Muhammed Ferîd Ebû Hadîd’in tarihi romanlarında Arap halk hikâyelerinin etkisi

Yıl 2023, Sayı: 35, 1152 - 1170, 21.08.2023

Muhammet Bilal Tolan

https://doi.org/10.29000/rumelide.1346614

Öz

Muhammed Ferîd Ebû Hadîd, yazdığı tarihi romanlarıyla Modern Arap Edebiyatında bu türün gelişmesine önemli katkıları olan Mısırlı bir yazardır. Ayrıca Shakespeare’in Makbet eserini serbest şiir tarzında Arapçaya çevirmek suretiyle Modern Arap Edebiyatındaki ilk serbest şiir denemelerinden birini gerçekleştirmiştir. Yazar edebiyat alanındaki yeteneğinin ve kültürel birikiminin bir neticesi olarak şiir, tiyatro, öykü, roman, edebi makale gibi farklı yazı türlerinde birçok edebi ürün vermiştir. Yazarın tarihi romanları incelendiğinde Arap Halk Edebiyatından büyük oranda etkilendiği görülür. Yazar romanlarının çoğunun konusunu anonim halk hikâyelerinden seçmiştir. Bu romanlarda Câhiliye dönemini işlemek suretiyle eski Arap kültürünü yeniden canlandırmaya çalışmıştır. Yazar eserlerinin tamamına yakınında halkının bağımsızlık duygularını güçlendirmeyi, onlara özgüven aşılamayı amaçlamış, iyi bir gelecek inşa etme uğruna mücadele etmelerini salık vermiştir. Romanlarında öne çıkardığı en önemli temalardan biri özgürlük ve bağımsızlık temasıdır. Bu çalışmada öncelikle Muhammed Ferîd Ebû Hadîd’in edebi yönü ve romancılığı hakkında bilgi verilmiştir. Akabinde konusunu Arap Halk Hikâyelerinden seçtiği el-Muhelhil seyyidu Rabî‘a, Ebu’l-fevaris Antera b. Şeddâd ve el-Vi‘âu’l-mermerî isimli üç romanı örnek olarak alınarak Arap folklorünün sözlü nesir ürünlerinden olan halk hikâyelerinin bu üç romandaki yansıması incelenmiştir. Yazarın bu romanlarındaki üç ana karakterin ortak noktası kahramanlıkları, cesaretleri, liderlikleri ve zulme meydan okumalarıdır. Bu özelliklere ek olarak Antera ve Muhelhil, edebi kişilikleri ile de tarihte önemli bir yer edinmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Edebiyatı, tarihi roman, Muhammed Ferid Ebû Hadîd, halk hikâyeleri, Antera

Kaynakça

• Abdullah, Muhammed Hasen. (2005). el-Vâki‘iyye fi’r-rivâyeti’l-Arabiyye. Kahire: Mektebetu’l-usra.
• el-Askerî, Ebû Hilâl. (1994). Dîvânu’l-me‘ânî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ilmiyye.
• el-Bağdâdî, Abdulkadir b. Ömer. (1997). Hizânetu’l-edeb. Kahire: Mektebetu’l-hânci.
• Boratav, P. N. (2002). Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• el-Cumahî, İbn-i Sellâm. (t.y.). Tabakâtu fuhûli’ş-şu‘arâ, thk. Muhammed Şâkir. Cidde: Dâru’l-medenî.
• Devvâre, F. (1996). ‘Aşeretu udebâ yetehaddesûn. Mısır: Metâb‘u’l-hey’eti’l-Mısriyye.
• Doğan, A. (2022). Bin Bir Gece Masallarının Modern Arap Tiyatrosu Üzerindeki Etkisi. Turkish Studies – Language, 17(4), ss. 1217-1234.
• Ebû Hadîd, Muhammed Ferîd. (2020a). el-Muhelhil seyyidu Rabî‘a. Müessesetu Hindâvî.
• Ebû Hadîd, Muhammed Ferîd. (2020b). el-Vi‘âu’l-mermerî. Müessesetu Hindâvî.
• Ebû Hadîd, Muhammed Ferîd. (t.y.). Ebu’l-fevaris Antera b. Şeddâd. Kahire: Dâru’l-meârif.
• Ertaş, M. (2020). Cahiliye Şairi Antera b. Şeddâd el-Absi ve Divanının Edebi Tahlili. Eskişehir: OGÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi.
• Goldzıher, I. (2012). Klasik Arap Literatürü. (Çev. Rahmi Er-Azmi Yüksel). Ankara: Vadi Yayınları.
• el-Halebi, Muhammed Bedruddîn. (1906). Nihâyetu’l-ereb min şerhi muallakâti’l-Arab. Mısır: Matbaatu’s-saâde.
• el-Hindî, İsmâil Hasen Sâlim. (2014). er-Rivâyetu’t-târîhiyye fi’l-edebi’l-Arabiyyi’l-hadîs. Ammân: Dâru’l-hâmid.
• İbn-i Abdi Rabbihi, Ahmed b. Muhammed. (2013). el-‘İkdu’l-ferîd. Lübnan: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye.
• İbni Kuteybe, ed-Dîneverî. (1967). eş-Şi‘r ve’ş-şu‘ara. Kâhire: Dâru’l-meârif.
• İbnu’l-Esîr. (1987). el-Kâmil fi’t-târîh, Beyrut: Dâru’l-kutubî’l-ilmiyye.
• el-İsfehânî, Ebu’l-Ferec. (2008). el-Eğânî. Beyrut: Dâru Sâdır.
• el-Kâ‘ûd, Hilmî Muhammed. (2010). er-Rivâyetu’t-târîhiyye fî edebina’l-hadîs. Dısuk: Dâru’l-ilm ve’l-îmân.
• el-Kayravânî, İbn-i Reşîk. (1981). el-‘Umde, thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. Beyrut: Dâru’l-ceyl.
• el-Makdisî, Enîs. (2000). el-Funûnu’l-edebiyye ve a‘lâmuhâ fi’n-nahdati’l-‘Arabiyyeti’l-hadîse. Beyrut: Dâru’l-‘ilm li’l-melâyîn.
• Merȋdin, A. (1980). el-Ḳıṣṣa ve’r-rivâye. Dımaşk: Dâru’l-fikri’l-muâsır.
• Muhtar, C. (1991). Antere Kıssası. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV.
• en-Nuveyrî, Ebu’l-Abbas Şihabuddin el-Kureşî. (2004). Nihâyetü’l-ereb fî fununi’l-edeb. thk. Mufîd Kumayha. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye.
• es-Sâmerrâî, Âmir Reşîd. (1964). Mebâhis fi’l-edebi’ş’şa‘bî. Bağdad: Vizâretu’s-sekâfeti ve’l-irşâd.
• Sekkût, Hamdî. (2015). Kâmûsu’l-edebi’l-‘Arabiyyi’l-hadîs. Kahire: el-He’yetu’l-Mısriyyetu’l-âmme li’l-kitâb.
• Sîretu’l-Melik Seyf ibn Zîyezen. (t.y.). Mısır: Mektebetu’l-Cumhûriyyetu’l-Arabiyye.
• es-Suyûtî, Ebu’l-Fadl Celâluddîn Abdurrahman. (1966). Şerhu şevâhidi’l-Muğnî. Lecnetu’t-turâsi’l-Arabî.
• et-Taberi, Muhammed b. Cerîr. (t.y.). Târîhu’t-Taberî. Kahire: Dâru’l-meârif bi Mısr.
• Tubeyl, Muhammed Muhammed Hasen. (2016). Tahavvulâtu’r-rivâyeti’t-târîhiyye fi’l-edebi’l-Arabî. Gazze: el-Câmi‘atu’l-İslâmiyye Yüksek Lisans Tezi.
• Türken Çakır, M. (2019). IX. ve XX. Yüzyıl Arap Edebiyatında Tarihi Roman Mısır, Suriye, Lübnan Örneği. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi.
• Usta, İ. (2020). Arap Edebiyatında Edebi Bir Tür Olarak Destan. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 47, ss. 375-392.
• Yazıcı, H. (2009). Sîretu Seyf b. Zîyezen. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV.
• Yılmaz, İ. (2001). Arap Şiiri ve Hikâyecilik, Antere Örneği. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15, ss. 249-266.
• ez-Ziriklî, H. (2002). el-A‘lâm. Beyrut: Dâru'l-‘ilm li’l-melâyîn.