Okuma çemberi yönteminin okuma kültürüne etkisi

Yıl 2023, Sayı: Ö13, 127 - 156, 23.10.2023

Yasemin Baki

https://doi.org/10.29000/rumelide.1379041

Öz

Bu araştırmanın amacı, okuma çemberi yönteminin Türkçe öğretmeni adaylarının okuma kültürünü geliştirmeye etkisini incelemektir. Nitel araştırma yöntemiyle gerçekleştirilen bu araştırmada durum çalışması modeli kullanılmıştır. Amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örneklemeyle belirlenen çalışma grubu Türkiye’nin kuzeyindeki bir üniversitenin Türkçe Öğretmenliği Lisans Programında öğrenim gören 36’sı kadın, 11’i erkek olmak üzere toplam 47 öğretmen adayından oluşmaktadır. Araştırmanın verileri yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla toplanmış ve betimsel analiz yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda okuma çemberi yönteminin bireysel gelişim açısından farklı bakış açısı kazanma, düşünme becerilerini geliştirme, kitapların önemini kavrama; temel okuma becerileri açısından anlama becerileri, planlı okuma, derinlemesine/çıkarımsal anlama becerilerinin gelişimi; kitap seçimi açısından iç yapı ve dış yapı özelliklerinin önemini kavrama; görsel okuma becerileri açısından ise görselleri anlama ve yorumlama ile görseller arasında ilişki kurma açısından katkı sağladığı belirlenmiştir. Okuma çemberlerinin öğretmen adaylarının bireysel gelişim, temel okuma becerileri, kitap seçimi ve görsel okuma becerilerinin gelişimine olumlu katkılar sağlayarak okuma kültürünün gelişimine olanak sağlayan bir yöntem olduğu söylenebilir. Ayrıca okuma çemberlerinin özellikle bireysel açıdan sağladığı katkıların yanında grup halinde okuma çalışmalarında oluşturduğu sinerjiyle de okuma kültürünün gelişimine farklı bir soluk getireceği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma, öğretmen adayları örnekleminde bireysel ve grup halinde okuma çalışmalarından oluşan okuma çemberlerinin okuma kültürüne etkisine ilişkin bulguları ilk kez ortaya koyması sebebiyle özgündür.

Anahtar Kelimeler

Okuma çemberi, okuma kültürü, Türkçe öğretmeni adayı

Kaynakça

• Ak Başoğul, D. (2018). Türkçe öğretmenlerinin ve önerdikleri kitapların söylemleri bağlamında okuma kültürü anlayışı: bir durum çalışması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Akyüz, E. (2013). Türkçe öğretmeni adaylarının okuma durumları ile eşduyumsal (empatik) becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. International Journal of Language Academy, 1(1), 81-80.
• Altunkaya, H. ve Doğar, B. (2018). Öğretmen adaylarının kitap okuma kültürü. II. Uluslararası Eğitim Araştırmaları ve Öğretmen Eğitimi Kongresi Tam Metin Kitabı, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Alan, Y. (2020). Türkiye’deki üniversite öğrencilerinin kitap okuma profilleri. Söylem Filoloji Dergisi, 5(1), 278-303.
• Alwood, C. S. (2000). Exploring the role of the teacher in student led literature circles. Erişim adresi: https://eric.ed.gov/?id=ED442748.
• Arslan, Y., Çelik, Z. ve Çelik, E. (2009). Üniversite öğrencilerinin okuma alışkanlığına yönelik tutumlarının belirlenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 113-124.
• Aslan, C. (2017). Örnek eğitim durumlarıyla Türkçe-Türk dili ve edebiyatı öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Avcı, N. (2013). Teachers’ perceptions of ıncreased appreciation and understanding of literature through literature circles [Unpublished master thesis]. Çağ University.
• Ayyıldız, M., Bozkurt, Ü. ve Canlı, S. (2006). Okuma kültürü üzerine bir araştırma. Millî Eğitim Dergisi, 169, 277-296.
• Baki, Y. (2022). Okuma çemberi yönteminin eleştirel okuma özyeterlilik algısı ve eleştirel düşünme tutumuna etkisi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 11(1), 277-301.
• Baki, Y. ve Gökçe, B. (2020). Türkçe öğretmeni adaylarının okuma kültürü düzeylerinin incelenmesi. Journal of Language Education and Research, 6(2), 353-375.
• Balantekin, M. (2016). Okuma çemberi yönteminin okuduğunu anlama becerisine etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kırıkkale Üniversitesi.
• Balantekin, M. ve Pilav, S., (2017). Okuma çemberi yönteminin okuduğunu anlama becerisine etkisi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 149-170.
• Balcı, A. (2009). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlık ve ilgileri üzerine bir araştırma [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Baş, Ö. ve Kardaş, N. (2014). İlköğretim öğrencilerinin görsel okuma becerisi ile okuduğunu anlama becerisi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 230-243.
• Brabham, E. G. and Villaume, S. K. (2000). Questions and answers: Continuing conversations about literature circles. The Reading Teacher, 54(3), 278-280
• Briggs, S. R. (2010). Using literature circles to increase reading comprehension in third grade elementary students [Unpublished master’s thesis]. Dominican University of California.
• Brown, B. A. (2002). Literature circles in action in the middle school classroom. Erişim adresi: https://eric.ed.gov/?id=ED478458.
• Bulut, P., Kuşdemir, Y. ve Uzun, E. B. (2020). Okuma kültürü üzerine bir inceleme: Öğretmen adayları örneği. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 8(21), 74-95.
• Bulut, S. (2018). Okulöncesi eğitim ortamlarında çocuk kitaplarıyla gerçekleştirilen uygulamaların okuma kültürü edindirme bağlamında incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Camp, C. S. (2006). The effect of literature circles vs. sustained silent reading (SSR) among eleventh grade English students. Masters Abstracts International, 46(03), 41-1219.
• Chung, S. M. and Lee, M. Y. (2012). Using task-based and reader-response approaches in teaching children’s literature in the ESL classroom. NCUE Journal of Humanities, 6, 15-30.
• Culli, L. M. (2002). Investigation of literature circles in the middle school language art classroom. (Unpublished master’s thesis). Chapman University.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Creswell, J. W. (2017). Eğitim araştırmaları. İstanbul: EDAM Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları Merkezi.
• Cohen, L.; Manion, L. and Morrison, K. (2011). Research method in education. London: Routledge.
• Çeliktürk, Z. ve Ülper, H. (2013). Öğretmen adaylarının okuma motivasyonlarının değerlendirilmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 1033-1057.
• Çetinkaya, F. Ç. ve Topçam, A. B. (2019). A different Analysis with the literature circles: Teacher candidates’ perspectives on the profession. International Journal of Education and Literacy Studies, 7(4), 8-16
• Çermik, H., Doğan, B., Ateş, S., Yıldırım, K. (2019). Öğretmen adaylarının okuma çemberlerine ilişkin görüşleri. The Journal of Academic Social Science, 87, 1-15.
• Daniels, H. (2006). What’s the next big thing with literature circles? Voices from the Middle, 13(4), 10-15.
• Demir, E. (2019). Okuma çemberi yönteminin öğrencilerin okuma tutumlarına ve eleştirel okuma becerilerine etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kırıkkale Üniversitesi.
• Doğan, B., Ateş, S., Çermik, H. ve Yıldırım, K. (2018). Okuma göstergeleri zayıf! İyileştirmek için bir adım atalım. Türk Akademik Yayınlar Dergisi, 2(1), 1-19.
• Doğan, B., Çermik, H., Ateş, S. ve Yıldırım, K. (2019). Öğretmen adaylarının okuma çemberlerinde üstlendikleri rollere ilişkin görüşleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(1), 141-157.
• Doğan, B., Çermik, H., Yıldırım, K. ve Ateş, S. (2021). The effects of literature circles experiences on primary school students’ attitudes towards reading, International Journal of Eurasian Education and Culture, 6(12), 88-148.
• Daniels, H. (2002). Literature Circles: Voice and choice in book clubs and reading groups. Portland, ME: Stenhouse.
• Dönmez, A. F. (2013) İlköğretim 7. Sınıf öğrencilerinin Türkçe öğretiminde okuduğunu anlama ve yazma becerilerinin gelişmesinde karikatürün etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Fırat, H. ve Coşkun, M. V. (2017). Türkçe öğretmeni adaylarının kitap okuma kültürü: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi örneği. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(1), 145-162.
• Furr, M. (2004). Literature circles for the EFL classroom. In Proceedings of the 2003 TESOL Arabia Conference. Dubai, United Arab Emirates: TESOL Arabia.
• Hardin, J. (2012). Motivating disengaged readers: Fifth grade readers and university students partner in literature circles [Unpublished doctoral dissertation]. Texas Tech University.
• Hatun, E. T. ve Kurtlu, Y. (2019). Okuma çemberi yönteminin öğrencilerin eleştirel okuma becerilerine etkisi. Ekev Akademi Dergisi, 23(78), 191-204.
• Hinds, J. (2019). A case study for improving reading comprehension in third grade using literature circles [Unpublished master’s thesis]. Trinity Western Universty.
• Karadağ, Ö. (2013). Okuma kültürüne katkıları bakımından Türkçe ders kitaplarının resimlemeleri (illüstrasyonları). Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9(2), 84-93.
• Karatay, H. (2015). Eleştirel düşünme ve okuma alışkanlığı becerilerinin geliştirilmesi için edebiyat halkası: Kitap eleştirisi modeli. Millî Eğitim Dergisi, 208, 6-17.
• Karatay, H. (2017). The effect of literature circles on text analysis and reading desire. International Journal of Higher Education, 6(5), 65-75.
• Karatay, H. ve Soysal, İ. (2021). Edebiyat halkalarının 5. sınıf öğrencilerinin okuma becerilerine etkisi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (22), 666-677.
• Kim, M. (2004). Literature discussions in adult L2 learning. Language and Education, 18(2), 145-66.
• Körkuyu, S. (2014). Okuma kültürü edindirme sürecini etkileyen temel değişkenlerin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Kuş, Z. ve Türkyılmaz, M. (2010). Sosyal bilgiler ve Türkçe öğretmeni adaylarının okuma durumları: (ilgi, alışkanlık ve okuma stratejilerini kullanım düzeyleri). Türk Kütüphaneciliği, 24(1), 11-32.
• Kuşdemir, Y., Bulut, P. ve Uzun, E. B. (2020). Okuma kültürü üzerine bir inceleme: Öğretmen adayları örneği. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 8(21), 74-95.
• Meredith, J. (2015). The effects of literature circles on second graders’ reading comprehension and motivation. [Unpublished master thesis]. Graduate Programs in Education Goucher College.
• McElvain, C. M. (2010). Transactional literature circles and the reading comprehension of English learners in the mainstream classroom. Journal of Research in Reading, 33(2), 178-205.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma: desen ve uygulama için bir rehber. Ankara: Nobel Akademik.
• Mete, G. (2020). Okuma eğı̇tı̇mı̇nde okuma çemberi̇ yöntemı̇nı̇n uygulanması. Journal of History School, XLV, 1147-1158.
• Miles, M. B. and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. California: Sage Publications.
• Moeller, V. J. and Moeller, M. V. (2007). Literature circles that engage middle and high school students. Larcmont, NY: Eye on Education.
• Monaghan, A. A. (2016). Fouth grade literature blogging versus hand-written response: Effects on motivation, classroom community, and reading comprehension [Unpublished doctoral dissertation]. Indiana University of Pennsylvania.
• Nas, R. (2014). Örneklerle çocuk edebiyatı. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Okur, T. (2019). Okuma çemberlerinin ilkokul öğrencilerinin eleştirel okuma becerilerine etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• OKUYAY. (2019). Türkiye okuma kültürü araştırması. İstanbul: Acar Yayıncılık.
• Olsen, A. S. W. (2007). Literature circles and ninth grade students: A student-centered approach to reading [Unpublished masters’ thesis]. Southwest Minnesota State University.
• Özbay, M. ve Kaldırım, A. (2015). Okuma çemberi tekniğinin öğretmen adaylarının eleştirel okuma öz yeterlik algılarına etkisi. International Journal of Languages Education and Teaching, 3(2), 222-234.
• Özkaya, P. G. ve Çetin, D. (2014). Türkçe öğretmeni adaylarının okuma alışkanlıkları ve kütüphane kullanımlarına ilişkin bir inceleme. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 11-21.
• Pambianchi, L. C. (2017). Literature circles in a fifth grade classroom: A qualitative study examining how the teacher and students used literature circles and the impact they have on student learning [Unpublished doctoral dissertation]. Mississippi State University.
• Parsa, A. F. (2007). Görsel okuryazarlık: Görselleri̇ okuma değerlendirme ve yaratma süreci. Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Düşünceler Hakemli E-Dergisi, (2), 111-127.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research & evaluation methods. USA: SAGE Publication.
• Pitton, D. E. (2005). Lit circles, collaboration and student interest. Academic Exchange Quartely, 9(4), 84-90.
• Polat, A. (2019). Türkçe öğretmenlerinin okuma kültürü konusundaki hizmet içi eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi (Hizmet içi eğitim programı önerisi). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Purifico, J. (2015). Literature circles: In class and online discussions [Unpublished master thesis]. Rowan University.
• Rutherford, A., Carter, L., Hillmer, T., Kramer, M. and Parker, A. (2009). Promotingintrinsic reading: Implementing literature circles within termediate-grade students and preservice teachers. The İnternational Journal of The Book, 6(4), 43-49.
• Saltık, O. (2018). Okuma kültürü edindirme sürecinde Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin niteliği üzerine öğretmen görüşleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(2), 281-296.
• Samur, A. (2014). Bireye okuma kültürü edindirme izlencesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Saracaloğlu, A. S., Bozkurt, N. ve Serin, O. (2003). Üniversite öğrencilerinin okuma ilgileri ve okuma alışkanlıklarını etkileyen faktörler. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(12), 149-157.
• Sandmann, A. and Gruhler, D. (2007). Reading is thinking. International Journal of Learning, 13(10).
• Sarı, T., Kurtuluş, E. ve Yücel-Toy, B. (2018). Okuma çemberi yönteminin ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin okuma-anlama becerilerine etkisinin incelenmesi. Yıldız Journal of Educational Research, 2(2), 1-14.
• Sever, S. (2012). Çocuk ve edebiyat. İzmir: Tudem Yayınları.
• Sever, S. (2006). Türkçe öğretiminin çözülemeyen sorunları. Varlık Dergisi, 11(8), 8-16.
• Sever, S., Karagül, S. ve Doğan-Güldenoğlu, B. N. (2017). Öğretmenlerin okuma kültürü düzeyleri ile kitle iletişim araçlarını kullanma alışkanlıklarının incelenmesi. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 47-69.
• Schoonmaker, R. G. (2014). A blended learning approach to reading circles for English language learners. Second Language Studies, 33(1), 1-22.
• Soares, L. B. (2009). An investigation of literature circles and critical literacy: differentiated learning opportunities [Unpublished doctoral dissertation]. The University of North Carolina.
• Şengül Bircan, T. (2017). Tarih öğretmeni adaylarının okuma alışkanlıkları üzerine bir inceleme. ZfWT, 9(1), 25-40.
• Şeref, İ. ve Şahin, M. (2022). Okuma kültürü edindirme sürecine yönelik bir eylem araştırması. Türk Kütüphaneciliği, 36(2), 133-148.
• Şentürk, C. (2011). Eğitimde yeni bir paradigma evrensel okuryazarlık. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, 11(135), 10-15.
• Tanju, E. H. (2010). Çocuklarda kitap okuma alışkanlığına genel bir bakış. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 21(21), 30-39.
• Tekin, Ş. (2019). Encouraging extensive reading through reading circle activity at a preparatory school in Turkey [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çağ Üniversitesi.
• Tracey, D. and Morrow, L.M. (2012). Lenses on reading: An introduction to theories and models. New York, NY: Guilford Press.
• Tosun, D. K. ve Doğan, B. (2020). Okuma çemberlerinin okuduğunu anlama ile akıcı okuma üzerindeki etkileri ve okur tepkileri: Bir karma yöntem araştırması. Eğitim ve Bilim, 45(203), 153-176.
• Tracey, D. and Morrow, L. M. (2006). Lenses on reading: An introduction to theories and models. New York: Guilford Press.
• Uzun, H. ve Hüküm, M. (2014). Öğretmen adaylarının çağdaş Türk edebiyatına yönelik ilgilerinin incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 4(8), 77-93.
• Ülper, H. (2011). Öğrencilerin, okumaya isteklendirici etmenlerle karşılaşma durumu: öğretmen, aile, arkadaş ve kitap boyutları üzerinden bir araştırma. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 221-237.
• Ünlü, S. (2019). Okuma kültürü edindirme sürecine Türkçe öğretmenlerinin etkisi (Muğla ili örneği). [Yayımlanmış yüksek lisans tezi]. Muğla Üniversitesi.
• Ünlü, S. ve Eğilmez, N. İ. (2021). Okuma kültürünün oluşması sürecinde Türkçe öğretmenlerinin yeri ve önemi. Electronic Turkish Studies, 16(4), 1365-1404.
• Varita, D. (2017). Improving reading comprehension through literature circles. English Education Journal, 8(2), 234-244.
• Wollman-Bonilla, J. and Werchadlo, B. (1995). Literature response journals in a first-grade classroom. Language Arts, 72(8), 562-570.
• Whittingham, J. (2013). Literature circles: A perfect match for online instruction. Tech Trends, 57(4), 53-58.
• Yaşar, H. N. (2022). Türkçe öğretmeni adaylarının okuma kültürü görünümleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yıldız, D. Ç., Ceran, D. ve Sevmez, H. (2015). Eğitim fakültesi öğrencilerinin okuma alışkanlıkları profili. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(3), 141-166.
• Yılmaz, B. (2007). Okuma kültürü ve okullarda uygulama sorunları toplantısı: Okuma alışkanlığı ve öğretmen. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Zeren, G. ve Arslan, R. (2009). Bir eğitim süreci olarak görsel okuryazarlık. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, (3), 43-52.