Antik Yunan tiyatrosunun çağdaş yorumunda fiziksel tiyatronun bir yaklaşım olarak kullanılması ve bir uygulama örneği Sofokles’in Antigone oyunu

Yıl 2023, Sayı: 37, 414 - 434, 21.12.2023

Fatma Kandemir Şahin

https://doi.org/10.29000/rumelide.1405749

Öz

İlk olarak 1986 yılında İngiltere’de Lloyd Newson öncülüğünde kurulan DV8 Physical Theatre grubuyla birlikte popülerlik kazanan fiziksel tiyatro kavramı, çağdaş tiyatro kapsamında ele alınan bir uygulama bütünüdür. Oyuncunun tüm beden olanaklarının kullanılmaya çalışıldığı fiziksel tiyatro uygulamalarında, şiirsel bir sahneleme dili yaratılmaya çalışılmakta, ifade ve yorum biçimi görselleşmekte, harekete dayalı, sembolik bir anlatım üslubu tercih edilmektedir. Anlatımda metaforik ve göstergeler dizisi oluşturmak için oyuncunun tüm beden olanaklarının kullanıldığı uygulamalarda, oyuncu sahne üstünde devinen bir mekanizmanın merkezi ve fiziksel bir parçası haline gelmektedir. Ancak farklı gösterim türlerinin, anlatım üsluplarının bir araya geldiği bu yapı, uygulamacılara geniş bir deneme yelpazesi sunmakla beraber fiziksel tiyatro çalışmalarının nasıl olması gerektiğine dair bir yöntem önerisi sunamamaktadır. Çünkü her çalışma kendi içinde ayrı bir özgünlük değeri taşımakta ve her bir sahneleme biçimi yeni bir tür gibi birbirinden farklılık göstermektedir. Sınırsız yorum imkânı sunan dönemin çağdaş yaklaşımlarında, her uygulama yeni bir denemedir ve her çalışma kendi özerk yapısını meydana getirir ön kabulünden hareketle bu araştırmada bir fiziksel tiyatro denemesi yapılmıştır. Çalışmada temel amaç şu sorulara cevap bulmaktır: Fiziksel tiyatro, Antik Yunan tiyatrosunun çağdaş yorumunda bir yaklaşım olarak kullanılabilir mi? Fiziksel tiyatro, klasik bir metnin çağdaş yorumunda bir yaklaşım olarak kullanılabilir mi? Karma araştırma modelinin kullanıldığı çalışmanın eylem araştırması aşamasında Sofokles’in yazmış olduğu Antigone tragedyası örnek metin olarak seçilmiştir. Bu aşamada, Konstantin Stanislavski, Jacques Lecoq, Rudolf Laban, Pina Baush’un seçilmiş uygulamaları fiziksel tiyatro düzleminde çalışılmıştır. Nicel verilerin toplandığı ikinci aşamada, uygulama denemesine dair bilgiler anket aracılığıyla seyirciden toplanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fiziksel tiyatro, çağdaş sahneleme, çağdaş oyunculuk, Antigone

Kaynakça

• Akbulut, Y. (2018). Veri Çözümleme Teknikleri. İçinde A. Şimşek (Ed). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Artaud, A. (1993). Tiyatro ve İkizi. (Çev: B. Gülmez). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ateş, Arık. P. (2016). Fiziksel Tiyatro Kavramı ve Onun Gizli Kaynağı: Gündelik-Dışı Beden Tekniği, Sahne ve Müzik Eğitim-Araştırma e-Dergisi, Sayı:3, 114-132. (Issn: 2149-7079).
• Brook,P.,(2007), The World as a can opener. İçinde S.Murray&J.Keefe (Ed). Physical Theatres- A Critical Reader. New York: Routledge Ltd.
• Balaban Salı, J. (2018). Verilerin Toplanması. İçinde A. Şimşek (Ed). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Barba E., Savarese N. (2002). Oyuncunun Gizli Sanatı/Tiyatro Antropolojisi Sözlüğü. Birinci Baskı. (Çev: A. Candan). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Birkiye, K. S. (2007). Çağdaş Tiyatroda Kültürlerarası Eğilim. (1.Basım). Ankara: De Ki Basım Yayım Ltd. Şti
• Bicat, T. (2012). Costume and Design for Devised and Physical Theatre. London: The Crowood Press Ltd.
• Bradley, K. K. (2009). Rudolf LABAN. New York: Routledge Ltd.
• Candan, A. (2003). Yirminci Yüzyılda Öncü Tiyatro. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Callery, D. (2001). Through the body- A practical Guide to Physical Theatre. London: NHB.
• Climenhaga, R. (2009). Pina BAUSCH. New York: Routledge Ltd.
• Climenhaga, R. (2013). The Pina Bausch Sourcebook. New York: Routledge Ltd.
• Flaszen, L. (2010). Tiyatroda Devrim İçin Hırsımız Vardı-Ludwig Flaszen’in Konuşması. Mimesis Dergisi. Sayı:17, Cilt:17.s:101-116.
• Fusetti, G. The Paradox of Physical Theatre. İnternet adresi: http://www. giovannifusetti. com/ public/ file/ Paradox.pdf
• Innes, C. (2004). Avant-Garde Tiyatro 1892-1992. (Çev: B. Güçbilmez, A.V. Kahraman). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Ivankova, N.V. (2022). Eylem Araştırmasında Karma Yöntem Uygulamaları, Yöntemden Topluluk Eylemine, (Çev: İlhan Günbayı, Ahmet Şahin, Kadriye Buldukoğlu). Ankara: Vizetek Yayıncılık.
• Laban, R. (1975). Modern Educational Dance. London: Macdonald and Evans Ltd. Lehmann, H, T. (2006). Postdramatic Theatre. New York: Routledge Ltd.
• Lecoq, J. (2015). Şiirsel Beden-Yaratıcı Tiyatro Eğitimi. (Çev: M. Çerçi). Ankara: NotaBene Yayınları.
• Meyerhold, V. (1997). Tiyatro-Devrim ve Meyerhold. (Çev: A. Berktay). İstanbul: MitosBOYUT ayınları.
• Moore, S. (2011). Stanislavski Sistemi. (3.Basım). (Çev: Ö. Çiçek, B. Sezgin, C. Yalaz). İstanbul: BGST Yayınları.
• Moschochoriti, R. (2009). Physical Theatre as an Approach to Contemporary Stagings of Classical Greek Tragedy (Doktora Tezi). School of Arts Brunel University. UK, Brunel.
• Murray, S., Keefe, J. (2007). Physical Theatres- A Critical Reader. (Ed: S, Murray, J.Keefe). New York: Routledge Ltd.
• Murray, S., Keefe, J. (2016). Physical Theatres- A Critical Introduction. New York: Routledge Ltd.
• Murray, S. (2003). Jacques Lecoq. New York: Routledge Ltd.
• Pavis, P. (1998). Dictionary of the Theatre: Terms, Concepts and Analysis. Canada: University of Toronto Press.
• Şimşek, A. (2018). Araştırma Modelleri. İçinde A. Şimşek (Ed). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Şahin, Kandemir, F. (2021a). Fiziksel Tiyatro Üzerine Eleştirel Bir Yaklaşım. İçinde H. Arslan Kalay (Ed). Sosyal ve İnsani Bilimler. Cetinje-Montenegro: Ivpe.
• Şahin, Kandemir, F. (2021b). Çağdaş Oyunculuk Yöntemlerinde Stilizasyon ve Deformasyon. Sahne ve Müzik Eğitim-Araştırma e-Dergisi, Sayı:13, 40-66. (Issn: 2149-7079).
• Zerenler, D. (2005). Antigone’nin İki Farklı Yorumu. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi,18: 263-272.