Türk Romanında Mimetik Arzu Kuramı Ekseninde Özgün Bir Örnek: Murtaza

Yıl 2024, Sayı: 38, 535 - 547, 21.02.2024

Semra Yaman

https://doi.org/10.29000/rumelide.1439682

Cited By: 1

Öz

Murtaza, Orhan Kemal’in en çok ilgi çeken romanlarından biridir. Bu ilginin odağında eserin antikahraman başkişisi Murtaza’nın karakterizasyonu bulunur. İlk bakışta sürekli aynı şeyleri söyleyen ve aynı davranışları sergileyen yüzeysel bir tip gibi görünen Murtaza, modernist bir perspektiften değerlendirildiğinde yazarın eleştirel bilincinin özgün bir yansımasıdır. Rene Girard’ın Mimetik/Üçgen Arzu Kuramı bağlamında incelendiğinde Murtaza’nın şahsında Cervantes’in unutulmaz karakteri Don Kişot’tan izler taşıdığı fark edilir. Öyle ki eserde açık göndermeler ve benzetmeler ile bu iki roman kişisi arasında ilişki kurulmaya çalışılır. Murtaza, Don Kişot gibi çağıyla ve çevresiyle uyumsuzluğun açmazında yaşayan biri olarak çizilir. Rene Girard, Mimetik/Üçgen Arzu kuramı ekseninde edebî eserlerin romantik veya romansal olmak üzere iki farklı yol izlediklerini söyler. Karakterizasyonda öznenin nesneye dönük arzularını tetikleyen kişiye dolayımlayıcı adını verir. Romansal bir hakikati esas alan eserlerin, öznenin arzularının arkasında yer alan dolayımlayıcının varlığını açıktan yahut dolaylı olarak hissettirdiğini öne sürer. Bu dolayımın Don Kişot örneğinde olduğu gibi açıkça ifşa edilen biçimine “dışsal dolayım”, özne tarafından inkâr edilen yahut saklanmaya çalışılan haline ise “içsel dolayım” denir. Murtaza romanı bu kuram bağlamında değerlendirildiğinde bize özgün bir “dışsal dolayım” örneği sunar. Bu çalışmada söz konusu eserin, Mimetik/Üçgen Arzu ekseninde özne, nesne ve dolayımlayıcı arasında kurduğu ilişki araştırılmakta, “romansal hakikat”in inşasında dışsal dolayımı ortaya çıkaran nitelikler belirlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

: Mimetik Arzu Kuramı, Murtaza, Türk Romanı, Orhan Kemal, Don Kişot

Kaynakça

• Akar, Ç. (2020). Orhan Kemal’in Roman ve Öykülerinde Otobiyografik- Biyografik Ögeler. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Aktulum, K. (2018). Metinlerarasılık Görüngüsünde Gerçeklik ya da Metnin Göndergeselliği. Bilig, S. 85. 233-256.
• Alangu, T. (1965). Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman II (1930-1950). İstanbul: İstanbul Matbaası.
• Atay, O. (2013). Tutunamayanlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Belge, M. (2020). Edebiyat Üstüne Yazılar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cervantes Saavedra, M. (2015). La Mancha’lı Yaratıcı Asilzade Don Quijote I. Çev. Roza Hakmen. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Demiralp, Oğuz (2014). Kalven Murtaza, Hece: Bereketli Toprakların Yazarı Orhan Kemal Özel Sayısı, 205(27). 493-495.
• Eliuz, Ü. (2008). Orhan Kemal’in Murtaza Romanında Yapı. Turkısh Studies. 3/4 Summer. 904-921.
• Fedai, Ö. (2014). Orhan Kemal’in “Gerçek”liğe Bakışı ve Onurlu İki Küçük Adam’ı: “Murtaza” ve “Kaptan”. Hece: Bereketli Toprakların Yazarı Orhan Kemal Özel Sayısı. 205(27). 282-287.
• Foley, M. (2019). Saçmalıklar Çağı: Kafası Karışıklar İçin Olan Biteni -ve Kendini- Anlama Rehberi. Çev. Algan Sezgintüredi. İstanbul: Domingo Yayınları.
• Girard, R. (2013). Romantik Yalan ve Romansal Hakikat: Edebi Yapıda Ben ve Öteki. Çev. Arzu Etensel İldem, İstanbul: Metis Yayınları.
• Gürbilek, N. (2014). Kör Ayna Kayıp Şark: Edebiyat ve Endişe. İstanbul: Metis Yayınları.
• Karlıdağ, E. (2017). Türk Romanında Gülmece, 1950’den Günümüze. (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kemal, O. (2008). Murtaza. İstanbul: Everest Yayınları.
• Kubbealtı Lügatı. (2023). “Murtaza”. (Çevrim içi). http://www.lugatim.com/s/murtaza 25 Kasım 2023
• Narlı, M. (2001). Orhan Kemal’in Romanları Üzerine Bir İnceleme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Parla, J. (2013). Don Kişot’tan Bugüne Roman. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Uğurlu, N. (1973). Orhan Kemal’in İkbal Kahvesi. İstanbul: Cem Yayınları.