.
• Güngör, E. (1993). Değerler Psikolojisi: Ahlak Psikolojisi, Ahlaki Değerler ve Ahlaki Gelişme. Türk Akademisyenler Birliği Vakfı Yayınları.
• İdi Tulumcu F. ve Tulumcu F. M. (2015). İlköğretim ikinci kademe Türkçe dersi programlarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 13(29), 535 – 560.
• Kahya, A. (2018). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin değerler eğitimi bakımından incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Uşak Üniversitesi.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel araştırma yöntemi: kavramlar-ilkeler-teknikler. Nobel.
• Karatay, H. (2011). Karakter eğitiminde edebi eserlerin kullanımı. Turkish Studies, 6(1),1439-1454.
• Kardaş, M. N. ve Cemal, S. (2017). Değerler eğitimi ve Türkçe öğretiminde değer eğitimi üzerine yapılan araştırmalara ilişkin kaynakça denemesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9(16), 383-412.
• Kavcar, C., Oğuzkan, F., & Sever, S. (1995). Türkçe ve sınıf öğretmenleri için Türkçe öğretimi. Ankara: Engin Yayınevi.
• Kaygana, M., Yapıcı, Ş., ve Aytan, T. (2013). Türkçe ders kitaplarında değer eğitimi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(7), 657–669.
• Keskin, Y. (2016).Değerler hakkında genel bilgiler. Köylü, M.(Ed.), Teoriden pratiğe değerler eğitimi içinde. Nobel.
• Kolaç, E. (2011). Türkçe Derslerinde (1-5; 6-8) Yunus Emre’nin Öğretileri Yoluyla Değerler Eğitimi. X. Uluslararası Yunus Emre Sevgi Şöleni (6-8 Mayıs 2010) Eskişehir, Türkiye.
• Kuşdil, M. E. ve Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Türk öğretmenlerinin değer yönelimleri ve Schwartz değer kuramı. Türk Psikoloji Dergisi, 15(45). 59–76.
• Küçükoğlu, A., Albayrak, F., Serin, N.(2020). Değerler eğitimi bağlamında Türkçe dersi: program ve ders kitaplarının karşılaştırmalı incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(4), 1499-1518.
• Külünkoğlu, T. (2010). İlköğretim birinci kademe Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilettiği değerler açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Atatürk Üniversitesi.
• Kohlberg, L. ve Hersh, RH (1977). Ahlaki gelişim: Teorinin gözden geçirilmesi. Teoriden pratiğe, 16 (2), 53-59.
• Leming, JS (1997). Karakter eğitimi nereye gider? Eğitim programlarında hedefler, pedagoji ve araştırma. Eğitim Dergisi, 179 (2), 11-34.
• Melanlıoğlu, D. (2008). Kültür aktarımı açısından Türkçe öğretim programları. Eğitim ve Bilim, 33(150), 64-73.
• Mete, G., Karaaslan, M., Kaya, Y., Ozan, Ş., Özdemir, D. (2018). 8.Sınıf Türkçe ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2005). Türkçe dersi (6,7,8. sınıflar) öğretim programı. Millî Eğitim Basımevi.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2006). Türkçe dersi (6,7,8. sınıflar) öğretim programı. Millî Eğitim Basımevi.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2015). Türkçe dersi (1-8. sınıflar) öğretim programı. Millî Eğitim Basımevi.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Millî Eğitim Basımevi.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2019). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Millî Eğitim Basımevi.
• Naylor, D. T., & Diem, R. A. (1987). Elementary and middle school social studies. (No Title).
• Okuyan Yazıcı, H. (2012). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında bir kültür aktarımı aracı olarak kalıp sözlerin kullanımı üzerine bir inceleme. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 16(2), 31-46.
• Öz, F. (2003). Uygulamalı Türkçe öğretimi (2. Baskı). Anı Yayıncılık.
• Özbay, M. (2013). Türkçe özel öğretim yöntemleri (6. baskı). Öncü Kitap.
• Özensel, E. (2003). Sosyolojik bir olgu olarak değer. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 217-239.
• Özkul, A.S (2007). Yaşam ve çalışma değerlerini etkileyen faktörler SDÜ öğrencileri üzerine bir araştırma. [Yayımlanmamış Doktora Tezi] Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sadıkoğlu, A. (2017). Zeka ve akıl oyunları dersinin değerler eğitimindeki rolünün öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Sarı, T. (2019). Ortaokul 7. sınıf Türkçe dersinde uygulanan storyline yönteminin başarıya ve tutuma etkisi. [Yayımlanmamış Doktora Tezi] Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Sagiv, L. ve Schwartz, S. H. (2000). Value priorities and subjective well-being: direct relations and congruity effects. Europen Journal Of Social Psychology, 30, 177- 198.
• Sallabaş, M. E. (2012). Ömer Seyfettin hikâyelerinin Türkçe öğretiminde değer aktarımı bakımından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 59-68.
• Sarıçam, İ. (2022). Nazlı Eray'ın çocuk kitaplarında değerler eğitimi ve eserlerin Türkçe söz varlığı açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Dumlupınar Üniversitesi.
• Schwartz, SH (1992). Değerlerin içeriği ve yapısındaki evrenseller: 20 ülkede teorik gelişmeler ve ampirik testler. Advances in deneysel sosyal psikolojide (Cilt 25, s. 1-65). Akademik Basın.
• Schwartz, SH (2005). Schwartz değer araştırması. Kültürlerarası Psikoloji Dergisi.
• Superka, D. P. (1976). Values Education Sourcebook: Conceptual Approaches, Materials Analyses and an Annotated Bibliography.
• Susar Kırmızı, F. (2014). 4. sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinde yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(27), 217-259.
• Şahin, T. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının değerler eğitimi öz yeterliliklerinin incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Marmara Üniversitesi.
• Şen, Ü. (2007). Millî Eğitim bakanlığının 2005 yılında tavsiye ettiği 100 temel eser yoluyla Türkçe eğitiminde değerler öğretimi üzerine bir araştırma. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Gazi Üniversitesi.
• Şen, Ü. (2008). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilettiği değerler açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(5), 763–779.
• Şentürk, L. ve Aktaş, E. (2015). Türkiye’de ve Romanya’da okutulan ana dili Türkçe ders kitaplarının değer iletimi açısından karşılaştırılması. Değerler Eğitimi Dergisi, 13(29), 215-243.
• Topbaş, G. (2019). 6. sınıf Türkçe ders kitabının değerler açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Kocatepe Üniversitesi.
• Türkben, T. (2019). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilettiği değerler açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(3), 508-526.
• Ulusoy, K. ve Dilmaç, B. (2018). Değerler eğitimi (5.Baskı). Pegem Akademi.
• Welton, A. D., & Mallan, J. T. (1999). Children and their world. strategies for teaching. Social Studies Boston: Houghton Mifflin.
• Yaman, E. (2012). Değerler Eğitimi (2. Baskı). Akçağ.
• Yaman, H., Taflan, S. ve Çolak, S. (2009). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), 107-120.
• Yazıcı, K. (2006). Değerler eğitimine genel bir bakış. Türklük Bilimi Araştırmaları, 19, 499-522.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, M. (2013). İlköğretim 3, 4 ve 5. Sınıf öğrencilerinin okuma motivasyonlarının incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 38(168), 260-271.